باغ ارم شیراز؛ شاهکار ایرانی در فهرست میراث جهانی یونسکو

باغ ارم شیراز؛ شاهکار ایرانی در فهرست میراث جهانی یونسکو

نامش باغ ارم است که در فاصله کمی از کوه های شمالی شیراز (باباکوهی) قرار گرفته و در سمت جنوب آن رودخانه خشک شیراز دیده می شود که از شرق به غرب امتداد دارد.

با وجود مطالعات و بررسی های فراوان، هنوز هم از تاریخ ساخت و بنیان‌گذار اولیه باغ ارم شیراز، اطلاعاتی در دست نیست اما وجود نام این باغ در سفرنامه های مربوط به قرن دهم و یازدهم هجری حکایت از وجود آن در زمان های مذکور دارد. نشانه‌های دیگری نیز وجود این باغ را در دوره سلجوقیان و در تمام دوره آل اینجو و آل مظفر و گورکانیان تایید می کنند و با توجه به حاکم بودن سیستم فئودالی بر جامعه آن زمان، به احتمال زیاد، صاحبان و بانیان ایجاد این باغ ارزشمند، حاکمان وقت بوده‌اند. در این میان این احتمال مطرح است که اتابک قراچه که از طرف سنجر سلجوقی، حکومت فارس را بر عهده داشته، دستور احداث این باغ را داده است.

تنوع گیاهی در باغ ارم، بسیار بالاست و گیاهان بسیاری از اقصی نقاط جهان در آن به چشم می خورند؛ به شکلی که باغ به شکل یک نمایشگاه از انواع گل‌ها و گیاهان به نظر می رسد و با انواع گل های زینتی و گونه های گیاهی، به عنوان باغ گیاه شناسی دانشگاه شیراز برای گسترش آموزش و پژوهش علوم گیاهی استفاده می شود.

عمارت اصلی باغ ارم را می توان نمونه نسبتا کاملی از ساختمان های اواسط دوره قاجاریه دانست که ویژگی های موجود در آن همچون سایر بناهای هم دوره خود، پیروی از اصلوب معماری زندیه و صفویه را نشان می دهند و حتی نقوش کاشی های نمای عمارت نیز کاملا از تصاویر روی دیوارهای یکی از عمارات عهد صفویه تقلید شده اند.

ساختمان اصلی در بخش غربی، جالب توجه ترین قسمت باغ است که از سه طبقه با تزئینات فراوان و بام شیروانی تشکیل شده و سازنده آن حاجی محمد حسن معمار شیرازی است. این عمارت رو به مشرق ساخته شده و زیبایی معماری، نقاشی های رنگ و روغن، حجاری نقوش ازاره سنگی، کاشی کاری و گچبری، پنجره‌های مشبک آهنی، پیشانی ساختمان، ستون‌های سنگی و درهای چوبی نفیس و منبت کاری‌ شده آن شاهکار صنعت و هنر دوره قاجاریه به شمار می رود.

آنچه که در ابتدا هر چشمی را به خود خیره می کند کاشی های هفت رنگ نمای عمارت هستند که به زیبایی و ظرافت در کنار هم چیده شده اند و طرح ها و مناظر بدیعی در آنها خودنمایی می کنند. بنای نارنجستان قوام شیراز نیز، سبکی شبیه به معماری این بنا را دارد و تزیینات داخلی آن نیز اعم از گچبری ها و نقاشی های چشم نواز دیوار و سقف، شباهت بسیاری به عمارت باغ ارم دارد.

دو طبقه بالایی بنا دارای ستون‌ هایی هستند که از تخت جمشید الهام گرفته شده‌ و زیبایی و شکوه آن را در ذهن تداعی می کنند. در پیشانی بنا، دو نیم‌ دایره در دو طرف به چشم می خورد و یک تابلو بزرگ هم دیده می شود که از ۳ هلال روی هم تشکیل شده که در اصطلاع معماران فارس به سنتوری شهرت دارند. این هلال ها دارای سه تابلوی بزرگ و دو تابلوی کوچک کاشی کاری با کاشی های لعابدار رنگی می باشند و تصاویری از ناصرالدین شاه قاجار، داستان هایی از فردوسی و نظامی و ادبیات کهن فارسی و قصه‌های مذهبی را به نمایش گذاشته اند.

در بزرگترین هلالی، نقش ناصرالدین شاه سوار بر اسب سفید دیده می شود در حالی که نیم تاجی در جلوی کلاه او نقش بسته است. سپس سه نقش دیگر از داستان های فردوسی و نظامی از جمله سلیمان و ملکه سبا، رستم پهلوان، خسرو شیرین و یوسف و زلیخا به چشم می خورد.

در هلالی های کوچکتر مردی در حال نبرد با هلاهل نقاشی شده که نمونه ای تحریف شده از نقش درگاه شرقی کاخ صدستون تخت جمشید است. همچنین آهویی نیز در چنگال پلنگ بر زمینه اسلیمی نقش شده است که در اصطلاح معماران محلی فارس به آن نقش گرفت و گیر گفته می شود.

در حاشیه پنجره های نمای غربی عمارت، کاشی های هفت رنگ با نقوش گوناگون شاهان و سربازان هخامنشی و گل ها و مناظر باغ ها و کوشک ها به چشم می خورد در نهایت این نقش داریوش هخامنشی و شکار آهویی توسط پلنگی است که چشم شما را به خود خیره می سازد.

به سبب جلوه های منحصر به فرد باغ ارم شیراز و هنرنمایی بی نظیر معماران در آن، نام این باغ از تاریخ ۱۴ آبان ۱۳۵۳ به شماره ۱۰۱۳ در فهرست آثار ملی ایران قرار دارد.

این باغ یکی از ۹ باغ ایرانی است که نامش در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار دارد و در تاریخ ۶ تیرماه ۱۳۹۰ در سی‌وپنجمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو به شماره ۱۳۷۲ در این فهرست به ثبت رسیده است.

#roydadhaye_mohem.iosSlider .slider .item{ height: 450px !important; } #roydadhaye_mohem{ height: 450px !important; }