هر کودک کاری الزاما خیابانی نیست

به گزارش فانوس، «پیام روشنفکر» در نشست تأملی بر«کار کودک در خیابان؛ چالش یکسان سازی» افزود: براساس تحقیق در شش استان کشور 71.2 درصد کودکان کار دستفروش، 5.8 درصد آنها باربر، 21 درصد زباله گرد و سه درصد دیگر نیز درگیر فعالیت های غیرقانونی مانند فروش و قاچاق مواد مخدر بوده اند.
وی افزود: فقر عامل اصلی شکل گیری اقتصاد غیررسمی و پدیده کار کودک است.
روشنفکر با اشاره به لزوم مواجهه با «چالش یکسان سازی» در بحث کودکان کار و خیابانی این چالش را به دو حوزه شناختی و کاربردی تقسیم کرد و گفت: اصل تمایزیابی از پایه‌های اصلی پرداختن به موضوع کودکان کار است و در جنبه شناختی سعی بر این است که نخست کودکان کار را از دیگر کودکان متمایز کنیم چرا که نمی توان تفاوت های موجود در میان آن‌ها را نادیده گرفت.
وی با اشاره به نتایج آخرین تحقیق انجام شده درسال گذشته که در مرکز شش شهر و کلان‌شهر شامل تهران، کرج، مشهد، زاهدان، کرمانشاه و بندرعباس تحت عنوان «ارزیابی سریع وضعیت کودکان خیابانی در ایران» خاطرنشان کرد: با توجه به ساعاتی که کودکان کار براساس نتایج این پژوهش بیرون از محیط خانه می گذرانند، 75 درصد کودکان خیابانی بیش از 5 ساعت در خیابان هستند بنابراین کار کودکان در بیرون از خانه را می توان به عنوان یک کار تمام وقت تلقی کرد.
روشنفکر به تفاوت های موجود در محیط کار و نوع کارهایی که کودکان خیابانی درگیر آنها هستند تاکید کرد و گفت: برای تفکیک و رسیدگی به موضوع «کودکان کار» و برنامه ریزی طولانی مدت برای حل مشکلات کودکان خیابانی می بایست، میان کودکان دستفروش، کودکان زباله گرد و کودکانی که درگیر جرم هستند تفاوت قائل شد.
وی به علت یابی چگونگی شکل گیری کار کودک در خیابان پرداخت و افزود: پدیده کودک خیابانی به مفهوم جمعی و اجتماعی بقا مرتبط است و زمانی که هستی اجتماعی و بقای نوعی ما از لحاظ بنیادی با اشکال مختلفی چون مالکیت خصوصی بر ابزار تولید، تقسیم غیراجتماعی کار و موارد دیگر مخدوش شود، پیامد آن نیز شکل گیری پدیده هایی چون کودک خیابانی، فقر و اعتیاد خواهد بود.
این پژوهشگر اجتماعی به حوزه کاربردی در «چالش یکسان سازی» بحث کودکان کار و کودکان خیابانی پرداخت و خاطرنشان کرد: باید متوجه باشیم که راه حل هایی که اکنون با آنها مواجه هستیم، راه حل هایی مقطعی، امدادی و تنها برای کاهش آسیب بوده و اساسأ مبتنی بر علل بنیادی نیستند و با توجه به تفاوت های موجود در کودکان کار، راه حل های مقطعی نیز تا زمانی که نسخه اختصاصی ارائه ندهند اثرگذاری حداقلی خواهند داشت.

*آمار درستی از کودکان زباله گرد نداریم
در ادامه این نشست سپیده سالاروند، محقق و فعال حقوق کودک به بررسی یک مورد عینی از تحقیق میدانی صورت گرفته از یک گود زباله در منطقه محمود آباد - اشرف آباد شرق تهران پرداخت و گفت: در این تحقیق به دلیل پویایی این نوع فعالیت و با توجه متغیر بودن آمار و ارقام در خصوص تعداد کودکان زباله گرد، برای ارائه آمار دقیق‌تر، از روش مردم نگاری استفاده کردیم. چرا که ارائه راهکارهای اساسی برای مواجهه با مسئله کودکان کار می بایست مبتنی بر شواهد باشد.
وی ادامه داد: کسانی که در این گود سکونت دارند تعدادشان کم نیست و بیشتر آن ها تبعه کشور افغانستان هستند که در ساختمان های کوچکی که دستگاه نام دارند به تفکیک زباله می پردازند به طوری که هر دستگاه شامل 4 تا 5 اتاق است که در هر کدام از این اتاق ها 3 الی 4 نفر سکونت دارند و سرپرستی آن ها به عهده شخصی به نام ارباب است.
این کارشناس ا فزود: این افراد با میل و اراده خود به این کار مشغول هستند بنابراین هیچ نوع مافیای اقتصادی در این کار وجود ندارد و به دلیل سختی کار در این دستگاه ها رده سنی افرادی که در این دستگاه ها کار می کنند بین 8 تا 40 سال متغیر است.
سالاروند به نتایج این تحقیق در خصوص فرآیند جمع آوری زباله ها در دستگاه‌ها اشاره کرد و گفت: زباله گردی از ساعت 3 بعدازظهرآغاز می شو د و تا ساعت 2 بامداد ادامه می یابد.
به گفته وی هر زباله گرد به طور میانگین 30 کیلو پلاستیک را 300 تومان، 20 کیلو مشمع را 200 تومان، 100 کیلو کتاب را 100 تومان، 15 کیلو آهن را 200 تومان، 2 کیلو فلز را 1000 تومان و 20 کیلو نان را 200 تومان به ارباب دستگاه می‌فروشد و به طور میانگین هر زباله گرد روزانه 36 هزارتومان درآمد دارد که بخشی از این درآمد به خود زباله‌گرد پرداخت و بخش اعظم آن توسط ارباب به افغانستان فرستاده می شود.
وی در خصوص چگونگی پیوند این دستگاه ها با شهر نیز گفت: وظیفه ارباب دستگاه ها تسهیل امور است و می بایست با پیمانکار منطقه قرارداد ببندد و به ازای هر دستگاه بین 700 هزار تا یک میلیون تومان به مالک زمین اجاره پرداخت کند.

*مسئولیت شهرداری
علیرضا شریفی فرد، معاون امور مناطق سازمان پسماند شهرداری تهران در بخش پایانی این نشست از منظر حکمرانی خوب شهری و مدیریت اجرایی، عملکرد شهرداری تهران در خصوص تفکیک زباله را مورد بررسی قرار داد و گفت: شهرداری تهران با ایجاد غرفه های بازیافت در مناطق 22 گانه شهر تهران پسماند زباله های شهر تهران را مدیریت می‌کند.
وی به تعارض موجود میان واژه های کودک و کار اشاره کرد و افزود: اگر دو مفهوم کار و کودک را به عنوان معلول فرض کنیم، علل ناقصه ای نیز وجود دارند که منجر به پیدایش پدیده «کودک کار» می شوند و فقر یکی از مهم‌ترین این علت ها محسوب می شود به نحوی که فقر در جامعه به اشکال مختلف منجر به شکل گیری اقتصاد غیررسمی و پدیده هایی چون کار کودکان شده است.
معاون امور مناطق سازمان پسماند شهرداری تهران فقدان مدیریت واحد و یکپارچه و ناهماهنگی میان دستگاه های اجرایی و اداری را از موانع مهم موجود در روند مدیریت پسماند شهرداری تهران برشمرد و افزود: شکاف موجود میان دستگاه های اجرایی منجر به ضعف مدیریتی و تصمیم گیری در برنامه ریزی های شهری در حوزه مدیریت پسماند شده است.
وی در بخش پایانی سخنان خود، مشارکت شهروندی در مدیریت پسماند خانگی را از مهم ترین عوامل توفیق در این حوزه و کاهش فعالیت‌های جانبی چون زباله‌گردی دانست و گفت: مشارکت مردمی در مدیریت بهینه پسماندهای شهری امری اجتناب ناپذیر است و توجه شهروندان به نوع مصرف و شیوه‌ تولید پسماند در این خصوص بسیار حائز اهمیت است.