ترکیه بر سر دوراهی «ادلب / تهران ــ مسکو»

خبرگزاری تسنیم:اگرچه ترکیه توانست پس از توافق با روسیه در سوچی برای حل مسأله ادلب، در رسانه‌های داخلی و خارجی، خود را به‌عنوان کشوری معرفی کند که مانع از بروز یک بحران بزرگ شده، اما این روز‌ها اندک اندک صدای دمشق درآمده و روسیه نیز از ترکیه می‌خواهد هرچه زودتر به تعهداتی که در مورد ادلب داده عمل کند.

یکی از این تعهدات مهم، تلاش برای خلع سلاح تروریست‌ها و انتقال مخالفین سوری به مناطق دیگر و تأمین امنیت کامل ادلب است.

جملات کوتاه اردوغان

در روز‌های گذشته رجب طیب اردوغان در جمع نمایندگان حزب «عدالت و توسعه» در مجلس ملی ترکیه، به‌خلاف همیشه در مورد ادلب بسیار کوتاه صحبت کرد و فقط به این جمله بسنده کرد: ما در ادلب، هم مانع از کشتار و قتل‌عام شدیم، هم راه بر موج آوارگان جدید گرفتیم. در آنجا ما ۱۲ نقطه کنترل و نظارت نظامی در دست داریم، روس‌ها ۱۰ نقطه و ایران ۶ نقطه.

به‌عبارت دیگر، اردوغان صرفاً تلاش کرد به‌اختصار از کنار این موضوع بگذرد، چرا که شواهد نشان می‌دهد تیم سیاسی امنیتی تحت امر اردوغان و «هاکان فیدان» سازمان اطلاعات ملی ترکیه (میت)، برای اقناع گروه‌های مختلف مسلح حاضر در ادلب به نتیجه نرسیده‌اند و برخی گروه‌ها، خروج خود از ادلب را تکذیب کردند.

فرصت، رو به پایان است
بر اساس توافقات به‌عمل‌آمده، ترکیه متعهد شده که تا روز پانزدهم ماه جاری میلادی (۵ روز دیگر)، هم خروج گروه‌های مخالف و هم خلع سلاح تروریست‌ها را عملی کند، اما گفتگو‌ها هنوز به نتیجه نرسیده است.

از ادلب به کجا بروند؟
یکی از دشوارترین ابعاد معمای ادلب همین است؛ کجا بروند؟ برخی از رسانه‌های مخالف اردوغان در ترکیه، اعلام کرده‌اند که یکی از راه‌های در دست بررسی سرویس اطلاعاتی «میت»، این است که بخشی از افراد مسلح را در استان‌های دارای اکثریت اجتماعی محافظه‌کار، همچون قونیه، سکنی دهد، اما این خبر توسط دولت اردوغان، رد یا تکذیب نشده است.

براساس اطلاعاتی که در برخی از گزارش‌های گروه بین‌المللی بحران آمده خشن‌ترین گروه‌های به‌اصطلاح جهادی در سوریه، تُرک‌های «اویغور» چین هستند. گزارشگران این نهاد بین‌المللی اعلام کرده‌اند، بسیاری از این افراد خود را از طریق ترکیه به سوریه رسانده‌اند و شمار آن‌ها در حال حاضر در ادلب، بیش از ۵ هزار نفر است، علاوه بر این، گروه‌های عرب و ترکمن دیگری نیز وجود دارند که ترکیه نگاه ویژه‌ای به آن‌ها دارد. واقعیت این است که ترکیه از منظر سیاسی، امنیتی و اجتماعی برای انتقال این افراد به داخل خاک خود، دغدغه‌ها و مشکلاتی دارد و در صورتی که ناچار به انجام چنین کاری شود، این مسئله می‌تواند در آینده، هزینه‌های سنگینی برای دولت اردوغان به‌دنبال داشته باشد، در هرحال باید گفت: در حال حاضر، در ادلب، شاهد گونه‌ای از تعلل از سوی ترکیه هستیم.

هر گروهی سازی می‌زند
یکی از مشکلات ترکیه در ادلب این است که نه‌تن‌ها تروریست‌ها بلکه انواع طیف‌های متفاوت گروه‌های مسلح سوری نیز دارای انسجام و هدف مشترکی نیستند و هر کدام از آن‌ها به‌اصطلاح سازی می‌زند، از این گذشته تعداد زیادی از این افراد، نیرو‌های خارجی هستند و مشخص نیست باید چه تصمیمی در مورد آن‌ها صورت بگیرد.

مخصوصاً آن دسته از افرادی که از چچن آمده‌اند برای بازگشت به سرزمین خود، احتمالاً با پاسخ منفی و نگرش ویژه روسیه روبه‌رو خواهند شد. در روز‌های اخیر کمین، درگیری و بروز حملات ناگهانی بین دو گروه تروریستی هیئت «تحریرالشام» و «حزب اسلامی ترکستان» از یک سو و یک گروه ناشناس از سوی مقابل روی داده و «ابومعاویه الترکمنی» مهمترین فرمانده هیئت التحریر، کشته شده است. پیش‌بینی می‌شود در روز‌های آتی هم بین گروه‌های حاضر در ادلب درگیری روی دهد و در چنین شرایطی کار ترکیه برای خلع سلاح و انتقال افراد، سخت‌تر می‌شود.

در حال حاضر ترکیه تا حد زیادی به اهداف خود در ادلب دست پیدا کرده با این حال در مدیریت مخالفین سوری و خلع سلاح تروریست‌ها، مشکلاتی وجود دارد که حل بخش مهمی از این مشکلات به‌عهده ترکیه است.

سرمایه‌گذاری به‌روی مخالفین سوری

ترکیه اولین کشوری بود که از مخالفین مسلح دولت سوریه حمایت و مقدمات تشکیل گروهی به‌نام «ارتش آزاد سوریه» را فراهم کرد، از آن زمان تاکنون در هر دو جناح سیاسی و نظامی، اغلب مخالفین سوری به‌شکل جدی تحت حمایت آنکارا قرار گرفته‌اند و این گروه‌ها در واقع از منظر اردوغان و تیم سیاست خارجی او، به‌منزله سرمایه‌ای به‌حساب می‌آیند که می‌توانند در معادلات سیاسی و اقتصادی آتی سوریه، به‌نفع ترکیه عمل کنند، با این حال شواهد نشان می‌دهد که مخالفین سوری در جبهه نظامی شکست خورده و در حوزه سیاسی نیز دچار انشقاق و اختلاف‌نظر هستند و مشخص نیست که سرمایه‌گذاری ترکیه به‌روی این افراد تا چه‌اندازه جواب دهد.

ادلب، آزمونی بزرگ برای ترکیه

اصرار مداوم اردوغان بر جلوگیری از حمله به ادلب و همچنین تأکید همواره او بر این‌که می‌توان از راه گفتگو به مسئله ادلب پایان داد، کاری کرد که این پرونده عملاً به‌روی میز ترکیه قرار گرفته و برای این کشور تعهد ایجاد شود. حالا باید دید آیا اردوغان و تیم سیاست خارجی و کارشناسان امنیتی او می‌توانند در پرونده ادلب طوری عمل کنند که رضایت شرکایی همچون ایران و روسیه و همچنین اطمینان خاطر دولت مرکزی سوریه را به‌دست بیاورند یا نه.

از دیگر سو در صورتی که اردوغان در این پرونده شکست بخورد ماجرای ادلب می‌تواند یک بار دیگر بر خط سیاسی ترکیه و رویکرد این کشور در مورد آینده سوریه تأثیر مستقیم بگذارد و همچنین امکان آن وجود دارد که تغییراتی در روابط ترکیه و روسیه ایجاد کند.