استان کرمان در دهان دشت های خالی از آب

به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین استان کرمان، کرمان یکی از سه شهری است که بدترین وضعیت ازلحاظ فرونشست را دارد که عمده دلیل آن هم استفاده بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی برمیگردد، دشت های شمالی استان علی الخصوص رفسنجان در معرض خطر بیشتری هستند.

چندی پیش علیرضا شهیدی معاون سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی با بیان این‌که اگر منطقه‌ای چهار میلی‌متر فرونشست داشته باشد، با بحران فرونشست مواجه است، گفته بود: «این در حالی است که ۳۰۰ دشت ایران دچار فرونشست است و دشت مشهد با ۲۵ سانتیمتر، دشت کرمان با ۲۰ سانتیمتر، دشت ساوجبلاغ با ۲۲ سانتیمتر و دشت تهران با ۱۷ سانتیمتر با خطر فرونشست مواجه است.دشت رفسنجان هم یکی از قدیمی‌ترین دشت‌هایی است که با پدیده فرو نشست مواجه بوده است که در سال 1346 به دلیل برداشت بی رویه آب‌های زیر زمینی و مصرف آن در بخش کشاورزی دچار فرو نشست شد.»

سال گذشته نیز دکتر امیر شمشکی، مدیرکل دفتر بررسی مخاطرات زمین‌شناسی، زیست‌محیطی و مهندسی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور گفته بود استان‌های فارس، کرمان و اصفهان بدترین وضعیت ازلحاظ فرونشست را دارند، با توجه به فیلم هایی هم که اخیرا از فرونشست زمین در رفسنجان در چند روز گذشته منتشر شده است، خبرآنلاین به تشریح کنونی وضعیت دشت های شمال کرمان پرداخت.

ترک در ساختمان های شهر به دلیل فرونشست

حسین زراعت کار رییس گروه آب‌ها زیرزمینی شرکت آب منطقه‌ای کرمان می گوید: دشت هایی مثل رفسنجان، زرند، ارزوییه، کرمان، سیرجان مشکل فرونشست دارند و تنها راه مقابله با آن، کم کردن میزان برداشت آب از دشت ها بوده که متاسفانه تا به الان نتوانسته ایم در این خصوص اقدامی انجام دهیم تا میزان آبی که تولید و برداشت می شود به تعادلی برسد.

زراعت کار در پاسخ به این سوال که چند درصد شهرهای شمالی استان در خطر هستند، می گوید: همه دشت های شمال در خطر فرونشست هستند و تعداد فرونشست هایی که طی زمان های گذشته اتفاق افتاده، زیاد بوده و در شهر های رفسنجان و سیرجان این مشکل بیشتر دیده شده است. به گفته او بعضی ساختمان ها در این مناطق در اثر فرونشست ترک برداشته اند.

با وجود همه مشکلاتی که در حوزه آبی استان وجود دارد، کف شکنی که به معنی حفر بیشتر زمین برای برداشت آب است در حال انجام است که این مقام مسوول می گوید: یک سری چاه به دلیل این که آبدهی آن ها پایین تر از قبل شده است، نیاز به مجوز، جهت حفر بیشتر برای رسیدن به آب هستند که طبق قانون این مجوز را از شرکت دریافت می کنند که به این حفر بیشتر کف شکنی می گویند و باید با وجود مشکلاتی که در پیش خواهد بود باز هم قانون را در این خصوص رعایت کرد که در همه موارد اتفاق نمی افتد و خیلی از مواقع فرد به دلیل نبود آب مجبور به جابه جایی چاه می شود.

مسوولین نیازمند نگرش دوباره در سیاست های خود

حمید هرندی فعال و کارشناس محیط زیست می گوید: در استان کرمان، انواع حوادث طبیعی مانند زلزله،سیل و فرونشست که یک پدیده نوپا به حساب می آید، وجود دارد. به هر حال پس از برداشت 40ساله از آب های زیرزمینی از مناطق مختلف مانند دشت های رفسنجان، اختیارآباد، زنگی آباد و حتی خیابان 24آذر در داخل شهر کرمان،روبروی کوره های آجر پزی طبیعی است که شاهد فرونشست باشیم.دخالت انسان به عنوان عوامل بیرونی، در کنار عوامل درونی مثل زلزله باعث شده ک با پدیده هایی مانند فرونشست روبرو شویم. با وجود این که فرونشست از زمین لرزه هم می تواند نگرانی اش بیشتر باشد اما مسوولین نسبت به این قضیه بی تفاوت هستند،وضعیت واگذاری کنتور آب، تامین آب نیروگاه حرارتی و همچنین کارخانه فولاد بافت با وجود این که هنوز افتتاح نشده است، نشان می دهد که چگونه از منابع آبی استفاده می شوند.واقعیت این است که باید یک تغییر نگرش به وجود بیاید این که همه ما بگوییم مردم مقصر هستند که چیزی درست نمی شود، مدیران هم باید رویکرد خود را نسبت به سیاست های خود تغییر دهند وقتی که زیر پای زمین را خالی کرده ایم باید انتظار فرونشست هم داشته باشیم.

هرندی ادامه می دهد: برداشت آب های زیر زمینی و بالاآمدن سطح آب های زیرزمینی، دو مشکلی هستند که کرمان با آن ها سر می کند و باعث بهم ریختن تعادل شهر شده است ما برای آب شرب ارزش کمی قابل هستیم زیرا که می بینیم برای ساخت و ساز هم از این آب استفاده شده و حتی امتیاز کنتور هم داده می شود درواقع یک جایی بالاخره ترمز این همه استفاده نادرست زده میشود و عواقب بدی را هم ایجاد می کند، تنها راه حل و کورسوی امید این مساله توقف کردن برداشت از آب های زیرزمینی است.

زمین لرزه عامل تشدید فرونشت

حامد درزاده رییس اداره مخاطرات زمین شناسی استان کرمان می گوید: با توجه به این که استان کرمان یکی از مناطق بحرانی در زمینه بحث فرونشست در کشور طی چندسال اخیر معرفی شده است، باید گفت دلایل مختلفی باعث این اتفاق شده که یکی از مهمترین آن ها، اضافه برداشت آب از آبهای زیرزمینی بوده است که به دنبال آن فشردگی لایه های متخلخل خاک به دلیل از بین رفتن نیروی شناوری و تحت تاثیر وزن طبقات بالایی خاک به وجود آمده و در حال حاضر عواقب بعدی این اتفاق را شاهد هستیم. از دیگر عوامل فرونشت چاه های نفت هستند که به دلیل تخلیه مخازن نفتی اتفاق می افتند که البته در کرمان این مورد وجود ندارند از دیگر عوامل هم می توان به معادن زیرزمینی اشاره نمود که در واقع معدن زیر زمینی با ابعاد بسیار بزرگ جهت استخراج در دشت های کرمان وجود ندارد. عامل مهم و تاثیر گذار بعدی را می توان به نوع و بافت خاک و لایه های خاک اشاره نمود که بحث در مورد آن از حوصله این صحبت خارج است.

این مقام مسوول می گوید: فرونشست ارتباط مستقیمی با زلزله ندارد ولی زمین لرزه در بعضی از مناطقی که فرونشست اتفاق افتاده می تواند باعث تشدد میزان فرونشست شود. گاهی زمین لرزه باعث تخریب لایه های خاک شده و باعث ظاهر شدن آثار و اشکال فرونشستی که تا قبل از زمین لرزه پنهان بوده اند بر روی سطح زمین می شود. اشکال فرونشستی به انواع مختلفی ظاهر می شود گاهی در سطح یک دشت بزرگ اتفاق می افتد که شاهد نشست هماهنگ کل دشت خواهیم بود و گاهی هم آثار فرونشست به صورت خطی و شکاف روی سطح زمین دیده می شوندکه نمونه های آن در جنوب استان پدیدار شده است.

گاهی فرونشست به همراه حفره های انحلالی درون سازنده ها و واحد های حساس به انحلال و یا خاک هایی که به راحتی با جریانات آب به دلیل از دست دادن یکپارچگی خاک شسته می شوند رخ می دهد که از آن به فروچاله یاد می شود به عنوان مثال می توان به فروچاله اختیار آباد اشاره کرد. در حقیقت عامل موثر در تمام این پدیده ها کاهش سطح آب زیرزمینی و به تبع آن تغییر در کیفیت آب بوده و در نتیجه خاک نسیت به آن آب با کیفیت جدید حساس می شود و در ادامه کم شدن نیروی شناوری و تحمل نکردن وزن طبقات بالایی خاک توسط لایه های پایینی خاک را به دنبال خواهد داشت. لازم به ذکر است در مواقعی هم حفرات در سطح و یا زیر سطح زمین به صورت منفرد شکل گرفته و باتوجه به عوامل ثانویه(فرسایش، نفوذ آبهای سطحی به درون آنها وزمین لرزه) با تخریب لایه های بالایی به هم می پیوندند و تشکیل شکاف های طولی را می دهند.

46