چطور یک تغییر آب و هوایی در هیمالیا باعث به وجود آمدن مرکباتی مثل پرتقال شد؟

مرکباتی مثل پرتقال و لیمو و … در زندگی ما جایگاه خاصی دارند، این میوه‌های ارزشمند منبع غنی ویتامین C و مواد مغذی دیگری هستند که به صورت خوراکی یا فرآورده‌های مختلف دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرند. اما آیا تاکنون این سوال برای شما پیش آمده است که منشاء پرتقال چیست؟ این میوه چطور و در کجا به وجود آمده و چرا تقریبا در همه نقاط جهان رشد می‌کند؟ این سوالات ذهن دانشمندان را درگیر خود کرده و به همین دلیل یک گروه تحقیقاتی با بررسی شصت گونه مختلف مرکبات سعی داشتند منشاء این میوه‌ها را کشف کنند و در این راستا به نتایج جالب توجهی رسیده‌اند. در این مقاله اختصاصی از مجله قرمز بر اساس تحقیقات اخیر دانشمندان به این سوال پاسخ خواهیم داد که چطور چطور یک تغییر آب و هوایی در هیمالیا باعث به وجود آمدن مرکباتی مثل پرتقال شد؟

پرتقال نتیجه یک تغییر آب و هوایی

بر اساس مطالعات دانشمندان مشخص شد که درختان مرکبات حدود شش تا هشت میلیون سال قبل از نواحی کوه‌های هیمالیا به نقاط دیگر جهان گسترش یافته‌اند. این گیاهان با گسترش یافتن در مناطق جغرافیای متفاوت، دچار جهش‌های ژنتیکی شده و به اشکالی که امروز می‌شناسیم درآمده‌است و به لطف همین اتفاق است که ما امروز می‌توانیم برای صبحانه آب پرتقال بنوشیم. دانشمندان برای این که درک بهترین از منشاء درختان مرکبات داشته باشند نقشه ژنتیکی بیش از ۵۰ گونه مختلف مرکیات را تهیه کردند و دریافتند که منشاء همه مرکبات از ده گونه مختلفی است که همگی در نواحی جنوب شرقی هیمالیا شامل آسام، شمال میانمار و غرب یانان می‌روییده‌اند.

اما چه اتفاقی باعث شد که این گونه‌های محدود از نظر جغرافیایی به نقاط دیگر جهان نیز راه پیدا کنند؟ پاسخ این سوال در تغییرات آب و هوایی ناشی از تغییر ارتفاع رشته کوه هیمالیا است. احتمالا شنیده‌اید که کوه‌های هیمالیا هر سال یک سانتی‌متر بلندتر می‌شوند و آن زمان (هشت میلیون سال قبل) نیز این اتفاق رخ می‌داده‌است. وقتی ارتفاع این کوه‌ها از حد مشخصی فراتر رفت آب و هوای منطقه دچار تغییر شد، طوفان‌های موسمی ضعیف‌تر شده و هوا خشک‌تر شد. همین اتفاق باعث جرقه‌ای شد که درختان مرکبات را در جنوب شرق آسیا پراکند و گونه‌های مختلف و متنوعی را پدید آورد.

دنیل رخسار یک محقق ژنتیک در دانشگاه برکلی است که در این پروژه تحقیقاتی مشارکت داشته است و می‌گوید: “در حال حاضر مرکبات از جمله پرتقال حجم زیادی از کشاورزی و باغداری را در جهان به خود اختصاص داده است اما تا قبل از این تحقیق مشخص نبود که منشاء این گیاهان از کجاست و چطور درختان مرکبات در سراسر جهان توسعه پیدا کرده‌اند. خوشبختانه ژنتیک پاسخ این سوالات را داد. اما نتیجه این تحقیق تنها پاسخ به یک سوال تاریخی نیست بلکه می‌تواند نقشه راهی برای کشاورزان و توسعه دهندگان محصول هم باشد تا از این طریق بتوانند گونه‌های بهتر و مقاوم‌تری نسبت به آفت‌ها و شرایط آب و هوایی تولید کنند.

تکامل مرکبات و پیدایش پرتقال

در حال حاضر درختان مرکبات را همه جا می‌توان دید، این تنوع ناشی از هزاران سال تلاش انسان برای کشت و عمل آوری محصول بوده است ولی بخش مهمی از این گستردگی و تنوع ناشی از تکامل و تغییرات طبیعی در طی میلیون‌ها سال است. دانشمندان پیش از این دریافته بودند که منشاء مرکبات از آسیا است چون نخستین فسیل‌های برگ مرکبات در جنوب غربی چین کشف شده بود و مشخص بود که هشت میلیون سال قبل گونه‌های از مرکبات در این ناحیه می‌زیسته‌اند اما مشخص نبود که نوادگان این گونه چطور به سراسر جهان راه پیدا کرده و به ده‌ها گونه مختلف از پرتقال و نارنگی و لیمو شیرین گرفته تا لیموی مکزیکی و کامکات و … تقسیم شده‌اند.

اجداد همه این میوه‌ها زمانی تنها در دامنه‌های کوه‌های هیمالیا رشد می‌کردند، اما یک تغییر آب و هوایی همه چیز را در طول چند صد تا چند هزار سال دگرگون کرد و گیاهان و حیوانات این منطقه به مناطق دیگر مهاجرت کردند. رخسار معتقد است این تغییر یک تغییر بزرگ و دراماتیک بود که باعث شد درختان مرکبات هم به نقاط دیگر راه پیدا کنند به طور مثال چهار میلیون سال قبل مرکبات راه خود را به استرالیا هم باز کرده بودند. از این مهاجرت دسته جمعی ده گونه مختلف مرکبات به وجود آمد که این گونه‌ها با همدیگر ادغام شده و گونه‌های متعدد دیگری را هم به وجود آوردند. مثلا میوه‌ای که ما امروز به عنوان نارنج می‌شناسیم و از عطر آن لذت می‌بریم ترکیبی از دو گونه نارنگی وحشی و پوملوی وحشی است. ظاهرا این اتفاق هزاران سال پیش توسط کشاورزانی ماهر رخ داده که از هویت آن‌ها بی‌خبر هستیم. اما این را می‌دانیم که چهار هزار سال قبل باغداران چینی با ترکیب گونه‌های مختلف پرتقال توانستند پرتقال شیرین امروزی را به وجود آورند. این ابداعات و تغییرات حتی تا قرن‌های اخیر هم ادامه داشته است و به طور مثال در اوایل قرن بیستم یک کشیش به نام کلمنت رودیه به طور اتفاقی نوع خاصی از مرکبات را در باغ خود به وجود آورد که امروزه به نام میوه کلمنتاین یا همان پرتقال یافا معروف است.

همان طور که گفتیم نتایج این تحقیقات صرفا برای اطلاعات تاریخی ما نیست بلکه می‌تواند راهگشای تولید گونه‌های مقاوم و جدیدی از مرکبات هم باشد. مرکبات گونه‌ای است که در مقابل آفت‌ها و بیماری‌های گیاهی بسیار آسیب پذیر است و عواملی مثل سرمازدگی و … هم می‌تواند آن را از بین ببرد اما دانشمندان می‌توانند با بهره گیری از این مطالعات گونه‌هایی تولید کننده که نسبت به آفت‌ها و بیماری‌ها مصون هستند. مشابه این کار برای گوجه فرنگی هم صورت گرفت و گوجه‌های امروزی مقاوم‌تر و سفت‌تر شدند اما طعم خود را از دست دادند، همین مساله نشان می‌دهد که انسان‌ها هنوز چیزهای زیادی برای آموختن در این زمینه دارند و باید ترفندهای انجام بهینه این کار را بیاموزند.

اگر این مقاله مورد توجه شما قرار گرفت می‌توانید مقالات مشابه را در بخش علمی در مجله قرمز شاخه دانستنی‌های علمی مطالعه کنید. انتقادات و پیشنهادات خود را نیز در بخش نظرات با ما در میان بگذارید.

منبع: The Verge (ترجمه‌ و تألیف اختصاصی توسط مجله قرمز)