نگاهی به بحران جهانی عفونت بیمارستانی

رشد نگران‌کننده عفونت‌های بیمارستانی در جهان

مطالعات پژوهشگران نشان می‌دهد که بیش از سه هزار بیمار در یک مرکز جراحی نیوجرسی ممکن است به دلیل عدم اجرای دستورالعمل‌های ضدعفونی و یا تمییز نشدن مناسب تجهیزات و دستگاه‌های پزشکی در معرض عوامل بیماری‌زای خون قرارگرفته باشند.

کارکنان مستقر در تمامی بیمارستان‌های جهان باید روش‌های بهداشتی ساده‌ای همانند ضدعفونی کردن دست‌ها با محلولی از آب و الکل به‌طور مداوم انجام دهند اما بعضی‌اوقات کارکنان بیمارستان‌ها این نکته را فراموش کرده و از مواد ضدعفونی‌کننده برای پاک کردن و ضدعفونی کرت دست‌های خود استفاده نمی‌کنند.

عفونت‌های بیمارستانی برخاسته از میکروب‌هایی هستند که در محیط‌های بیمارستانی زندگی می‌کنند و به دلیل مساعد بودن شرایط محیط‌زیست رشد کرده و تکثیر می‌شوند. این عفونت پس از پذیرش بیمار در بیمارستان، معمولاً ۴۸ یا ۷۲ ساعت بعد یا طی دوره‌ای مشخص ۱۰ تا ۳۰ روز پس از ترخیص بیمار اتفاق می‌افتد و در زمان پذیرش بیمار وجود نداشته است.

بر اساس گزارش CNN، تحقیقات صورت گرفته در مرکز جراحی HealthPlus در منطقه سادل بروک نیوجرسی توسط اداره بهداشت این منطقه نشان داد که سه هزار بیمار که از ماه ژانویه تا سپتامبر سال ۲۰۱۸ در این مرکز تحت درمان بودند، می‌توانند در معرض هپاتیت B، هپاتیت C، ایدز و سایر بیماری‌هایی که از طریق خون منتقل می‌شوند، قرارگرفته باشند. البته سخنگوی این مرکز اعلام کرد که خطر ابتلای بیمارانی که تحت جراحی‌های ارتوپدی، پلاستیک و غیره در مرکز جراحی HealthPlus بودند به بیماری‌های عفونی خطرناک، بسیار کم است اما بهتر است کلیه افرادی که طی مدت فوق در این محل تحت جراحی بوده‌اند، نسبت به انجام آزمایش‌های احتیاطی اقدام کنند.

عفونت‌های بیمارستانی برخاسته از میکروب‌هایی هستند که در محیط‌های بیمارستانی زندگی می‌کنند و به دلیل مساعد بودن شرایط محیط‌زیست رشد کرده و تکثیر می‌شوند. این عفونت پس از پذیرش بیمار در بیمارستان، معمولاً ۴۸ یا ۷۲ ساعت بعد یا طی دوره‌ای مشخص ۱۰ تا ۳۰ روز پس از ترخیص بیمار اتفاق می‌افتد و در زمان پذیرش بیمار وجود نداشته است.

طبق بررسی‌های انجام‌شده، عفونت ادراری، شایع‌ترین و پنومونی کشنده‌ترین عفونت‌ بیمارستانی محسوب می‌شوند، اگرچه در بعضی از مراکز، عفونت بیمارستانی دستگاه گردش خون، علت اصلی مرگ بیماران است. این قبیل میکروب‌ها تا حدی مهلک و خطرناک هستند و رعایت نکردن نکات بهداشتی و مراقبتی برای مبتلایان به‌راحتی می‌تواند جان بیماران را به خطر بیندازد. بیمارستان‌های عفونی و سوانح و سوختگی در درجه اول خطر قرار دارند و احتمال بروز عفونت‌های بیمارستانی در آن‌ها به‌مراتب بالاتر از سایر بیمارستان‌هاست. ولی رعایت اصول بهداشتی و نگهداری بیماران در زمان مقرر و جلوگیری از تمدید بیجای بیماران، می‌تواند تا حد زیادی مانع شیوع عفونت شود. این عارضه در تمامی کشورهای جهان ازجمله ایران دیده‌شده و به گفته دکتر محمدمهدی فیض‌آبادی، حداکثر ۱۵ درصد بیمارانی که در بیمارستان‌های ایران بستری می‌شوند ممکن است دچار عفونت بیمارستانی شوند که این میزان البته می‌تواند متغیر باشد و بسته به نوع بیمارستان ۴، ۵ و ۷ درصد باشد

.

راهکارهای پیش‌بینی‌شده برای مقابله با عفونت بیمارستانی

موضوع عفونت بیمارستانی در سراسر جهان به‌عنوآن‌یک مشکل اساسی وجود داشته و در این میان تلاش‌های متعددی برای پیشگیری از آن صورت گرفته است. برای نمونه پژوهشگران دانشگاه رایس موفق به ساخت فناوری جدیدی شده‌اند که قادر است با کمک نور خورشید، ابزار و تجهیزات پزشکی موردنیاز در جراحی‌ها و سایر فعالیت‌های درمانی را ضدعفونی کند. این پژوهشگران با مجهز کردن کانتینرهای حمل‌ونقل باقابلیت جابجایی فراوان که توان جذب انرژی خورشیدی را خواهند داشت، راهکاری جدید در این خصوص ارائه کرده‌اند. ماریا اوشمن از اعضای این گروه تحقیقاتی در این خصوص اعلام کرد: میزان گسترش عفونت در جراحی همواره بیشتر از تصور پزشکان بوده و کنترل آن‌یک چالش بزرگ خواهد بود که در مناطق روستایی و درحال‌توسعه نمود بیشتری پیدا خواهد کرد.

جعبه‌ای بیست فوتی فولادی که شامل چهار دریچه آماده‌سازی، ضدعفونی‌کننده، خشک‌کننده و ذخیره‌سازی است که همگی توسط نیم دیواره‌هایی از یکدیگر جدا می‌شوند. این سیستم که توسط دریچه‌های خورشیدی بر روی سقف تجهیز شده‌اند، به‌وسیله مخازنی ۵۵ گالنی روی زمین و ۵۰ گالنی روی سقف حمایت می‌شوند که دستگاه ضدعفونی‌کننده با صفحه هفت‌صد و پنجاه واتی طراحی‌شده وظیفه استریل کردن ابزار را به عهده خواهد داشت. آزمایش‌های انجام‌شده روی این سیستم حاکی از کاهش چشمگیر آلودگی تجهیزات و استریل کامل آن‌ها است.

یکی دیگر از راهکارهای اتخاذشده برای کنترل عفونت‌های بیمارستانی، بهره‌برداری از هوش مصنوعی است. بر اساس مطالعات انجام‌شده، یادگیری ماشینی (Machine Learning) به‌عنوان هوش مصنوعی می‌تواند خطر ابتلا به عفونت جدی و احتمالاً تهدیدکننده زندگی را از عوامل بیماری‌زای بیمارستانی، پیش‌بینی کند.

استافیلوکوک اپیدرمیدیس (Staphylococcus epidermidis) یک کلونی موجود در همه قسمت‌های پوست سالم انسان است اما همچنین می‌تواند یک منبع بسیار بد عفونت‌های جدی مرتبط با دستگاه‌های ساکن و روش‌های جراحی مانند جایگزینی مفصل ران باشد.

گروهی از میکروب شناسان و متخصصان ژنتیک دانشگاه آلتو (Aalto) و دانشگاه هلسینکی (Helsinki) فنلاند، جمعیت وسیع ژنومیک و اندازه‌گیری ویژگی‌های مرتبط با ایمونولوژیک این باکتری را در محیط آزمایشگاهی ترکیب کردند. با استفاده از یادگیری ماشین به‌عنوان هوش مصنوعی، آن‌ها توانستند با موفقیت خطر ابتلا به عفونت را از ویژگی‌های ژنوم یک عایق باکتریایی پیش‌بینی کنند؛ اما مشخص نیست که آیا تمام اعضای خانواده باکتری استافیلوکوک اپیدرمیدیس، پوست بدون نشانه را مستعد عواملی چون عفونت‌ها می‌سازند؟ یا اگر برخی از آن‌ها وارد جریان خون یا بافت عمیق شوند، موجب این عارضه خواهند شد.

در فرانسه اما پژوهشگران ‌یک بیمارستان در شهر مارسی راهکاری ساده و نسبتاً کاربردی با تأثیر بالا ابداع کرده‌اند که بانام Medi-HandTrace معرفی‌شده است. در این سیستم، باید یک تراشه را در کفش کارکنان کار گذاشت تا بتوان آنان را زیر نظر گرفت و به‌این‌ترتیب تعداد دفعاتی را که آن‌ها از دستگاه ضدعفونی‌کننده استفاده می‌کنند، ثبت می‌شود. علاوه بر ریزتراشه‌های فوق، یک مدار ردیاب، زیر سطح اتاق قرار داده می‌شود و به‌این‌ترتیب سیستم قادر است کفش‌هایی که تراشه مذکور در آن‌ها جاسازی‌شده را شناسایی کند. نکته قابل‌ذکر این است که هر تراشه به نام فردی مشخص ثبت‌شده و سیستم می‌تواند شناسایی کند که این فرد در محدوده این ردیاب قرار دارد. زمانی که این فرد از محلول آب و الکل استفاده می‌کند، پیامی به سیستم فرستاده می‌شود که مشخص می‌سازد فرد دستان خود را ضدعفونی کرده است.

هنگامی‌که بخش اول این سیستم به‌طور آزمایشی راه‌اندازی شد، میزان عملکرد افراد در ضدعفونی کردن دستانشان ۲۰ درصد بوده درحالی‌که در حال حاضر این رقم بین ۴۰ تا ۶۰ درصد در نوسان است.

اعتقاد بر این است که داده‌های جمع‌آوری‌شده توسط این سیستم به ناظران بهداشتی کمک می‌کند تا درک بهتری از مشکلات عفونت‌های درون- بیمارستانی داشته باشند و همچنین این سیستم سبب بهبود رعایت اصول بهداشتی در بیمارستان‌ها خواهد شد. علاوه بر این، داده‌های ثبت‌شده نشان می‌دهند که در این بیمارستان، بهبود قابل‌توجهی در هنگام کار فردی و گروهی به وجود آمده است.

لازم به ذکر است که برنامه بعدی که باید در این روند در نظر گرفته شود، نصب یک سیستم هشداردهنده بوده که در صورت غفلت و فراموشی کارکنان در ضدعفونی کردن دست‌ها، هشدار لازم را اعلام کند.

این سیستم توسط یک شرکت فرانسوی متخصص الکترونیک و مهندسی کامپیوتر به نام میکرو بی (Micro Be) طراحی‌شده است. دکتر سرژ ترنوار (Serge Ternoir) مدیر این شرکت فرانسوی می‌گوید که آن‌ها پیش از طراحی سیستم فعلی، بر روی تراشه‌ها و کفش‌های مختلف کارکرده‌اند.

ترجمه و گردآوری گزارش: احسان محمدحسینی

منبع: jezebel، thehealthsite و euronews