«متون محوری فلسفه» و آشنایی مخاطبان ایرانی با جهان فکری فیلسوفان

به گزارش خبرنگار مهر، انتشارات زندگی روزانه چندی است که مجموعه‌ای با عنوان «متون محوری فلسفه» را با دبیری حسن عرب را منتشر می‌کند. از این مجموعه تاکنون ۱۲ مجلد منتشر شده است. با دبیر این مجموعه درباره چندوچون کار و زمانبندی انتشار مجلدات آتی آن گفت‌وگوی کوتاهی داشته‌ایم که در ادامه آن را ملاحظه خواهید کرد.

توضیح مختصری درباره این مجموعه به مخاطبان مهر بدهید. عنوان اصلی آن چیست و در چه سالی منتشر شده است؟

کل این مجموعه که در ترجمه نهایتاً بالغ بر ۵۳ مجلد خواهد بود ترجمه‌ای است از مجموعه مقالاتی پنج‌جلدی با عنوانِ Central Works of Philosophy که به ویراستاری جان شاند (John Shand) طی سال‌های ۲۰۰۵ و ۲۰۰۶ در انتشارات Acumen منتشر شده است. هر یک از این پنج جلد به یکی از ادوار مهم تاریخ فلسفه اختصاص دارد؛ جلد ۱ به «عصر باستان و قرون میانه»، جلد ۲ به «قرون ۱۷ و ۱۸»، جلد ۳ به «قرن ۱۹»، جلد ۴ به «قرن ۲۰ (از مور تا پوپر)» و جلد ۵ به «قرن ۲۰ (کواین و بعد از آن)». مقالات هر جلد به معرفی و شرح مختصر یکی از آثار بنیادین فلسفه در آن دوره می‌پردازد. نگارش هر مقاله به متخصصی سپرده شده که پیشتر چندین کتاب و مقاله‌ی مفصل‌تر در باب آن اثر نوشته است‌، و این امر از وزن علمی این مجموعه حکایت دارد.

ایده‌ی ترجمه‌ این مجموعه چگونه و بنا بر چه ضرورتی شکل گرفت؟

در زبان فارسی روایت‌های مختلفی از تاریخ فلسفه غرب وجود دارد: از «سیر حکمت در اروپا» تا ترجمه‌ «تاریخ فلسفه‌» راتلج. وجه تمایز مجموعه‌ «متون محوری فلسفه» با عمده‌ «تاریخ فلسفه»ها این است که، به‌جای روبه‌رو کردنِ خواننده با انبوهی از ایده‌ها و استدلال‌ها از آثار مختلف و متعدد هر فیلسوف، چارچوب مشخصی را برمی‌گزیند ــ چه چارچوبی بهتر از مهم‌ترین اثر هر فیلسوف ــ و سعی می‌کند از رهگذر آن، گام به گام و عمدتاً مطابق با فصول آن اثر، خواننده را با جهان فیلسوف آشنا کند. تا جایی که من اطلاع دارم، این مجموعه از این حیث در خود زبان انگلیسی هم مشابهی ندارد.

اهمیت دیگرِ این اثر تأکیدی است که بر مواجهه با آثار اصلی هر فیلسوف می‌کند و این چیزی است که متأسفانه در فضای فکری- فلسفی در ایران بدان بها داده نمی‌شود. چه بسیار به‌اصطلاح «متخصصانی» که حتی یک بار آثار اصلی فیلسوفی را که مدعی شناختش هستند به زبان اصلی یا حداقل انگلیسی نخوانده‌اند! ما در انتخاب و ترجمه‌ این مجموعه قصد داشته‌ایم خواننده را به مواجهه با خود متون اصلی ترغیب کنیم. البته کتاب‌های این مجموعه صرفاً درآمدی بر این مواجهه خواهند بود و لازم است خواننده خود، با استفاده از منابعی که در پایان هر کتاب ذکر و گاه به‌اجمال معرفی شده‌اند، این راه پر سنگلاخ را ادامه دهد.

و آخرین نکته اینکه درباره‌ بسیاری از آثاری که در این مجموعه آمده‌اند حتی یک اثر کوتاه هم به فارسی وجود ندارد و در واقع ترجمه‌ مقاله‌ مذکور نخستین باب آشنایی با خود آن اثر است. از این جمله می‌توان مقالات مربوط به آثار آنسلم، اسکوتوس، برنارد ویلیامز و دیوید لوئیس را نام برد.

فرآیند ترجمه به چه شکل است؟

ما تصمیم گرفتیم که نه به سیاق متن اصلی، یعنی در ۵ مجلد، بلکه هر یک از مقاله‌ها را به‌صورت جداگانه در قالب یک کتاب ترجمه کنیم، که هر یک چیزی در حدود ۵۰ تا ۸۰ صفحه‌ فارسی‌ خواهد شد. این تصمیم چند دلیل داشت. از جمله اینکه چون می‌خواستیم ترجمه‌ هر مقاله را به متخصص همان حوزه واگذار کنیم جمع کردنِ این تعداد مترجم خبره و پیش بردنِ همزمان کار بسیار وقت‌گیر و فرسایشی می‌شد. از طرف دیگر، هر مقاله‌ از هر حیث از دیگر مقاله‌ها مستقل است و این ضرورتِ ترجمه‌ یکجا را منتفی می‌کرد. به دلیل همین استقلال، ترتیب مقالات متن اصلی را هم رعایت نکرده‌ایم. به عبارت دیگر هر کتاب اثری مستقل است در باب یکی از «متون محوری فلسفه». البته بناست پس از ترجمه و چاپ هر ۵۳ کتاب، مقالات مذکور این بار در همان قالب متن اصلی و با همان ترتیب، یعنی در ۵ جلد تجدید چاپ شوند.

اما در باب مترجم‌ها. ما تا به حال و در این ۱۲ کتاب با هشت مترجم مختلف همکاری داشته‌ایم. این تعداد در آینده و به فراخور پیشرفتِ کار بیشتر و بیشتر خواهد شد. سعی می‌کنیم از مترجمانی استفاده کنیم که پیش‌تر به شکل تخصصی و آکادمیک روی اثر اصلی فیلسوف کار کرده‌اند، یعنی در باب آن پایان‌نامه‌ یا مقاله‌ای نوشته‌اند، و یا دست‌کم با جزئیات اثر به‌خوبی آشنا هستند. روند کار هم به این شکل است که مترجم متن را ترجمه و بازخوانی می‌کند، سپس به بنده که ویراستار کار هستم تحویل می‌دهد. من گذشته از ویرایش صوری و زبانی کار، کل ترجمه را با متن اصلی مطابقت می‌دهم و پس از تغییرات و اصلاحات احتمالی به مترجم باز می‌گردانم تا پس از توافق با ایشان متن ترجمه نهایی شود.

برنامه‌ریزی زمانی انتشارات برای کل مجموعه به چه شکل است و گمان می‌کنید چه زمانی کار به اتمام برسد؟

تلاش ما در این مجموعه این است که به‌هیچ‌وجه کیفیت را قربانی زمان و هزینه‌ها نکنیم. این نکته در تمامی مراحل کار اعم از ترجمه، بازخوانی، مطابقت، ویرایش، صفحه‌آرایی، نمونه‌خوانی، طراحی جلد، انتخاب کاغذ و نهایتاً چاپ، رعایت می‌شود. با این حساب و البته با توجه به بازار نشر و اینکه متأسفانه این روزها مترجم متخصص و قابل اعتماد به‌سختی پیدا می‌شود، پیش‌بینی ما این است که هر ۵ تا ۶ ماه چهار مجلد از این مجموعه را به دوستداران و پژوهشگران فلسفه عرضه کنیم.

عناوین مجلدات منتشر شده از مجموعه «متون محوری فلسفه» به شرح زیر است:

«لودویگ ویتگنشتاین: رساله‌ منطقی- فلسفی» نویسنده هانس- یوهان گلوک. مترجم: حسن عرب.

«مارتین هایدگر: هستی و زمان» نویسنده: چارلز گینیون، مترجم: محمود دریانورد.

«سول کریپکی: نام‌گذاری و ضرورت» نویسنده: جان پی. برجس، مترجم: مهدی جنگجو.

«لودویگ ویتگنشتاین: پژوهش‌های فلسفی» نویسنده: رابرت ال. ارینگتون، مترجم: حسن عرب.

«ایمانوئل کانت: نقد عقل محض» نویسنده: میشل گریر، مترجم: آرش جمشیدپور.

«سورن کیرکگور: پاره‌های فلسفی» نویسنده: سی. استیون اونز، مترجم: محمد هادی حاجی‌بیگلو.

«موریس مرلوپونتی: پدیدارشناسی ادراک» نویسنده: اریک متیوز، مترجم: محمود دریانورد.

«جان مکداول: ذهن و جهان» نویسنده: تیم تورنتون، مترجم: محمدحسین خلج.

«گئورگ ویلهلم فردریش هگل: پدیدارشناسی روح» نویسنده: مایکل اینوود، مترجم: محمد هادی حاجی‌بیگلو.

«کارل مارکس: سرمایه» نویسنده: تام راکمور، مترجم: محمد هدایتی.

«ادموند هوسرل: ایده‌ی پدیده‌شناسی»، نویسنده: اِی. دی. اسمیت، مترجم: حسن عرب.

«ژان- پل سارتر: هستی و نیستی»، نویسنده: ویلیام آر. شرودر، مترجم: محمدزمان زمانی.