مهدی صبایی: سینما سطحی و کودکانه شده است/شیفته احمد متوسلیان هستم

به گزارش مشرق، «مهدی صبایی» را در وهله اول و به عنوان تصویر نخست، اکثرمان با سریال روزگار جوانی (به کارگردانی شاپور قریب - اصغر توسلی) با آن مرام و مسلک خاکی و لهجه شیرین کرمانشاهی به یاد می‌آوریم. او در آن سریال محبوب و پربیننده، در کنار بهزاد خداویسی، امین حیایی، امین زندگانی، کیهان ملکی و نصرا... رادش به عنوان یکی از جوان اول‌های تلویزیون خوش درخشید و ماندگا ر شد.

این‌ که روزگاری تلویزیون جوان اول در عرصه بازیگری معرفی می‌کرد را اگر با امروز مقایسه کنیم متاسفانه درخواهیم یافت که حداقل در 20 سال اخیر هیچ جوان اول درجه یکی در سریال‌های تلویزیون درخششی نداشته و یا اگر بوده، درخششی کوتاه و مقطعی داشته است. با همین علامت سوال‌ها با مهدی صبایی به گفت‌وگو نشستیم.

او در سه فصل سریال دلدادگان حضور قابل اعتنایی داشته تا نشان دهد همچنان دود از کنده بلند می‌شود. و او چنان چه پیشنهاد خوبی داشته باشد، می‌تواند نقش هایی ماندگار بازی کند و باز در یادها بماند. صبایی در گفت‌وگو با جام‌جم، از بازی در این مجموعه تلویزیونی می‌گوید.

بیشتر بخوانید:

دستمزد گلزار در سریال «دل» ماهیانه بیشتر از یک میلیارد تومان است؟

شما از آن دسته جوان‌هایی بودید که در ابتدای دهه 70 همزمان با بازتر شدن عرصه نمایش، وارد فضای سینما و تلویزیون شدید ولی چرا در سینما آن انتظاری که ما همیشه از شما داشتیم، برآورده نشد؟ به هرحال این موضوع کمی از یک بازیگر درجه یک که محبوبیت مردمی فوق‌العاده‌ای دارد انتظار کمی نیست. چه اتفاقی رخ می‌دهد که عده‌ای با وجود همه شایستگی‌ها نمی‌توانند در مصدر تولیدات نمایشی باشند؟

هنوز پس از 22 سال نفهمیدم چرا و چطور! یعنی ضابطه و رابطه سینما را هنوز نمی‌دانم. من در فیلم شیرهای جوان - سال 78 - بازی کردم، نقش اول فیلم را به عهده داشتم که نقش بسیار سختی هم بود. خیلی جالب است که فیلم توقیف شد و پس از دو سال توقیف، اکران شد و فروش خوبی هم داشت.

شاید من ضابطه و رابطه سینما را بلد نیستم. من بلد نیستم چطور باید رفتار کنم، نمی‌دانم واقعا این مناسبات چگونه است. ولی وقتی سال 78 فیلم «شیرهای جوان» را بازی کردم این فیلم پس از دوسال توقیف در سال 80 اکران شد و من مجبور شدم باز هم کار کنم چون «روزگار جوانی» خیلی سر و صدا کرده بود و پیشنهادات کاری زیادی به من می‌شد.

من هم بعد از اکران فیلم شیرهای جوان می‌خواستم در تلویزیون کمتر بازی کنم و به سمت سینما بروم، چون من با سینما شروع کردم و بعد به تلویزیون آمدم و مجددا به سینما رفتم. فیلم هم که پس از اکران با اقبال خوبی مواجه شد. خاطرتان هست که شیرهای جوان در زمان خودش فروش خوبی داشت، البته یک فیلم تجاری بود اما آن‌گونه فیلم‌ها در آن زمان‌ خیلی مد بود و مردم آنها را خیلی دوست داشتند.

وقتی این فیلم اکران می‌شد همزمان دو تا از سریال‌هایی که بازی کردم از تلویزیون پخش می‌شد. فکر می‌کنم اولین ضربه را همین‌جا خوردم چون آن زمان حرف‌هایی گفته می‌شد که سینمایی‌ها نباید در تلویزیون کار کنند و تلویزیونی‌ها نباید در سینما کار کنند و این قبیل حرف‌ها.

من فکر می‌کنم جزو اولین قربانی‌هایی بودم که این اتفاق برایم رخ داد. بعد از آن من چند کار دیگر هم انجام دادم، البته کار بد هم زیاد انجام دادم، از طرفی خودم هم فکر نمی‌کردم کار بدی بشود اما به‌هرحال شد! البته هر‌بازیگر کار فالش هم دارد من الان قریب به 90کار انجام داده‌ام که حداقل می‌توانم به 20مورد اشاره کنم که جزو خوب‌هاست. هربازیگری، هرهنرمندی بازی‌های بد و خوب دارد و این قضیه شامل حال بازیگران بزرگ و کوچک می‌شود.

اگر همین الان از شما بپرسیم کدام مورد شما را خیلی راضی کرده است چه مواردی را انتخاب می‌کنید؟ چند نمونه را برای‌مان نام ببرید.

من بیشتر کارهایی را که انجام دادم و بازی کردم دوست داشتم غیر از چند نمونه که مجبور شدم برای مسائل اقتصادی و خیلی از مشکلات دیگر که گریبانگیر همه ماست، چند کار را بپذیرم. ولی به عنوان مثال من شیرهای جوان را خیلی دوست داشتم و هنوز هم می‌توانم در موردش صحبت کنم.

نقش‌های اکشن همیشه سخت‌ترین نقش است. بازیگران فعلی نقش‌هایی که ایفا می‌کنند، چالشی‌ترین لحظات بازی‌شان خیانت به همسرشان یا عاشق‌پیشه‌بودن است و شاید درگیری‌های اجتماعی مثل دعوا کردن را بتوان تنها چالش بازیگران فعلی دانست. نقش‌های مرسوم در سینما برای آقایان از چند حالت خارج نیست.

شما تصور کنید من در آن فیلم، مسابقه رزمی انجام دادم، 13 کیلو وزن کم کردم در عرض دو هفته. واقعا چرا باید این کار را انجام می‌دادم؟ الان کدام بازیگری حاضر است، بخش‌های اکشن یک اثر را خودش انجام بدهد. من 90 درصد اکشن‌هایی را که بازی کرده‌ام خودم انجام داده‌ام. «شیرهای جوان» را خیلی دوست داشتم چون با خود من خیلی متفاوت بود. «بانکی‌ها»، «روزگار جوانی» و «عشق سال‌های جنگ» و خیلی از کارهای دیگر.

به نظرم سینما طوری شده که باید ادعا کنی. به جرأت می‌گویم در هر ژانری که بگویید کار کرده‌ام. طنز بازی کرده‌ام. کار جدی، تاریخی، ملودرام، اکشن و پلیسی بازی کرده‌ام. در نقش شخصیت‌هایی از اقوام مختلف هم بازی کرده‌ام.

روزگار جوانی را بازی کردم و خیلی هم مورد توجه مردم قرار گرفت اما هر نقش دیگری که به من پیشنهاد می‌شد می‌گفتند به دنبال اجرای لهجه کردی تو هستیم! من هم برای این‌که در یک مسیر کلیشه نشوم، خیلی از پیشنهادها را رد کردم. شاید یکی از دلایلی که عقب افتادم همین بود، یعنی زیربار هر نقش و کاری نرفتم.

بیشتر بخوانید:

مجری معروف لس‌آنجلسی به زندان خواهد رفت +عکس

تحلیل خودتان از شرایط امروز سینما در حوزه بازیگری چیست؟

نمی‌دانم اما احساسم این است که قدرت ریسک‌پذیری ما در ایران خیلی کم است، البته من در این مورد به تهیه‌کننده‌ها حق می‌دهم چون فیلم‌ها با هزینه گزافی ساخته می‌شود و اگر فروش نکند، آن تهیه‌کننده و عوامل فیلم دیگر از چرخه سینما حذف می‌شوند، پس مجبورند کارهایی بکنند و آن چیزی را که خوراک مردم است و مردم دوست دارند ارائه کنند.

با این بازار مکاره کمدی‌های شانه‌ تخم‌مرغی سوپرمبتذل، ارزش‌های ملی، اجتماعی و فرهنگی ما چه می‌شود؟

سینما، فیلم ارزشی یا فیلم‌هایی را که حرفی برای گفتن داشته باشد بی‌خیال شده است. من احساس می‌کنم سینما دارد بازمی‌گردد به 50-40 سال گذشته، یعنی یک سینمای بسیار معمولی و سطحی و فقط فروش فیلم‌ها ملاک شده آن هم فیلم‌هایی که می‌بینی و هیچ چیزی هم از آن نمی‌فهمی!

می‌توانیم بگوییم مبتذل هم شده است؟

مبتذل کلمه خوبی نیست، چون به‌هرحال همه دوستان و همکاران من هستند ولی به نظرم کمی سطحی شده است من از کلمه مبتذل استفاده نمی‌کنم می‌گویم سطحی و خیلی کودکانه شده است. الان به گونه دیگری دارند به سینما می‌پردازند. البته می‌دانم روزنامه شما و حوزه رسانه این روزنامه مربوط به تلویزیون است اما می‌خواهم در مورد فیلم «ماهورا» حرف بزنم. نمی‌دانم این فیلم را در جشنواره دیده‌اید یا نه.

بله، یکی از فیلم‌های محبوب من است که روایتگر تاریخ است و شعر و شعار در آن نیست. یک مدل میهن‌پرستی خاص فراقومیتی در آن متجلی است.

زحمت زیادی برای این فیلم کشیده شده است. یک فیلم فوق‌العاده سخت بود. نقشی که من بازی کردم، برایش خیلی زحمت کشیدم. مدعی نیستم اما خیلی‌ها به من گفتند مستحق نامزد شدن در جشنواره فیلم فجر را دارد، اما هیچ اتفاقی برایش نیفتاد دلیلش را هم نمی‌دانم، ولی مردم هم الان چندان تمایلی به این گونه فیلم‌ها ندارند.

در آن فیلم همه خوبند. یوسف مرادیان، ساعد سهیلی، شما و... .

همه به حد توانشان زحمت کشیده‌اند. آیا نباید این فیلم مورد توجه قرار بگیرد؟ هیچ توجهی نشد، الان هم اکران شده و من حس می‌کنم چندان فروش خوبی ندارد. ولی من فکر می‌کنم شاید یکی از دلایلش این باشد که حال مردم ما خوب نیست.

بتوان گفت حال خودِ سینما خوب نیست! یک زمانی در سینمای همین مملکت «عقاب‌ها» در صدر فروش سینماها بود.

آفرین! این‌که چرا الان آن اتفاق رخ نمی‌دهد، گاهی به شرایط سینما و مناسبات تولید بستگی دارد. منوط به ذائقه سازی توسط تهیه‌کنندگان و کارگردانان است. چرا آن اتفاق دیگر تکرار نمی‌شود و ماهورا فروش ندارد؟

ذائقه مردم را داریم می‌بریم به سمت پایین، به جای این‌که ذائقه آنها را پیشرفت بدهیم. درواقع رسالت هنرمند این است که ارزش‌های جامعه‌اش را به روز نگه دارد، اما داریم پسرفت می‌کنیم. البته من یکی از دلایلش را هم شرایط اقتصادی می‌دانم مثلا شما حساب کن یک خانواده چهار نفری اگر بخواهند این فیلم را ببینند حداقل 200 هزار تومان هزینه‌شان می‎شود. هزینه بلیت و هزینه رفت و برگشت و خوراکی و...، مردم هم دوست دارند این مدت را حداقل بروند و کمی بخندند و خوش بگذرانند و زمانی که از سینما بیرون آمدند حالشان خوب باشد. دیگر حوصله این‌که بروند و فیلم ماهورا را ببینند و عصیانگری و مقاومت مردم ایران را در زمان گذشته ببیند و این‌که چه اتفاقاتی در آن زمان رخ داده و چه مشکلاتی به وجود آمده را ببینند، برایشان خوشایند نیست.

البته در این زمینه، مقصر سینماگران هستند نه مردم، یعنی ما کاری کرده‌ایم مردم بروند فلان فیلم را ببینند و فقط بخندند، مثلا فیلم‌های دیالوگ‌محوری ببینند که شاید حتی چندان شایسته خانواده‌ها نیست. می‌دانید منظورم چیست؟ من فیلمی دیدم (اسم نمی‌برم)، به اکران خصوصی آن فیلم دعوت شده بودم، ولی وسط فیلم بلند شدم. دختربچه‌ای کنار من نشسته بود و فیلم را تماشا می‌کرد من درحقیقت از او خجالت کشیدم و بلند شدم رفتم بیرون.

بیشتر بخوانید:

مجری معروف لس‌آنجلسی به زندان خواهد رفت +عکس

بازی کردن در چنین فیلم‌هایی به خودتان هم پیشنهاد می‌شود؟

بله، خیلی زیاد، من قبول نمی‌کنم. من اصلا چنین سبک‌هایی را دوست ندارم.

پس یک دلیل دیگر کم‌کاری شما این است که در برخی فیلم‌ها نمی‌خواهید بازی کنید.

البته من با قبول نکردن چنین آثاری، هیچ‌وقت هم کم‌کار نبوده‌ام. من اشتباهاتی داشتم و آنها را می‌پذیرم.

در تلویزیون هزار ماشاءا... کارهای زیادی داشته‌اید، منظورم در سینما بود.

من هرگز کم‌کار نبوده‌ام. الان در این دو سه سال گذشته سعی کرده‌ام به نوعی دوباره جایگاه خودم را پیدا کنم و به جای خودم بازگردم. اشتباه بزرگی هم که کردم. نمی‌خواهم همه چیز را گردن سینما بیندازم و بگویم فقط یک سری ضابطه‌ها و رابطه‌ها وجود دارد! نه، من هم اشتباهاتی داشته‌ام مثلا طی دو الی سه سال، حدود 28 تله‌فیلم بازی کردم و اشتباه کردم، چون تله‌فیلم یک‌بار پخش می‌شود و دیده هم نمی‌شود. مگر این‌که خیلی چیز عجیب و غریبی باشد که معمولا تله‌فیلم‌ها کمتر عجیب و غریب می‌شوند!

اما اتفاق جالبی که رخ داده این است شما گفتید اوایلی که وارد این حرفه شدید، بازیگر تلویزیون بودید، چندان کلاس نداشت، اما الان مثل این‌که کلاس بازیگر تلویزیون بودن بیشتر از کلاس سینماست.

ما مردمان خیلی خوبی داریم. خیلی حق‌شناس هستند. کاملا متوجه می‌شوند تو داری زحمت می‌کشی تا آنها لذت ببرند. باورتان نمی‌شود با این‌که 20 سال از روزگار جوانی گذشته است اما مردم که من را می‌بینند می‌گویند وای عجب سریالی بود. پس مردم حق‌شناسند، یعنی کار خوب به آنها بدهی خوراک خوب به آنها بدهی دوست دارند و خوششان هم می‌آید.

در مورد همین دلدادگان کسی باور نمی‌کرد با چنین استقبالی مواجه شود و در سطح همان سریال‌های خیابان خلوت کن در دوران مدیریت استثنایی آقای بهروز مفید (دهه 70 در شبکه 5) سیماست .

دقیقا. منوچهر هادی یکی از فیلمسازان باهوش و با شعور کشور است.

فکر می‌کنی دلیل این همه اقبال به این سریال چیست؟

منوچهر هادی، کارگردان باشعور و باهوشی است و از بازیگران خوبی استفاده کرد. شاید الان عده زیادی دوست نداشته باشند درمورد گذشته چیزی بدانند اما آقای هادی چنان هوشمندانه این کار را انجام دادکه مردم نشستند و دیدند و لذت هم بردند. تکنیک خوبی هم که در این سریال استفاده شد این بود که سریال با زمان حال شروع شد و رفت به زمان گذشته (نه این‌که برود و بیاید.) و دوباره برگشت به زمان حال دارد و یک به یک گره‌های داستان باز می‌شود. این روش ممتاز در قصه‌گویی تا حالا استفاده نشده بود. خود من هم که نقش قاسم را در این سریال بازی کردم حساب کنید سه سن متفاوت را بازی کردم. فقط دو بازیگر در این کار بودند که سه سن مختلف را خودشان بازی کردند.

سیروس همتی و شما.

دقیقا. این نشان‌دهنده توانایی بازیگر است. حساب کنید گریم‌های سه ساعته چقدر برای ما سخت بود.

به نظرم در انتخاب نقش‌های شما هم رمز و رازی وجود دارد مثلا همین دلدادگان! کسی حاضر نمی‌شد لباس کمیته را تن کند. خیلی از بازیگرها ممکن است نپذیرند، اما شما پذیرفتید. چه تحلیلی در این خصوص دارید؟

چیز مهمی نبود! لباس کمیته، سپاه حتی ارتش که من در ماهورا آن را تن کردم، یادآور بخش مهمی از تاریخ این مملکت است. این لباس‌ها جزو تاریخ ما هستند. الان فیلم‌هایی درباره جنگ جهانی می‌سازند و بازیگران خارجی هر فیلمی را در مورد جنگ جهانی دوم باشد با افتخار بازی می‌کنند. من نقش قاسم را در دلدادگان بازی کردم که نشانگر واقعیت یک آدم است.

برای بازی کردن نقش قاسم از کدام مابه‌ازای واقعی الگو گرفته‌اید؟

احمد متوسلیان. من حتی در نقش قاسم در دلدادگان بازهم از احمد متوسلیان الگو گرفتم. من شیفته شخصیت او هستم و خیلی دوستش دارم. فیلم «ایستاده در غبار» باعث آشنایی من با این شخصیت شد. متأسفانه قبل از دیدن آن فیلم اصلا نمی‌دانستم چنین شخصیتی وجود داشته. من نقش قاسم را بازی کردم، هرچند به قول شما شاید خیلی‌ها قبول نمی‌کردند آن‌را بازی کنند، اما من قبول کردم و دوست داشتم چون قاسم کلا عوض می‌شود و می‌خواستم نشان بدهم آدم‌ها در هر سطح و مرتبه و شخصیتی ممکن است نظر و دیدگاه‌هایشان تغییر کند.

ممکن است افرادی خرده بگیرند که‌ای بابا ! چرا این نقش را بازی کردی؟! این حرف‌ها را اصلا متوجه نمی‌شوم. اولا که من یک هنرپیشه‌ام و هر نقشی را که دوست داشته باشم بازی می‌کنم هیچ فرقی هم برایم نمی‌کند و من این نقش را دوست داشتم که بازی کردم و در سریال هیچ دروغی نگفتیم. گاهی ممکن است در برخی قصه‌ها دروغ بگویند که اصلا قشنگ نیست، اما ممکن است در مورد شخصیتی غلو کنند ولی قاسم اصلا دروغ ندارد. اگر ما چشمانمان را ببندیم و باز کنیم شاید پنج شش نمونه از این آدم را بتوانیم در ذهنمان مجسم کنیم. اما احمد متوسلیان خیلی بزرگ‌تر از این حرف‌ها و این نقش‌ها بود. او به حافظه جمعی مردم تبدیل شده و متفاوت‌ترین قهرمان زندگی من است.