2018 ناقوس مرگ چه کسانی را در سینما نواخت/ از استن لی تا برتولوچی

خبرگزاری مهر-گروه هنر-محمدامین شکاری: سال ۲۰۱۸ را باید بدون تردید سال درگذشت کارگردانان بزرگ سینمای اروپا نامید زیرا در این سال میلوش فورمن کارگردان افسانه ای اهل چک و برنده ۲ جایزه اسکار، ویتوریو تاویانی کارگردان ایتالیایی برنده جایزه نخل طلای کن، ارمانو المی فیلمساز ایتالیایی برنده شیرطلای ونیز، نیکلاس روگ کارگردان انگلیسی شاهکار «حالا نگاه نکن» و برناردو برتولوچی کارگردان پرآوازه ایتالیایی سینمای جهان از دنیا رفتند.

اگر بخواهیم نام های بزرگی را که سینمای جهان امسال از دست داد مرور کنیم باید فهرست بلند بالایی از این شخصیت ها تهیه کنیم؛ فهرستی که البته امسال تعداد کارگردان‌های بزرگش به مراتب بیشتر از سال‌های گذشته است. بدون تردید صحبت از برخی از بزرگان درگذشته امسال و حتی مرور کوتاه زندگی پربارشان در خور مطلب مبسوط و جداگانه ای است و در این مطلب تنها به صورت کوتاه و مختصر آن دسته از اهالی سینمای جهان را که در سال ۲۰۱۸ از گزند داس دروگر مرگ در امان نبودند، معرفی می کنیم.

ژانویه

دوروتی مالون: بازیگر برنده جایزه اسکار بهترین بازیگر نقش مکمل زن در فیلم «نوشته بر باد» ساخته داگلاس سیرک و ستاره سریال «پیتون پلیس» در دهه ۶۰ میلادی در ماه ژانویه درگذشت. او با ایفای نقش مارلی هادلی دختر تاجر نفت تگزاسی در فیلم «نوشته بر باد» ساخته داگلاس سیرک توانست جایزه اسکار بهترین بازیگر زن مکمل را از آن خود کند و پس از آن با بازی در نقش کنستانس مکنزی در سریال «پیتون پلیس» نام خود را در فرهنگ عامه کشور آمریکا برای همیشه جاودانه کرد. مالون در بیش از ۴۰۰ اپیزود از سریال «پیتون پلیس» به ایفای نقش پرداخت. او ۱۹ ژانویه ۲۰۱۸ در ۹۳ سالگی درگذشت.

فوریه

جان گوین: بازیگر خوش تیپ، بلند قامت و جذاب آمریکایی که حضورش در «اسپارتاکوس» و «روانی» ۲ شاهکار سال ۱۹۶۰ تصویر ماندگاریست که دوستداران سینما از او به یاد دارند. گوین در «اسپارتاکوس» به نقش جولیوس سزار و در «روانی» به نقش سم لومیس؛ شخصیت دلباخته ماریون کرین بازی کرده بود. او بعدها در دهه ۸۰ میلادی بازیگری را رها کرد و به عنوان سفیر ایالات متحده آمریکا در مکزیک در دوران ریاست جمهوری رونالد ریگان به فعالیت پرداخت. گوین ۹ فوریه ۲۰۱۸ در سن ۸۶ سالگی از دنیا رفت.

یوهان یوهانسون: آهنگساز ایسلندی نامزد جایزه اسکار که موسیقی متن فیلم های «زندانیان»، «سیکاریو» و «ورود» را در پرونده کاری خود داشت. او برای فیلم «نظریه همه چیز» نامزد جایزه اسکار بهترین موسیقی متن شد. یوهانسون ۹ فوریه ۲۰۱۸ درگذشت و جسدش ۲ روز بعد در آپارتمانش در برلین پیدا شد. او هنگام مرگ ۴۸ سال داشت.

ادریسا اودرائوگو: یکی از مهمترین فیلمسازان قاره سیاه و برنده جایزه فیپرشی جشنواره کن. وی خالق فیلم های «انتخاب» و «قانون» از درخشان ترین فیلم های قاره آفریقاست. اودرائوگو که اهل کشور بورکینافاسو بود، در سن ۶۴ سالگی در روز ۱۸ فوریه درگذشت.

مارس

مورگانا کینگ: خواننده جاز آمریکایی که بیشتر برای ایفای نقش ماما کورلئونه همسر ویتو کورلئونه با بازی مارلون براندو در فیلم «پدرخوانده» شناخته می شد. او ۲۲ مارس در سن ۸۷ سالگی از دنیا رفت. خبر درگذشت وی ماه‌ها بعد منتشر شد.

استفان اودران: ستاره زن سینمای فرانسه در دهه های ۶۰، ۷۰ و ۸۰ میلادی که همسر کلود شابرول کارگردان بزرگ موج نوی فرانسه بود. از فیلم های مهم دوران کاری اودران می توان به «جذابیت پنهان بورژوازی» ساخته لوییس بونوئل و «ضیافت ببیت» ساخته گابریل اکسل اشاره کرد. استفان اودران ۲۷ مارس ۲۰۱۸ در ۸۵ سالگی درگذشت.

آوریل

ایسائو تاکاهاتا: یکی از بنیانگذاران استودیوی بلندآوازه جیبلی، تاکاهاتا که انیمه هایش در قیاس با دیگر بنیانگذار استودیو جیبلی یعنی هایائو میازاکی شهرت کمتری داشتند. شاید بسیاری تنها «مدفن کرم های شب تاب» را درمیان کارهای سینمایی تاکاهاتا به یاد دارند؛ انیمه ای که داستان خواهر و برادر خردسالی است که پس از بمباران بندر کوبه در ژاپن در هنگامه جنگ جهانی دوم جان به در می برند و پس از آن برای بقا تلاشی مذبوحانه می کنند. البته بسیاری در کشور ما تاکاهاتا را بیشتر با کارتون‌های ژاپنی خاطره انگیزی که در دهه ۶۰ و ۷۰ شمسی از تلویزیون پخش می شد به یاد می آورند، کارهایی مثل «آن‌شرلی با موهای قرمز» و «هایدی». تاکاهاتا ۵ آوریل ۲۰۱۸ در ۸۲ سالگی درگذشت.

میلوش فورمن: کارگردان بزرگ سینمای اهل کشور چک که بعدها زادگاهش را ترک و به آمریکا مهاجرت کرد. فورمن در آمریکا چندین شاهکار مهم مانند «پرواز بر فراز آشیانه فاخته» و «آمادئوس» را ساخت که توانست برای هر دو فیلم جایزه اسکار بهترین کارگردانی را از آن خود کند. «پرواز بر فراز آشیانه فاخته» پس از فیلم «در یک شب اتفاق افتاد» ساخته فرانک کاپرا، دومین فیلم در تاریخ جوایز اسکار بود که برنده جایزه اسکار در هر پنج شاخه اصلی (بهترین فیلم، بهترین کارگردان، بهترین بازیگر مرد، بهترین بازیگر زن و بهترین فیلمنامه) موسوم به BIG FIVE شد. «پیتر سیاه» (۱۹۶۴)، «عشق‌های یک موطلایی» (۱۹۶۵)، «مجلس رقص آتش‌نشان‌ها» (۱۹۶۷) و «مردم علیه لری فلینت» (۱۹۹۶) از دیگر کارهای شاخص فورمن در سینما هستند. میلوش فورمن ۱۳ آوریل در ۸۶ سالگی درگذشت.

ویتوریو تاویانی: کارگردان ایتالیایی که به همراه برادرش پائولو خالق فیلم های مهمی چون «پدرسالار»، «سن میکله یک خروس داشت»، «آلونسانفان» و «شب سن لورنزو» بود. ویتوریو و پائولو از موثرترین چهره‌های سینمای ایتالیا در نیم قرن اخیر به شمار می آمدند. آنها در فیلم های خود نئورئالیسم را با شیوه مدرن قصه گویی در سینمای ایتالیا ترکیب می کردند. نخل طلای کن سال ۱۹۷۷ و خرس طلای برلین سال ۲۰۱۲ دوتا از مهم ترین جوایزی بود که در کارنامه کاری ویتوریو تاویانی به چشم می خورد. تاویانی ۱۵ آوریل در سن ۸۸ سالگی از دنیا رفت.

می

ارمانو المی: کارگردان بزرگ ایتالیاییِ خالق فیلم‌های «شغل» و «درخت کفش‌های چوبی». بسیاری مهمترین فیلم زندگی المی را «درخت کفش‌های چوبی» می دانند، فیلمی که المی برایش جایزه نخل طلای کن را برد و آل پاچینو بازیگر صاحب نام آمریکایی از آن به عنوان محبوب ترین فیلم تمام عمرش یاد کرد. «درخت کفش‌های چوبی» زندگی در روستا و کنار آمدن روزمره با فقر را روایت می کند. المی در کشور ما برای ساخت فیلم سه اپیزودی «بلیت» به همراه عباس کیارستمی و کن لوچ نیز شناخته می شد. او ۵ می در سن ۸۶ سالگی درگذشت.

ژوئن

مارتین برگمن: تهیه کننده فیلم های «صورت زخمی»، «سرپیکو»، «بعد از ظهر سگی»، «دریای عشق» و «راه کارلیتو». آل پاچینو بازیگر بزرگ آمریکایی از برگمن به عنوان کاشف خود یاد می کرد. برگمن ۱۶ ژوئن ۲۰۱۸ در ۹۲ سالگی از دنیا رفت.

جولای

رابی مولر: فیلمبردار بزرگ هلندی سینما که بیشتر برای نوآوریش در کار با دوربین و استفاده منحصر به فردش از نور شناخته می شد. مولر در طول دوران کاری خود با کارگردانان بزرگی چون جیم جارموش، لارس فون تریه و ویم وندرس در فیلم های برجسته ای چون «مرد مرده»، «شکستن امواج» و فیلم برنده نخل طلای کن «پاریس، تگزاس» همکاری کرده بود. او ۴ جولای در سن ۷۸ سالگی درگذشت.

کلود لنزمن: کارگردان فرانسوی مستند تحسین شده «شوا». این مستند یکی از بلندترین و مهم‌ترین فیلم‌های مستند تاریخ سینماست که با محوریت هولوکاست ساخته شده است. لنزمن به عنوان روزنامه نگار در دهه ۵۰ در کنار سیمون دوبووار و ژان پل سارتر در مجله عصر جدید فعالیت داشت، او پس از مرگ دوبووار سردبیر این مجله نیز شد. لنزمن در ۵ جولای درگذشت او هنگام مرگ ۹۲ سال داشت.

شینوبو هاشیموتو: فیلمنامه‌نویس نامدار ژاپنی که بیشتر برای همکاریش با آکیرا کوروساوا کارگردان بلندآوازه سینما شاخته می‌شد. هاشیموتو فیلمنامه‌ فیلم های مطرحی چون «راشومون» «هفت سامورایی»، «زیستن» و«سریر خون» را به رشته تحریر درآورده بود. او در هنگام مرگ در تاریخ ۱۸ جولای ۱۰۰ ساله بود.

آگوست

نیل سایمون: یکی از بزرگترین نمایشنامه‌نویسان تاریخ آمریکا و برنده جوایز پولیتزر و تونی. او در سینما آثار موفقی چون «زوج ناجور»، «پابرهنه در پارک» و «پسران آفتاب» را در کارنامه خود دارد. سایمون در طول دوران فعالیتش بیش از ۳۰ نمایشنامه نوشت و ۱۷ بار نامزد جایزه تونی؛ مهم‌ترین جایزه در عرصه تئاتر شد. او سه بار جایزه تونی را برای بهترین نمایشنامه دریافت کرد. سایمون همچنین در سال ۱۹۹۱ برای نمایشنامه «گمشده در یانکر» جایزه پولیتزر را کسب کرد، او البته در سینما نیز چهار بار نامزد جایزه اسکار شد. برخی او را پس از شکسپیر موفق‌ترین نمایشنامه‌نویس تاریخ به حساب می آوردند. سایمون ۲۶ آگوست در سن ۹۱ سالگی از دنیا رفت.

سپتامبر

برت رینولدز: ستاره مشهور فیلم های «نجات یافتگان»، «اسموکی و بندیت» و «شبهای بوگی». وی در دهه های ۷۰ و ۸۰ میلادی برای بسیاری از فیلم های آمریکایی ضامن موفقیت در گیشه بود. در واکنش به خبر درگذشت رینولدز، آرنولد شوارتزنگز از او به عنوان یکی از قهرمانان خود یاد کرد. رینولدز قرار بود در فیلم «روزی روزگاری در هالیوود» تازه‌ترین ساخته کوئنتین تارانتینو نیز بازی کند که البته این اتفاق با مرگش میسر نشد. او ۶ سپتامبر ۲۰۱۸ در سن ۸۲ سالگی از دنیا رفت.

اکتبر

شارل آزناوور: خواننده و ترانه سرای نامدار فرانسویِ ارمنی تبار که در طول بیش از هشت دهه فعالیت هنری خود نزدیک به ۱۸۰ میلیون صفحه و نوار از آثارش به فروش رفت. آزناوور در دنیای سینما نیز برای بازی در فیلم های «به پیانیست شلیک کن» ساخته فرانسوا تروفو و «طبل حلبی» به کارگردانی فولکر اشلوندورف شناخته می شد. او در تاریخ ۱ اکتبر در ۹۴ سالگی درگذشت.

نوامبر

فرانسیس لِی: آهنگساز بزرگ فرانسوی که کارش را به عنوان نوازنده در کنار برنارد دیمنی شاعر و خواننده فرانسوی آغاز کرد. او بعدها در سال ۱۹۶۵ پس از آشنایی با کلود للوش کارگردان فرانسوی، ساخت آهنگ فیلم «یک مرد و یک زن» (۱۹۶۶) اثر این کارگردان را برعهده گرفت. موسیقی متن «یک مرد و یک زن» که با تم مشهور «دابادابادا» شناخته می شود بلافاصله شهرت گسترده ای برای لِی به ارمغان آورد و نام او را در سراسر جهان بر سر زبان ها انداخت. لِی در سال ۱۹۷۰ شاهکار خود و یکی از درخشان ترین آثار موسیقایی همه دوران ها را خلق کرد؛ موسیقی متن فیلم «داستان عشق». لِی برای درام عاشقانه «داستان عشق» به کارگردانی آرتور هیلر جایزه اسکار بهترین موسیقی متن و جایزه گلدن گلوب بهترین موسیقی را به دست آورد. او ۷ نوامبر در سن ۸۶ سالگی از دنیا رفت.

استن لی: اسطوره دنیای کامیک و خالق شخصیت‌های مجموعه مارو.، از شناخته شده ترین شخصیت های استن لی جان به آنها جان بخشید می توان به مرد عنکبوتی، هالک، ثور، مرد آهنی، مردان ایکس، پلنگ سیاه و چهار شگفت‌انگیز اشاره کرد. او ۱۲ نوامبر امسال در ۹۵ سالگی از دنیا رفت.

البته دنیای مارول در سال جاری و در ماه ژوئن یکی دیگر از اسطوره های خود را نیز از دست داد، استیو دیتکو یکی از تحسین شده ترین هنرمندان کتاب های کمیک در طول تاریخ که بیشتر برای آفرینش شخصیت مرد عنکبوتی به همراه استن لی در سال ۱۹۶۲ و شخصیت دکتر استرنج در سال ۱۹۶۳ شناخته می شد. او در سن ۹۰ سالگی در ۲۹ ژوئن ۲۰۱۸ درگذشت. دیتکو پس از دکتر استرنج به دلیل اختلاف با استن لی از مارول کامیکس جدا شده بود.

ویلیام گلدمن: فیلمنامه نویس برنده ۲ جایزه اسکار برای فیلم های «بوچ کسیدی و ساندنس کید» و «همه مردان رییس جمهور» و همچنین فیلمنامه نویس فیلم های «مرد ماراتون» و «شعبده بازی». گلدمن با وجود اینکه یک فیلمنامه نویس موفق در هالیوود بود علاقه چندانی به هالیوود و ساز و کار آن نداشت. او ۱۶ نوامبر ۲۰۱۸ در سن ۸۷ سالگی از دنیا رفت.

نیکلاس روگ: فیلمساز صاحب نام انگلیسی که با دستیار فیلمبرداری فردی یانگ فیلمبردار سرشناس انگلیسی در فیلم «آیوانهو» (۱۹۵۲) کار خود را در سینما آغاز کرد. او بعدها فیلمبرداری فیلم های «فارنهایت ۴۵۱» (۱۹۶۶) و «دور از اجتماع خشمگین» (۱۹۶۷) را انجام داد. روگ اولین فیلم خود در مقام کارگردان را در سال ۱۹۷۰ با نام «نمایش» با همکاری دونالد کمل و با بازی میک جگر ستاره موسیقی راک ساخت، روگ پس از آن در سال ۱۹۷۳ شاخص ترین اثر خود با نام «حالا نگاه نکن» را براساس داستان مشهور دافنه دوموریه با بازی جولی کریستی و دونالد ساترلند کارگردانی کرد. بنیاد فیلم بریتانیا در سال ۱۹۹۹ «حالا نگاه نکن» را به عنوان هشتمین فیلم تاریخ سینمای بریتانیا برگزید. نیکلاس روگ ۲۳ نوامبر ۲۰۱۸ در ۹۰ سالگی درگذشت.

برناردو برتولوچی: کارگردان مشهور ایتالیایی فیلم های «پیش از انقلاب»، «دنباله رو»، «آخرین تانگو در پاریس»، «۱۹۰۰» و «آخرین امپراتور» که موضوعات سیاسی، ارجاعات متعدد به آثار کلاسیک سینما و حرکات خاص دوربین از مشخصه های بارز آثار او به شمار می آید. برتولوچی از معدود فیلمسازان غیرآمریکایی تاریخ سینما بود که در هالیوود نیز طعم شیرین موفقیت را چشید. او با فیلم «آخرین امپراتور» دو جایزه اسکار بهترین فیلمنامه و کارگردانی را تصاحب کرد. از حواشی فیلم «آخرین تانگو در پاریس» که تا آخرین لحظات زندگی برتولوچی همراه وی بود می توان به عنوان یکی از نقاط تاریک زندگی این کارگردان بزرگ برشمرد؛ اتفاقی که در سال‌های پایانی عمر وی سینمادوستان را به دو دسته مخالفان و موافقان او تقسیم کرده بود هرچند می توان با صراحت گفت که با اعلام خبر درگذشت برتولوچی در تاریخ ۲۶ نوامبر، هر دو گروه در یک دیدگاه هم نظر بودند سینمای جهان آن روز یک استاد مسلم را از دست داده بود. برتولوچی روز ۲۶ نوامبر در ۷۷ سالگی در شهر رم درگذشت.

استیون هیلنبرگ: هیلنبرگ خالق سریال تلویزیونی انیمیشنی «باب اسفنجی شلوار مکعبی» محصول شبکه نیکلودئون بود. این سریال تلویزیونی انیمیشنی که پخش آن از سال ۱۹۹۹ شروع شده است و تا به امروز نیز ادامه دارد جزو طولانی ترین سریال‌های تاریخ تلویزیون آمریکا به شمار می آید. هیلنبرگ در سن ۵۷ سالگی در روز ۲۶ نوامبر براثر بیماری ALS از دنیا رفت.

دسامبر

پنی مارشال: بازیگر سریال مشهور «لورن و شرلی» که در دهه ۸۰ میلادی به فیلمسازی روی آورد و با ساخت فیلم «بزرگ» اولین فیلمساز زنی لقب گرفت که فیلمش بیش از ۱۰۰ میلیون دلار فروش کرد.

مارشال کارگردان فیلم «بیداریها» با بازی رابرت دنیرو و رابین ویلیامز نیز بود. او ۱۷ دسامبر در سن ۷۵ سالگی از دنیا رفت.