مراکز مشاوره تلفنی حق مداخله و درمان افراد را ندارند
برخلاف تبلیغات پرشمار مراکز روانشناسی و مشاوره تلفنی در سطح جامعه، یک روانشناس هشدار می دهد که مراکز تلفنی مشاوره، تنها وظیفه ارجاع افراد را برعهده دارند و به هیچ وجه از حق مداخله و درمان افراد برخوردار نیستند.
میگنا: استرس، افسردگی، ناامیدی و... ثمره زندگی مدرن است و حالا اگر مشکلات و بحرانهای اقتصادی و اجتماعی و امثال آن نیز بر جامعه سایه بیندازد، روند زندگی افراد را با مشکلات جدی روبهرو خواهد کرد. در چنین مواقعی، هستند افرادی که به علل مختلف قادر به تحمل مشکلات نبوده و دچار درماندگی میشوند. در این میان، وجود مراکز مشاوره میتواند راه چارهای برای افراد باشد. آمار روزافزون مراکز مشاوره نیز خبر از افزایش تقاضا برای چنین مراکزی دارد. اما ظهور مراکز مشاوره تلفنی و افزایش قارچگونه آن، داستان دیگری است که امروز تبلیغات متعدد آن در جامعه مشاهده میشود.
افزایش مراکز مشاوره هم خوب است و هم بد!
سعید حیدری، روانشناس سلامت در گفتوگو با ایرناپلاس در مورد افزایش مراکز مشاوره میگوید: بحث زیاد شدن مراکز مشاوره هم خوب است و هم بد، بنابراین نمیتوان در مورد آن مطلق صحبت کرد. مشکلات روحی و روانی مردم خیلی زیاد است. علاوهبر آن، مردم تا حد زیادی اهمیت وجود مشاور را در زندگی خود درک کردهاند. در بسیاری از مواقع نیازی نیست که حتماً مشکلی برای ما پیش بیاید تا به سراغ مشاوره یا روانشناس برویم. چه بسا زندگی خوبی داریم، ولی میخواهیم کیفیت آن و یا سبک زندگی خود را عوض کنیم، یا بخواهیم شاخص سلامت روانمان را بالاتر ببریم.
«این در کل دنیا پذیرفته است که یکی از راههای پیشگیری از بروز مشکلات روانی در زندگی افراد، تغییر سبک زندگی افراد است که روانشناسان میتوانند در آن نقش برجستهای داشته باشند. از این نظر، بحث وجود مراکز مشاوره ضروری است. از سوی دیگر، باید پذیرفت یک سری از اختلالات و مشکلات روحی- روانی وجود دارد که تنها به کمک علم پزشکی و دارو نمیتوان به درمان آن کمک کرد. آیا کسی که دچار مشکل ناامیدی است را میتوان با دارو درمان کرد؟ یا فکر تحریف شده و غلط با دارو قابل اصلاح است؟ بنابراین، وجود یک روانشناس و مشاور ضروری است.»
**چالش صدور مجوز برای مراکز مشاوره
به گفته این روانشناس سلامت، در مواردی مانند بروز افسردگی که از عوامل اصلی بروز خودکشی است، حضور یک روانشناس و مشاور بسیار کمک کننده است. باید توجه داشت درمانهای پزشکی، برخلاف ضرورت و کمکی که افراد میکند، در بسیاری از موارد مانند افسردگی، دارو، درمانی موقت است و در اینجا کسی که میتواند به فرد کمک کند، روانشناس و مشاور است. به عبارتی، روانشناسی عصای دست جامعه پر از استرس امروز است.
«افزایش مراکز مشاوره را میتوانیم بهعنوان تیغ دولبه نگاه کنیم. وجود مراکزی که استانداردهای لازم را ندارند و از کیفیت لازم برخوردار نیستند و مجوزهای لازم را ندارد و از متخصصهایی استفاده میکنند که تجربه لازم را ندارند و از نظر اخلاقی و حرفهای آدمهایی در حد استاندارد نیستند، با این شرایط میتوانند برای جامعه مضر باشند.»
وی با اشاره به تعدد دستگاههای صادر کننده مجوز برای مراکز مشاوره میگوید: این مسئله چالشی است که سازمانهای متولی سلامت و سلامت روان مانند سازمان نظام روانشناسی کشور، وزارت بهداشت و بهزیستی با آن روبهرو بوده و به دنبال این هستند تا با اعمال یک مدیریت یکپارچه در ارائه مجوزها به مراکز مشاوره، از بروز مشکلات احتمالی ناشی از تعدد دستگاه صادر کننده مجوز جلوگیری شود.
«متأسفانه همانطور که در سایر اصناف نیز وجود دارد، مراکز مشاوره بسیاری هستند که بدون مجوز به فعالیت میپردازند و چه بسا با مشاورههای اشتباه، آسیبرسان هم هستند. از این منظر میتوان تعدد مراکز مشاوره را مضر دانست. ولی اگر مراکز مشاوره با استانداردهای مطلوب و نیروی انسانی اعم از روانشناس، مشاور، درمانگر و مداخلهگر به ارائه خدمات ازجمله کارگاههای مهارتهای زندگی بپردازند، وجود تعداد زیاد آنها به جهت نیاز جامعه مفید نیز خواهد بود.»
** فرآیند استفاده از مراکز مشاوره تلفنی اشتباه است
این روزها وجود مراکز مشاوره تلفنی نیز رواج زیاد یافته و مشتریهای خاص خود را پیدا کرده است، اما سؤال اینجاست که آیا این مراکز تلفنی میتوانند نقش مشاوران حضوری را ایفا کنند؟
حیدری در مورد فعالیت این مراکز نیز میگوید: واقعیت این است که کار روانشناسی و مشاوره باید رودررو و حضوری باشد. این کار در کل دنیا امری رایج و قابلقبول است و روی آن تأکید شده است.
«وجود مراکز مشاوره تلفنی به نیاز جامعه ما برمیگردد. با توجه به مشکلاتی که ما در جامعه داریم، از مسائل روحی و روانی گرفته تا مهارتهای پیش از ازدواج، مراکز مشاوره کفاف جامعه را نمیدهد. در این میان، کسانی هستند که از این نیازها اصطلاحاً سوءاستفاده میکنند. توجه داشته باشید که ماهیت وجود مراکز مشاوره تلفنی اشتباه نیست، ولی فرآیندی که ما از آن استفاده میکنیم اشتباه است.»
وی توضیح میدهد: اصل وجود مراکز تلفنی این است که شخصی که دچار فشار روانی بالاست و میخواهد دست به کاری جنونآمیز مثل خودکشی بزند به این مراکز زنگ میزند و روانشناس در آن سوی خط، بخشی از فشار روانی فرد را تخلیه میکند. توجه داشته باشید که مشاور، قصد درمان ندارد، بلکه فرد را پس از تخلیه روانی به مرکز یا شخص دارای صلاحیت معرفی میکند. به عبارتی رسالت اصلی مشاور تلفنی ارجاع است نه مشاوره دادن.
«متأسفانه مشاورههای تلفنی امروز به منبع درآمدی برای افرادی شده که در برخی موارد مشخص نیست اصلاً روانشناس هستند یا نه. ممکن است فردی که پشت خط است دیپلم داشته باشد، اما بلد است خوب حرف بزند. درنتیجه این فرد میتواند با راهنماییهایی که میکند برای فرد مشکلاتی را ایجاد کند و بهجای کمک به بحران روحی فرد، بحرانزا باشد.»
به گفته این روانشناس، یک مرکز مشاوره تلفنی بههیچوجه حق مداخله و درمان افراد را ندارند. بلکه باید شنوندهای برای ارجاع سریع باشند تا فرد مسیر را اشتباه نرود.
اما مردم چگونه میتوانند از اعتبار یک مرکز مشاوره مطمئن باشند؟ حیدری در این مورد توضیح میدهد: روانشناسان و همه افرادی که میخواهند فعالیت مشاوره انجام دهند باید از سازمان نظام روانشناسی بهعنوان متولی اصلی سلامت روانی جامعه مجوز داشته باشند. اگرچه در کنار نظام روانشناسی ممکن است سازمانهایی مانند بهزیستی هم باشند که مجوز صادر کنند.
«توصیه ما به مردم این است که قبل از مراجعه به یک روانشناس یا مرکز مشاوره، خوب در مورد آن تحقیق کنند. همچنین میتوان با سازمان نظام روانشناسی تماس بگیرند و از مجوز یک مرکز مشاوره مطمئن شد.»
«بسیاری از افراد برای خرید یک وسیله کوچک مدتها تحقیق و بررسی میکنند، این در حالی است که افراد در مورد کیفیت خدمات روانشناسی و مشاوره که هم با سلامت روان آنها سر و کار دارند و هم هزینه و هم وقت زیادی از افراد میگیرد، باید جدیت بیشتری داشته باشند.»
توصیه حیدری این است که در هنگام مراجعه به مراکز روانشناسی و مشاوره، ضمن توجه به فضای مراکز مشاوره که باید استاندارد و مطلوب باشد، حتماً مجوز آنها را که باید در معرض مراجعان قرار گیرد مشاهده کنید و بپرسید مدرک و تخصص مشاور یا روانشناسی که به آن مراجعه میکنید چیست. تمامی مراکز ملزم به ارائه اطلاعات مذکور به مراجعان هستند.
گفتوگو از حسین جمشیدیان
افزایش مراکز مشاوره هم خوب است و هم بد!
سعید حیدری، روانشناس سلامت در گفتوگو با ایرناپلاس در مورد افزایش مراکز مشاوره میگوید: بحث زیاد شدن مراکز مشاوره هم خوب است و هم بد، بنابراین نمیتوان در مورد آن مطلق صحبت کرد. مشکلات روحی و روانی مردم خیلی زیاد است. علاوهبر آن، مردم تا حد زیادی اهمیت وجود مشاور را در زندگی خود درک کردهاند. در بسیاری از مواقع نیازی نیست که حتماً مشکلی برای ما پیش بیاید تا به سراغ مشاوره یا روانشناس برویم. چه بسا زندگی خوبی داریم، ولی میخواهیم کیفیت آن و یا سبک زندگی خود را عوض کنیم، یا بخواهیم شاخص سلامت روانمان را بالاتر ببریم.
«این در کل دنیا پذیرفته است که یکی از راههای پیشگیری از بروز مشکلات روانی در زندگی افراد، تغییر سبک زندگی افراد است که روانشناسان میتوانند در آن نقش برجستهای داشته باشند. از این نظر، بحث وجود مراکز مشاوره ضروری است. از سوی دیگر، باید پذیرفت یک سری از اختلالات و مشکلات روحی- روانی وجود دارد که تنها به کمک علم پزشکی و دارو نمیتوان به درمان آن کمک کرد. آیا کسی که دچار مشکل ناامیدی است را میتوان با دارو درمان کرد؟ یا فکر تحریف شده و غلط با دارو قابل اصلاح است؟ بنابراین، وجود یک روانشناس و مشاور ضروری است.»
**چالش صدور مجوز برای مراکز مشاوره
به گفته این روانشناس سلامت، در مواردی مانند بروز افسردگی که از عوامل اصلی بروز خودکشی است، حضور یک روانشناس و مشاور بسیار کمک کننده است. باید توجه داشت درمانهای پزشکی، برخلاف ضرورت و کمکی که افراد میکند، در بسیاری از موارد مانند افسردگی، دارو، درمانی موقت است و در اینجا کسی که میتواند به فرد کمک کند، روانشناس و مشاور است. به عبارتی، روانشناسی عصای دست جامعه پر از استرس امروز است.
«افزایش مراکز مشاوره را میتوانیم بهعنوان تیغ دولبه نگاه کنیم. وجود مراکزی که استانداردهای لازم را ندارند و از کیفیت لازم برخوردار نیستند و مجوزهای لازم را ندارد و از متخصصهایی استفاده میکنند که تجربه لازم را ندارند و از نظر اخلاقی و حرفهای آدمهایی در حد استاندارد نیستند، با این شرایط میتوانند برای جامعه مضر باشند.»
وی با اشاره به تعدد دستگاههای صادر کننده مجوز برای مراکز مشاوره میگوید: این مسئله چالشی است که سازمانهای متولی سلامت و سلامت روان مانند سازمان نظام روانشناسی کشور، وزارت بهداشت و بهزیستی با آن روبهرو بوده و به دنبال این هستند تا با اعمال یک مدیریت یکپارچه در ارائه مجوزها به مراکز مشاوره، از بروز مشکلات احتمالی ناشی از تعدد دستگاه صادر کننده مجوز جلوگیری شود.
«متأسفانه همانطور که در سایر اصناف نیز وجود دارد، مراکز مشاوره بسیاری هستند که بدون مجوز به فعالیت میپردازند و چه بسا با مشاورههای اشتباه، آسیبرسان هم هستند. از این منظر میتوان تعدد مراکز مشاوره را مضر دانست. ولی اگر مراکز مشاوره با استانداردهای مطلوب و نیروی انسانی اعم از روانشناس، مشاور، درمانگر و مداخلهگر به ارائه خدمات ازجمله کارگاههای مهارتهای زندگی بپردازند، وجود تعداد زیاد آنها به جهت نیاز جامعه مفید نیز خواهد بود.»
** فرآیند استفاده از مراکز مشاوره تلفنی اشتباه است
این روزها وجود مراکز مشاوره تلفنی نیز رواج زیاد یافته و مشتریهای خاص خود را پیدا کرده است، اما سؤال اینجاست که آیا این مراکز تلفنی میتوانند نقش مشاوران حضوری را ایفا کنند؟
حیدری در مورد فعالیت این مراکز نیز میگوید: واقعیت این است که کار روانشناسی و مشاوره باید رودررو و حضوری باشد. این کار در کل دنیا امری رایج و قابلقبول است و روی آن تأکید شده است.
«وجود مراکز مشاوره تلفنی به نیاز جامعه ما برمیگردد. با توجه به مشکلاتی که ما در جامعه داریم، از مسائل روحی و روانی گرفته تا مهارتهای پیش از ازدواج، مراکز مشاوره کفاف جامعه را نمیدهد. در این میان، کسانی هستند که از این نیازها اصطلاحاً سوءاستفاده میکنند. توجه داشته باشید که ماهیت وجود مراکز مشاوره تلفنی اشتباه نیست، ولی فرآیندی که ما از آن استفاده میکنیم اشتباه است.»
وی توضیح میدهد: اصل وجود مراکز تلفنی این است که شخصی که دچار فشار روانی بالاست و میخواهد دست به کاری جنونآمیز مثل خودکشی بزند به این مراکز زنگ میزند و روانشناس در آن سوی خط، بخشی از فشار روانی فرد را تخلیه میکند. توجه داشته باشید که مشاور، قصد درمان ندارد، بلکه فرد را پس از تخلیه روانی به مرکز یا شخص دارای صلاحیت معرفی میکند. به عبارتی رسالت اصلی مشاور تلفنی ارجاع است نه مشاوره دادن.
«متأسفانه مشاورههای تلفنی امروز به منبع درآمدی برای افرادی شده که در برخی موارد مشخص نیست اصلاً روانشناس هستند یا نه. ممکن است فردی که پشت خط است دیپلم داشته باشد، اما بلد است خوب حرف بزند. درنتیجه این فرد میتواند با راهنماییهایی که میکند برای فرد مشکلاتی را ایجاد کند و بهجای کمک به بحران روحی فرد، بحرانزا باشد.»
به گفته این روانشناس، یک مرکز مشاوره تلفنی بههیچوجه حق مداخله و درمان افراد را ندارند. بلکه باید شنوندهای برای ارجاع سریع باشند تا فرد مسیر را اشتباه نرود.
اما مردم چگونه میتوانند از اعتبار یک مرکز مشاوره مطمئن باشند؟ حیدری در این مورد توضیح میدهد: روانشناسان و همه افرادی که میخواهند فعالیت مشاوره انجام دهند باید از سازمان نظام روانشناسی بهعنوان متولی اصلی سلامت روانی جامعه مجوز داشته باشند. اگرچه در کنار نظام روانشناسی ممکن است سازمانهایی مانند بهزیستی هم باشند که مجوز صادر کنند.
«توصیه ما به مردم این است که قبل از مراجعه به یک روانشناس یا مرکز مشاوره، خوب در مورد آن تحقیق کنند. همچنین میتوان با سازمان نظام روانشناسی تماس بگیرند و از مجوز یک مرکز مشاوره مطمئن شد.»
«بسیاری از افراد برای خرید یک وسیله کوچک مدتها تحقیق و بررسی میکنند، این در حالی است که افراد در مورد کیفیت خدمات روانشناسی و مشاوره که هم با سلامت روان آنها سر و کار دارند و هم هزینه و هم وقت زیادی از افراد میگیرد، باید جدیت بیشتری داشته باشند.»
توصیه حیدری این است که در هنگام مراجعه به مراکز روانشناسی و مشاوره، ضمن توجه به فضای مراکز مشاوره که باید استاندارد و مطلوب باشد، حتماً مجوز آنها را که باید در معرض مراجعان قرار گیرد مشاهده کنید و بپرسید مدرک و تخصص مشاور یا روانشناسی که به آن مراجعه میکنید چیست. تمامی مراکز ملزم به ارائه اطلاعات مذکور به مراجعان هستند.
گفتوگو از حسین جمشیدیان