دلایل شکست مکرر درمان ناباروری چیست؟

با وجود تحقیقات بسیاری که در زمینه باروری و لقاح آزمایشگاهی صورت گرفته است، بیش از نیمی از جنین‌های منتقل‌شده در سیکل‌های لقاح آزمایشگاهی لانه‌گزینی پیدا نمی‌کنند. عدم وقوع حاملگی به دنبال حداقل ۲ یا ۳ بار انتقال جنین با ۲ جنین یا بیشتر با کیفیت خوب در هر سیکل به عنوان شکست مکرر در لانه گزینی مطرح می‌شود که علل درمان شکست مکرر لانه گزینی جنین از جنبه‌های مختلف قابل طرح و بررسی است.

سهیلا عارفی جراح و فلوشیپ زنان، زایمان و ناباروری، در تشریح شکست مکرر IVF، گفت: در واقع عدم حاملگی پس از دو الی سه بار استفاده از روش‌های کمک باروری همچون IVF و میکرواینجکشن به معنای شکست مکرر در IVF نام برده می‌شود.

وی با اشاره به اینکه بسیاری از عوامل اثرگذار در شکست IVF ناشناخته هستند، افزود: در حقیقت ما پس از دو الی سه بار شکست در IVF نگران وجود مشکلی در درمان می‌شویم. در بسیاری از اوقات بیماران با یک بار عدم موفقیت به پزشک مراجعه می‌کنند تا از وجود مشکل یا عدم وجود آن مطلع شوند، اما باید گفت: در واقع فرآیند باروری در انسان‌ها به گونه‌ای است که صد در صد اتفاق نمی‌افتد و دلایل متعددی برای موفقیت یا عدم موفقیت در لانه گزینی و یا عدم لانه گزینی وجو دارد که تنها بخشی از این دلایل شناخته شده هستند و بخشی دیگر نیز همچنان ناشناخته اند. به همین علت است که با وجود تمام مطالعات و تحقیقاتی که انجام می‌پذیرد، هنوز به نتیجه‌ای قطعی در خصوص موفقیت IVF دست نیافته ایم.

عارفی در ادامه افزود: بررسی‌هایی وجود دارد که می‌تواند در صورت وجود علت عدم موفقیت در IVF آن علل را به ما نشان دهد که باز هم تاکید می‌کنم، پس از دو الی سه بار شکست در IVF باید به آن‌ها توجه شود. این علل می‌توانند جنینی و یا رحمی باشند که در بیشتر مواقع علل اصلی به سیستم ایمنی و عدم تعادل در مخاط رحم فرد برمی گردد.

وی با بیان اینکه در لانه گزینی یک پیوند نیمه پدری و نیمه مادری داریم، تصریح کرد: در IVF باید رحم مادر را برای پذیرش جنینی که نیمی از آن، از خودش نیست، آماده کنیم همانند انجام پیوند کلیه. بنابراین، این پیوند به یکسری از تعادل‌ها و عوامل فعال ایمونولوژیک نیاز دارد که از جمله ثابت شده‌ترین عواملی است که می‌تواند در پذیرش یا عدم پذیرش جنین از سوی مادر نقش داشته باشد.

عارفی در ادمه تاکید کرد: نگرانی‌ها و استرس‌های بیماران در عدم موفقیت لانه گزینی بسیار تاثیرگذار است و منجر به پذیرش یا عدم پذیرش جنین توسط رحم می‌شود.

عضو تیم تخصصی مرکز درمان ناباروری ابن سینا، در تشریح روش‌های پذیرش بهتر جنین در زنانی که دچار شکست مکرر IVF هستند، گفت: ما باید در ابتدا اطمینان یابیم بیمارانی که سابقه چسبندگی‌های داخل شکم دارند، آندومتریوز داشته، به تازگی جراحی شده اند و یا سابقه چسبندگی‌های داخل شکم دارند از لحاظ وجود التهاب مزمن و عفونت داخل لوله‌ها بررسی می‌شوند تا این عوامل سبب بروز مشکل در روند لانه گزینی نشود.

وی همچنین افزود: در این بیماران ما در مرکز درمان ابن سینا با استفاده از دستگاه هیستروسکوپی وضعیت مخاط را به صورت کاملا نزدیک مشاهده کنیم، زیرا در بسیاری از مواقع ممکن است این بیماران چسبندگی‌های ظریفی داشته باشند که در سونوگرافیقابل مشاهده نباشد، بنابراین استفاده از روش هیستروسکوپی از جمله روش‌هایی است که بهره گیری از آن توصیه می‌شود. زیرا این روش‌ها جهت آماده سازی رحم برای لانه گزینی، کاملا قطعی و مشخص شده هستند.

عارفی در خصوص درمان بیمارانی که بیش از هفت مرتبه دچار شکست در IVF شده اند، تشریح کرد: چنانچه تمام راه کار‌ها و درمان‌های ممکن برای این بیماران انجام شده است و هنوز نتیجه نگرفته اند خصوصا بیمارانی که سن بالایی دارند، به درمان‌های جایگزین همچون اهداء تخمک و در صورت لزوم و توصیه جنین شناسان به اهداء جنین فکر می‌کنیم و به این ترتیب برنامه‌ی ما برای لانه گزینی تغییر می‌کند.

وی خاطرنشان شد: از جمله اقدامات کمک کننده و مفید دیگری که در صورت شکست مکرر لانه گزینی برای این بیماران در مرکز ابن سینا انجام می­شود، استفاده از رحم اجاره‌ای است که در بسیاری از موارد از اسپرم، تخمک و رحم زوجین استفاده شده و به رحم اجاره‌ای منتقل می‌شود؛ بنابراین استفاده از روش‌های کمک باروری می‌تواند برای این بیماران بسیار نتیجه بخش باشد.

مهشید بذرافکن جنین شناس و عضو تیم تخصصی مرکز درمان ناباروری و سقط مکرر ابن سینا با بیان اینکه علی رغم تلاش‌های صورت گرفته جهت درمان ناباروری و موفقیت‌هایی که بشر به آن دست یافته است، شانس موفقیت باروری در بهترین شرایط برای یک زوج چیزی در حدود ۵۰ درصد است، گفت: در واقع ۵۰ درصد از زوجینی که برای درمان ناباروری خود مراجعه می‌کنند با شکست مواجه هستند و بر اساس آمار جهانی در حدود ۱۲ درصد از این زوجین با شکست مکرر IVF روبرو بوده که در خصوص حل مشکل این افرادبه بهره گیری از کارآمدترین تکنولوژی‌ها و تخصص‌ها نیاز است.

وی در خصوص اختلالات جنینی اثرگذار در شکست مکرر لانه گزینی، تشریح کرد: بر اساس آنچه مطالعات نشان می‌دهند در فرآیند لانه گزینی، جنین یک سوم نقش دارد و دو سوم هم به عوامل مادری بر می‌گردد؛ بنابراین برای زوجی که به صورت طبیعی جهت بچه دارشدن اقدام می‌کنند، شانسی در حدود ۲۰ الی ۲۵ درصد وجود دارد و در ۵۰ درصد از موارد هم که زوجین به صورت طبیعی برای بارداری اقدام می‌کنند، بی آنکه مادر متوجه شود، بارداری به سقط منجر می‌شود که این امر نشان دهنده آن است که فرآیند لانه گزینی، فرآیندی صد در صدی نیست؛ بنابراین نقش جنین بسیار موثر است و افرادی که با شکست مکرر لانه گزینی مواجه هستند از این موضوع مستثنی نبوده و حتی نقش جنین در آن‌ها شدت بیشتری می‌یابد.

بذرافکن در ادامه تاکید کرد: راهکار ما در مرکز ابن سینا برای این افراد این است که ضمن تغییر تکنیک‌ها و استفاده از آنها، بهترین جنین‌ها را با‌ترین تعداد و در بهترین زمان ممکن منتقل کنیم تا بتوانیم به موفقیت بیشتری دست یابیم.

عضو تیم تخصصی مرکز درمان ناباروری ابن سینا با اشاره به اینکه ترجیح برای درمان بیماری که با شکست لانه گزینی مراجعه می‌کند، استفاده از روش‌های غیرتهاجمی یا کم تهاجمی است، گفت: اولین راهکار مورد استفاده، انتقال جنین به رحم مادر در روز پنج و مرحله بلاستوسیست (هشت سلولی) است که یکسری تکنیک‌ها و دستگاه‌هایی همچون تایم لپس وجود دارد که از رفتار رشدی جنین فیلمبرداری می­کند و از این طریق می‌توان بهترین جنین را در بهترین زمان رشد انتخاب کرد.

وی افزود: انتخاب بهترین نوع اسپرم، هچینگ کردن و برداشتن لایه محافظ از روی جنین به منظور آنکه جنین راحت‌تر بتواند به رحم نفوذ کرده و لانه گزینی انجام شود و نهایتا استفاده از روش‌های تهاجمی‌تر همچون تشخیص ژنتیکی جنین قبل از لانه گزینی (PGS) از جمله روش ها‌ی دیگر جهت بالابردن کیفیت جنین برای موفقیت در لانه گزینی است.