شبکه جاسوسان «سیا» در ایران چگونه لو رفت؟

به گزارش سرویس سیاسی جام نیـوز، توجه نکردن به مباحث مربوط به امنیت اینترنت در هر زمان و مکانی می‌تواند ضررهای جبران‌ناپذیری به‌همراه داشته باشد؛ این یک مساله کاملا روشن است. ناگفته پیدا است در دوره‌ای که اغلب فعالیت‌های افراد به کمک شبکه اینترنت تسریع و تسهیل می‌شود، در نظر گرفتن نکات امنیتی جزو لازمه‌های یک زندگی مدرن است. این موضوع را نه‌تنها کاربران عادی، بلکه قطع به یقین، افرادی که فعالیت‌های حساسی به کمک بستر اینترنت انجام می‌دهند نیز باید بدانند. اما به‌نظر می‌رسد گاهی سهل‌انگاری در این زمینه، امری اجتناب ناپذیر است؛ چه کاربر معمول این دنیای هوشمند باشید، چه یک جاسوس اطلاعاتی آمریکا.

ماجرای به دام افتادن تعدادی از ماموران «سیا» در ایران، نمونه‌ای بارز از یک سهل‌انگاری وحشتناک در حوزه امنیت اینترنت است که خروجی آن موجب مرگ عده‌ای و به زندان افتادن تعدادی دیگر شد.

به گزارش ایران اینترنشنال، داستان یکی از بزرگ‌ترین شکست‌های اطلاعاتی آمریکا در دهه گذشته از سال ۱۳۸۸ (۲۰۰۹ میلادی) و در ایران آغاز شد؛ زمانی که دولت اوباما از کشف تاسیسات مخفی غنی‌سازی اورانیوم در این کشور خبر داد. به گفته یکی از مقامات ارشد سابق اطلاعاتی آمریکا، لو رفتن این تاسیسات موجب خشم حکومت ایران شد و همین مساله برای آن‌ها انگیزه‌ای شد تا با برنامه‌ریزی گسترده به‌دنبال جاسوسان خارجی بگردند.

عملیات شکار جاسوسان بیگانه برای ایران کار چندان دشواری نبود. دلیل این مسأله، زیرساخت معیوبی بود که «سیا» برای ارتباط با ماموران خود از آن استفاده می‌کرد. مقامات سابق آمریکایی اعتقاد دارند این زیرساخت مبتنی بر اینترنت که اولین بار در برخی مناطق جنگی در خاورمیانه مورد استفاده قرار گرفته بود، برای مقاومت در برابر تلاش‌های ضدجاسوسی نیروهای حکومتی نظیر ایران و چین ساخته نشده بود. در واقع هدف از ساخت این زیرساخت، این نبود که از آن برای طولانی‌مدت جهت ارتباط با منابع اطلاعاتی استفاده شود. اما مسأله اصلی این بود که سیستم مورد بحث برای مدت‌های مدیدی بدون مشکل کار می‌کرد، هرچند که ساختار آن بسیار ابتدایی بود.

موضوعی که خطر مربوط به استفاده از زیرساخت مربوطه را نمایان نمی‌کرد، سادگی استفاده از آن بود. این را یکی از مقامات سابق اطلاعاتی آمریکا می‌گوید. او عقیده دارد هیچ راه مطمئنی برای ارتباط با منابع اطلاعاتی، به‌ویژه در محیط‌های خصومت‌آمیزی مانند ایران و چین وجود ندارد. صرفا یک حس اعتماد به نفس در استفاده از زیرساخت مورد اشاره باعث شده بود تا از آن، فراتر از بازه زمانی و مکانی مجاز استفاده شود.

یکی از مقامات سابق اطلاعاتی آمریکا می‌گوید ایران از سال ۲۰۱۰ شروع به شناسایی ماموران سازمان «سی‌آی‌ای» کرد و در سال ۲۰۱۱، مقامات این کشور در نهایت یک شبکه جاسوسی «سیا» را کشف کردند.

خبر کشف شبکه جاسوسی آمریکا در آن سال به‌طور رسمی طی بیانیه‌ای که وزارت اطلاعات دولت احمدی‌نژاد منتشر کرد، اعلام شد. این وزارت‌خانه در بیانیه خود که در اردیبهشت سال ۱۳۹۰ منتشر شد، از شناسایی «شبکه پیچیده جاسوسی و خرابکاری وابسته به سازمان جاسوسی آمریکا» خبر داده بود. وزارت اطلاعات مدعی شده بود که طی این عملیات، ۳۰ جاسوس را بازداشت کرده است. مدتی بعد از آن، مقامات ایالات متحده این خبر را تایید کردند.

ایران پس از آن، برخی از منابع اطلاعاتی بازداشت‌شده را اعدام و عده‌ای دیگر را زندانی کرد؛ هر چند که به گفته یکی از مقامات سابق سیا، این سازمان موفق شد برخی از منابع خود را با موفقیت از ایران خارج کند.

نباید نادیده گرفت که بازداشت ماموران اطلاعاتی آمریکا در زمان بسیار بحرانی‌ای برای این کشور رخ داده بود. در آن تاریخ، ایران در حال پیش‌برد برنامه هسته‌ای خود بود و سیا نیاز مبرمی به داده‌های سری داشت و شناسایی شبکه‌اش، مانع از جمع‌آوری کامل داده شده بود.

مقامات آمریکایی عقیده دارند ایران احتمالا با تحلیل شبکه نیروهای سیا در این کشور موفق به کشف ماموران شده است. این موضوع به این معنی است که مقامات ایران ابتدا آنچه که واشنگتن درباره اطلاعات و اتفاقات تهران می‌دانست را بررسی کردند، سپس از طریق آن، افرادی که به آن اطلاعات دسترسی داشتند را مورد ارزیابی قرار دادند و در مرحله آخر، منابع احتمالی را کشف کردند. چنین راهکاری در نهایت موجب پیدا شدن ماموران آمریکا و در ادامه آن، باعث لو رفتن زیرساخت ارتباطی شده بود.

صدا و سیمای ایران در سال ۲۰۱۱ با پخش مستندی، از ترفند شبکه سیا برای جذب ماموران خود پرده برداشت. در این مستند ادعا شده بود ماموران اطلاعاتی آمریکا با ساخت وب‌سایت‌هایی با نام شرکت‌های جعلی، با وعده کار، ویزا و تحصیل خارج از کشور به کشف و شناسایی منابع در ایران اقدام می‌کنند. طبق ادعای مستند، افرادی که به گمان خود به این درخواست‌های قانونی پاسخ می‌دادند، در نهایت در شهرهایی مانند دبی و استانبول با ماموران سیا دیدار می‌کردند.

هر چند مقامات ایران هرگز به شیوه نفوذ به شبکه ماموران سیا اشاره‌ای نکردند اما دو مقام سابق اطلاعاتی آمریکا می‌گویند یک جاسوس دوجانبه به وزارت اطلاعات ایران کمک کرده است تا سیستم ارتباط مخفی سیا را کشف کند.

این سیستم به افسران سیا و منابع آن اجازه می‌داد تا در محیط‌های عملیاتی دشواری نظیر ایران و چین که دیدار حضوری با افراد امری خطرناک به حساب می‌آید، از راه دور ارتباط داشته باشند.

یک مقام سازمان امنیت آمریکا می‌گوید نبود ساز و کار مناسب جهت بررسی منابع اطلاعاتی در آن بازه زمانی و نیاز شدید این سازمان به منابع اطلاعاتی مختلف در جمهوری اسلامی، باعث شده بود تا ناخواسته یک جاسوس دوجانبه به داخل شبکه مذکور نفوذ کند.

به گفته همین مقام آمریکایی، در نهایت این نیروی اطلاعات اسرائیل بود که آمریکا را از احتمال شناسایی‌شدن برخی از منابعش در ایران مطلع کرده بود.

نیروهای اطلاعاتی ایران از تکنیک بسیار ساده‌ای برای کشف سیستم ارتباطی سیا استفاده کرده بودند. آن‌ها در واقع از موتور جستجوی گوگل برای این کار استفاده کردند. گوگل به طور مداوم اطلاعات همه وب‌سایت‌های جهان را جمع‌آوری می‌کند و می‌تواند به عنوان یک ابزار تحقیقاتی عظیم، حتی برای مقاصد ضدجاسوسی مورد استفاده قرار بگیرد. توابع پیشرفته گوگل به افراد اجازه می‌دهد تا به شکل کاملا اختصاصی به جستجوی نتایج خاص در داده‌های آنلاین اقدام کنند.

طبق اظهارات یک مقام سابق اطلاعاتی آمریکا، به محض اینکه جاسوس دوجانبه ایران اطلاعات وب‌سایتی را که برای ارتباط با سایر افراد از آن استفاده می‌کرد در اختیار مقامات اطلاعاتی این کشور قرار داد، نیروهای آن‌ها اینترنت را برای یافتن وب‌سایت‌هایی با نشانه‌ها و اجزای دیجیتال مشابه زیر و رو کردند. آن‌ها برای این کار از جستجوی پیشرفته گوگل استفاده کردند و پس از کشف وب‌سایت‌های مورد نظر، افرادی را که ‌از آن سایت‌ها بازدید می‌کردند ردیابی کرده و در نهایت، شبکه گسترده‌تری از منابع اطلاعاتی آمریکا را کشف کردند.

هرچند مقامات اطلاعاتی آمریکا از توانایی‌های جاسوسی سایبری ایران آگاه بودند، اما نکته شوکه‌کننده این ماجرا، استفاده از ترفندی بسیار ابتدایی برای کشف شبکه‌ای عظیم از ماموران مخفی سیا بود؛ چیزی که احتمالا به فکر کمتر کسی می‌رسید.

ایران تنها جایی نبود که آمریکا از سیستم مورد اشاره برای ارتباط با منابع خود استفاده می‌کرد. کشور بعدی، چین بود؛ جایی که در کمال ناباوری، فاجعه شناسایی جاسوسان آمریکایی برای سیا تکرار شد. هر چند تاکنون به طور قطعی مشخص نشده که ایران و چین در شناسایی این شبکه ارتباطی با یکدیگر همکاری کرده‌اند، اما نشانه‌های بالقوه‌ای از این مساله وجود دارد. چهار مقام اطلاعاتی سابق آمریکا براساس اطلاعاتی که از داخل ایران و چین به دست آورده بودند، گفته‌اند که در بازه زمانی مذکور، مقامات ارشد ضدجاسوسی وزارت امنیت چین با همتایان خود در تهران ملاقات داشته‌اند.

پیش‌بینی می‌شود در این دیدار، ایران در ازای ارائه اطلاعات فنی برای کشف علائم فعالیت‌های آنلاین شبکه جاسوسی آمریکا، از چین سخت‌افزار نظامی دریافت کرده است. یک مقام اطلاعاتی آمریکا می‌گوید: «این شیوه یک سازمان جاسوسی است.»

پس از این اتفاق، مقامات اطلاعاتی آمریکا دریافتند هنگامی که نیروهای اطلاعاتی ایران یا چین موفق به کشف عوامل جاسوسی آمریکا در داخل مرزهای خود شده‌اند، به احتمال زیاد می‌توانند امضاهای مشابه دیجیتال را در سایر کشورها نیز بیابند. این مساله در ابعاد جهانی، جان تمام افرادی را که از سیستم مورد بحث استفاده می‌کردند، به خطر می‌انداخت.

اصلاح این نقص می‌بایست با ظرافت بالایی انجام می‌شد؛ چرا که تلاش برای حل مساله می‌توانست منابع اطلاعاتی آمریکا را در معرض دید قرار دهد. در همان بازه، وزارت اطلاعات ایران مشغول مذاکره با برخی مقامات سیا بود تا از آن‌ها به‌عنوان جاسوسان دوجانبه استفاده کند. این اتفاق به این معنی بود که به نوعی، مقامات آژانس اطلاعاتی آمریکا شناسایی شده بودند.

یکی از کشورهایی که می‌توانست نسبت به فاجعه اطلاعاتی رخ داده تاثیرپذیر باشد، روسیه بود. مقامات جاسوسی آمریکا که مسئول عملیات در روسیه بودند، بلافاصله با اطلاع از چالش ایجاد شده در چین، شیوه ارتباط خود با عواملشان را تغییر دادند. اما مشکل موجود در خاورمیانه بسیار حاد بود و سازمان سیا را مجبور کرده بود تا استفاده از سیستم ارتباطی اینترنتی خود را چندین بار مسدود کند.

از سال ۲۰۱۳ ایران ردیابی جاسوسان آمریکا در خارج از مرزهای خود و در کشورهایی نظیر یمن را آغاز کرد. هم‌زمان، برگزاری جلسات اضطراری در سازمان سیا آغاز شده بود ؛چراکه به گفته یک مقام سابق اطلاعاتی آمریکا، حالا ایرانی‌ها «آشکارا به سیستم‌هایی نفوذ کرده بودند که هیچ ارتباطی به آن‌ها نداشت.»

نکته تامل‌برانگیز ماجرا اینجا بود که در سال ۲۰۰۸، مدت‌ها پیش از آن‌که عوامل جاسوسی آمریکا در ایران شناسایی شوند، شخصی به نام «جان ریدی» که وظیفه‌اش شناسایی، مدیریت و تماس با نیروهای انسانی سیا در ایران بود، نسبت به «شکست عظیم اطلاعاتی» در زمینه راهکار ارتباطی با منابع این سازمان هشدار داده بود. دو مقام سابق اطلاعاتی آمریکا این مساله را تایید کرده‌اند.

پس از افشای این مساله از سوی «جان ریدی»، او از شرکت تحت قرارداداش به نام SAIC که مجموعه‌ای فعال در زمینه تولید و پشتیانی محصولات مبتنی‌بر فناوری اطلاعات برای دولت آمریکا است، کنار گذاشته شد. او سپس با بازرسان سیا و کنگره درباره وضعیت اشتغال خود تماس گرفت، اما با پاسخ رد مواجه شد.

او در جایی اذعان کرده بود که زیرساخت ارتباطی آمریکا تحت محاصره است و طبق کشفیات او، این مساله محدود به یک کشور خاص نمی‌شد، بلکه هر جایی که سیا عملیاتی در آن داشت را در بر می‌گرفت. طبق ادعای او، این مساله به معنی به خطر افتادن ۷۰ درصد برنامه‌هایی بود که سازمان سیا در آن زمان در حال مدیریتشان بود و به گفته او، این سازمان از چنین موضوعی آگاه بود.

یک تحلیلگر امنیت ملی آمریکا به نام «اروین مک‌کلو» اعتقاد دارد این اتفاق «یکی از فاجعه‌بارترین شکست‌های اطلاعاتی است که پس حادثه ۱۱ سپتامبر رخ داده است» و سازمان سیا در عوض، شخصی را مجازات کرد که این فاجعه را از ابتدا پیش‌بینی کرده بود.