نرم افزاری که به پول ایران آسیب می‌زند/ تحلیل فارین پالیسی

برخی ایرانی‌ها در حال استفاده از پیام‌رسان تلگرام برای انتشار اخبار نادرست در مورد ریال هستند – تا سودی به جیبشان بزنند.

شفقنا- حسن روحانی، رئیس‌جمهوری ایران، با کمک تلگرام توانست برای بار دوم، رئیس‌جمهور شود. در زمان انتخابات ۲۰۱۷ ایران، ایرانیان از این نرم‌افزار به عنوان نرم‌افزاری خبررسان که محدودیت سانسور ندارد، استفاده کردند. در رقابتی که روحانی نامزد مورد حمایت (تندروها) نبود. حالا تلگرام در نهایت ممکن است باعث سقوط دولت روحانی شود. این نرم‌افزار در مرکز سقوط پول ایران قرار دارد.

به گزارش سرویس ترجمه شفقنا از فارین پالیسی، ریال ایران به طور کلی تا ماه مه، یعنی زمانی که دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری آمریکا از معاهده اتم با ایران خارج شد، در مسیر پایداری بود. پیش خروج آمریکا از برجام، هر یک دلار آمریکا معادل حدودا ۳۷هزار ریال ایران بود؛ به سرعت پس از آن، یک دلار معادل ۴۴ هزار ریال شد. ارزش دلار به رشد ادامه داد و به ۵۰ هزار ریال، سپس ۸۰ هزار ریال و در نهایت در زمان سخنرانی حسن روحانی در مجمع عمومی سازمان ملل به ۱۹۰ هزار ریال در ماه سپتامبر رسید. حالا یک دلار به ۱۲۰ هزار و ۵۰۰ ریال کاهش یافته است.

حالا اما این فقط تحریم‌ها و ضعف‌های بنیادی اقتصاد ایران نیست که به کاهش نرخ ارز ایران کمک کرده است. گردش عمدی اخبار دروغ و شایعات توسط معامله‌گران و واسطه‌گران ایرانی که به دنبال بدست آوردن سود بیشتری هستند هم به این موضوع دامن می‌زند.

به محض اینکه خبر اعمال مجدد تحریم‌های آمریکا شنیده شد، بسیاری از ایرانیان طبقه متوسط و ثروتمند، وسوسه شدند تا تجارت ارز کنند، چراکه به این نتیجه رسیده بودند که ارزش ریال به زودی کاهش خواهد یافت. برخی از ایرانیان حتی خانه‌هایشان را فروختند و درآمد حاصل از آن را دلار خریدند تا در بدترین حالت، ارزش دارایی‌های خود را حفظ کنند و در بهترین حالت، سود ببرند.

هجوم مردم برای خرید دلار و فروش ریال، بیشتر ریال را تضعیف کرد و دولت ایران تلاش کرد تا به روش‌های وختلفی از جمله ممنوعیت فروش ارز خارجی، از این موضوع جلوگیری کند. اما این کار دولت تنها باعث شد که بازار ارز شفافیتش کم شود و بهره‌برداری بیشتری از این موضوع شود.

همواره شکافی بین دلالان سطح بالای ارز و کسانی که از جهل یا ترس، ارز می‌خرند، وجود داشته است، اما بازار غیر رسمی، این شکاف را گسترش داده است. این موضوع به ویژه در بلوار فردوسی تهران که مرکز خرید و فروش ارز اشت و هرکسی می‌تواند ریال به آنجا بیاورد و با دلار برگردد، مشهود است.

به عنوان نمونه من در خیابان فردوسی، زن سالخورده‌ای را دیدم که تمام درآمد سالیانه خود را آورده بود تا با قیمت ۱۷ هزار ریال، دلار بخرد.

دلالان حرفه‌ای در ایران از نرم‌افزار پیام‌رسان تلگرام به طور فزاینده‌ای در جهت بهره‌برداری از بازار غیر شفاف استفاده می‌کنند تا سود خود را به قیمت ضرر مشتریانشان، و مضطرب کردن دولت، به حداکثر برسانند.

تلگرام به عنوان یک رسانه اجتماعی یا پیام‌رسانی که دولت نمی‌تواند خبرهای آن را سانسور کند، اخبار را در کانال‌ها برای مخاطبین قرار می‌دهد، به یکی از قابل اعتمادترین منابع خبری، حتی بیش از رسانه‌های دولتی و روزنامه‌های مستقل برای مردم تبدیل شده است.

وقتی ریال در اوایل سال جاری میلادی وارد مسیر شوم خود شد، دلالان ارز شروع به ایجاد صدها کانال در تلگرام کردند، و در این کانال‌ها هرگونه تغییراتی را در قیمت دلار بلافاصله اعلام می‌کردند و بازارهای گسترده‌ای را به همراه توصیه و پیش‌بینی در آنجا ایجاد کردند. ایرانیان زیادی در این کانال‌ها عضو شدند – برخی از این کانال‌ها بیش از دو میلیون عضو دارد- و همین امر خودش به نیرویی تاثیرگذار در تعیین نرخ ارز تبدیل شد.

دلالانی که این کانال‌ها را می‌چرخانند، به طور فزاینده‌ای از این کانال‌ها برای پخش اخبار اقتصادی تحریف‌شده استفاده می‌کنند. به عنوان مثال، در هفته گذشته، در حالی که ریال در حال بدست آوردن ارزش بود، کانال‌های تبادل ارزی تلگرامی مانع انتشار این اخبار خوب می‌شدند. برخی به راحتی گزارش قیمت‌ها را به تاخیر می‌انداختند و برخی دیگر نیز قیمت‌های دروغین اعلام می‌کردند. بسیاری از کانال‌ها نیز روند مثبت افزایش ارزش ریال را به نفع تحلیل‌های منفی در مورد اثرات منفی تحریم‌های نفتی آمریکا بر ارزش ریال نادیده می‌گرفتند.

از سوی دیگر، رسانه‌های خبری رسمی ایران، تلاش کرده‌اند تا با تاکید بر خبرهای مثبت در مورد آینده ریال، با گزارش‌های دروغین در تلگرام، مقابله کنند. اما بسیاری از ایرانیان عادی مطمئن نیستند که در مواجهه با گزارش‌های متناقض، چه عکس‌العملی داشته باشند و به جای فروش دلارهایی که پیش‌تر خریداری کرده‌اند، که اطلاعات جدید می‌گویند باید آنها را بفروشند، نگه داشته‌اند.

اخیرا، کانال‌های جدیدی در تلگرام ظاهر شده‌اند که به طور خاص برای مقابله با کانال‌های محبوب مبادلات ارزی ایجاد شده‌اند. یکی از این کانال‌های جدید «دلار-ریال» است و در حالی که به نظر می‌رسد هدف واضحش، حمایت از ریال است، به دلالان ارزی به عنوان خائن و نیروهای دشمنان خارجی حمله می‌کند. این کانال، همچنین موفق به جذب بیش از ۲ میلیون عضو شده است که نشان می‌دهد جامعه ایرانی ممکن است از دستکاری‌های بازار ارزی توسط بازیگران، عصبانی شده باشد. (این کانال اخیرا به دلایل نامعلومی مسدود شد و سپس در کانال جدیدی که تاکنون ۵۵ هزار عضو گرفته، کار خود را از سر گرفت.)

دولت ایران از هیچ اقدامی برای مقابله با سقوط ارزش ریال، فروگذاری نکرده است. بر اساس تحلیل‌های تعدادی از اقتصاددانان ایرانی، مبانی اقتصادی نشان می‌دهد که ارزش دلار باید چیزی در حدود ۸۰ هزار تا ۹۰ هزار ریال باشد. یکی از سیاست‌های اخیر بانک مرکزی، محدود کردن استفاده از کارت‌های اعتباری ریالی بوده، که دلالان ارزی از آنها برای خرید مقادیر زیاد دلار استفاده می‌کنند.

اما این حقیقت که ریال، غالبا ارزان‌تر از آن چیزی است که باید در ایران باشد، نتیجه عوامل پیش‌بینی شده‌ای مثل اثرات روانی و تبلیغاتی دولت ایالات متحده آمریکا و کانال‌های دلالان ارزی در تلگرام است. مقامات ایرانی مدت کوتاهی است که این موضوع را درک کرده‌اند؛ حالا آنها هم اخباری را در مقابله با خبرهای جعلی منتشر می‌کنند.