برجستگی عقلانی و خرد روشن ویژگی بارز عقیله بنی هاشم

خبرگزاری شبستان – سرویس قرآن و معارف: «درست است که حضرت زینب (س) مقام عصمت ندارد اما توجه کنیم که امام حسین (ع) که امام معصوم است در آن ساعات و روزهای آخر در وداعی که با حضرت زینب دارند می گوید خواهرم مرا در نماز شب فراموش نکن و یک دنیا معرفت در همین یک جمله وجود دارد که امام معصوم آن هم امام حسین که سیدالشهداست به حضرت زینب می گوید مرا در نماز شب فراموش نکن و این نشان می دهد که اولا نماز شب یک رویه دایمی در زندگی حضرت بوده است ثانیا توجه کنیم که امام حسین (ع) با وجود این که مقام عصمت دارند از حضرت زینب (س) می خواهند که مرا در نماز شب یاد کن و این مساله بسیار مهم و کلیدی است و نشان دهنده اوج عبودیت و توجه حضرت زینب به نماز به خصوص نماز شب است و اتفاقا اگر نگاه کنیم با تاسف باید بگوییم که امروز در جامعه ما کم تر به این مقوله مهم توجه می شود و یکی از سرچشمه های مشکلات ما در فاصله گرفتن از عرصه های عبادت به ویژه نماز اول وقت و نماز شب است بنابراین ما باید در کنار درس های بسیار زیادی که از حضرت زینب فرا می گیریم در کنار توجه به شجاعت و شهامت ایشان این نکته را هم مرور کنیم که یک خانم به چنان درجه ای از معرفت می رسند که امام معصوم از ایشان درخواست می کند که در نماز شب دعایش کند.»
آنچه در ادامه می خوانید گفتگوی خبرنگار گروه قرآن و معارف خبرگزاری شبستان با حجت الاسلام و المسلمین قاسم خانجانی، پژوهشگر تاریخ اسلام درباره جایگاه و شخصیت حضرت زینب(س) به مناسبت پنجم جمادی الاولی سالروز ولادت آن حضرت است.

یکی از سوال هایی که در مناسبت های مذهبی طرح می شود این است که آیا ما حرف تازه ای درباره بزرگان دینی مان داریم؟ آنچه بیان می شود تکرار گفته های پیشین است. از این زاویه و به مناسبت میلاد حضرت زینب کبری (س) می خواهیم به این بحث بپردازیم که آیا سخن تازه ای درباره آن حضرت می توان بیان کرد؟

همچنان که اشاره کردید گاه بیان برخی جنبه ها و وجوه شخصیت معصومان و بزرگان دینی ما بسیار تکرار می شود گاهی البته به این تکرار نیاز داریم و به صرف این که این وجوه مکرر بیان می شود نمی توانیم حکم کنیم که نباید به این موضوعات پرداخته شود اما از آن سو هم این سخن درستی است که به برخی از جنبه های حیات و شخصیت بزرگان دینی ما توجه نشده یا کم تر مورد توجه قرار گرفته است، بنابراین در این مجال سعی می کنیم به جنبه ها و موضوعاتی از زندگی حضرت زینب (س) توجه کنیم که شاید کم تر مورد توجه بوده است.

ما می دانیم که اهل سنت بر روی این موضوع حساس هستند که چه کسی از ناحیه پیامبر (ص) تایید گرفته است. در واقع هر شخصیتی که از ناحیه پیامبر مورد خطاب تمجیدی و تاییدی قرار می گیرد دال بر برجستگی شخصیت و الگو بودن چنین فردی است و نشان دهنده این که آن فرد به چنان جایگاهی رسیده که در چشم و نگاه پیامبر، بزرگ آمده و مورد توجه قرار گرفته است. شاید به همین شکل در دوره ائمه سوال هایی در ذهن افراد بوده که در نهایت در قالب روایاتی به ما رسیده است. روایتی در این باره دیدم که بسیار جالب بود.

کسی خدمت امام صادق علیه السلام رسید و درباره عظمت و جایگاه حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها از ایشان پرسید. امام صادق به آن روایت مشهور پیامبر (ص) استناد کردند که همانا فاطمه پاکدامن است و خداوند آتش را بر او و ذریه اش حرام کرده است. سوال شد که این جایگاه برجسته حضرت فاطمه (س) در چشم پیامبر (ص) را نشان می دهد و آیا از همین فرمایش پیامبر می توان به جایگاه و عظمت فرزندان حضرت زهرا پی برد. امام صادق (ع) فرمودند بله اتفاقا مقصود پیامبر از ذریه در این روایت حسن، حسین، زینب و ام کلثوم است. مقصود از ذریه حضرت زهرا این چهار فرزند است و با این تعبیرِ امام صادق علیه السلام، حضرت زینب سلام الله علیها در زمره کسانی است که پیامبر آتش جهنم را بر آن ها حرام کرده است و نکته دیگر این که حضرت زینب در کنار دو امام معصوم یعنی امام حسن و امام حسین علیهما السلام به عنوان ذریه حضرت فاطمه (س) معرفی شده اند.

بنابراین اگر کسی بگوید که مثلا از ناحیه پیامبر درباره حضرت زینب (س) تجلیل نداریم این طور نیست. وقتی امام صادق(ع) قول پیامبر (ص) را که نوعی تضمین و ضمانت است روایت می کند حرف بزرگی است. این که پیامبر درباره شخصی ضمانت می دهد که برای این شخص آتش جهنم حرام شده است اهمیت جایگاه و شخصیت آن فرد را نشان می دهد چون پیامبر درباره هر کسی این تضمین و تجلیل را ندارد.

نکته دیگردرباره ویژگی ها و فضایل اخلاقی - ایمان و صبر و شهامت - ایشان است که کیفیت های بزرگی در شخصبت هر انسان به شمار می روند و در این باره سخنان زیادی نقل شده است اما به یک بعد کم تر پرداخته شده است، این وجه نقل حدیث از حضرت زینب است. ما متاسفانه حضرت زینب (س) را به گونه ای تجسم می کنیم کانه حضرت صرفا در صحنه کربلا و عاشورا حضور دارند و تازه در همان صحنه هم رابطه حضرت با امام معصوم را صرفا از دریچه و بعد عاطفی و خواهر – برادری می بینیم و برجسته می کنیم در حالی که منحصر کردن این رسالت عظیم که حضرت زینب به دوش کشید در همراهی با قافله کربلا و روزهای بعد که روزهای صبوری و روشنگری بودند به یک رابطه صرف عاطفی و خواهر - برادری ظلم در حق حضرت زینب (س) است چون ایشان رسالت همراهی با امام معصوم (ع) و رساندن پیام عاشورا را عهده دار شدند و به خوبی از پس ایفای این رسالت برآمدند.

در حقیقت شما تاکید می کنید ما به خاطر این که شخصیت حضرت زینب (س) را منحصر در عاشورا می کنیم – تازه همین شخصیت را هم به درستی در عاشورا نمی بینیم – باعث می شود که در جریان آن جایگاه علمی و معرفتی قرار نگیریم؟

همین طور است. حضرت زینب (س) به خاطر آن موقعیت برجسته علمی و ارتباطی که با خاندان وحی دارند روایت ها و احادیث مختلفی را نقل می کنند که کم تر به آن پرداخته شده است. جالب است کسی که از حضرت زینب (س) حدیث نقل می کند ابن عباس است. وقتی ابن عباس از حضرت زینب (س) حدیث نقل می کند تعبیری که درباره حضرت زینب دارد "قالت عقیلتنا" است. ابن عباس می گوید این سخن را عقیله بنی هاشم می گوید یعنی سخن از زبان زنی بسیار خردمند بیان می شود و این لقب "عقیله بنی هاشم" در حقیقت برجستگی و برتری عقلانی و خرد روشن و برجسته حضرت زینب را نشان می دهد و این در حالی است که ما درباره هیچ کس چنین تعبیری را نداریم. این نشان می دهد که ما در حقیقت با زنی روبرو هستیم که در اوج صفات و فضایل اخلاقی چون شهامت و شجاعت و همراهی با امام حسین (ع) که بسیار باارزش است و مورد توجه قرار گرفته و باید هم چنین باشد خود به تنهایی شخصیت ممتازی هستند و می بینیم که حضرت در علم و دانش و نقل حدیث و تفسیر قرآن جایگاه ارزشمندی دارند.

نکته دیگر عبادت و تعبد بسیار زیاد حضرت زینب (س) است به طوری که تاریخ روایت می کند حضرت زینب در طول مسیر اسارت در آن شرایط عجیب که پشت هر کسی را می تواند بشکند بعد آن همه مصیبت ها باز هم نماز شب شان ترک نمی شود ولو این که نماز شب را نشسته بخوانند.

درست است که حضرت زینب (س) مقام عصمت ندارد اما توجه کنیم که امام حسین (ع) که امام معصوم است در آن ساعات و روزهای آخر در وداعی که با حضرت زینب دارند می گوید خواهرم مرا در نماز شب فراموش نکن و یک دنیا معرفت در همین یک جمله وجود دارد که امام معصوم آن هم امام حسین که سیدالشهداست به حضرت زینب می گوید مرا در نماز شب فراموش نکن و این نشان می دهد که اولا نماز شب یک رویه دایمی در زندگی حضرت بوده است ثانیا توجه کنیم که امام حسین (ع) با وجود این که مقام عصمت دارند از حضرت زینب (س) می خواهند که مرا در نماز شب یاد کن و این مساله بسیار مهم و کلیدی است و نشان دهنده اوج عبودیت و توجه حضرت زینب به نماز به خصوص نماز شب است و اتفاقا اگر نگاه کنیم با تاسف باید بگوییم که امروز در جامعه ما کم تر به این مقوله مهم توجه می شود و یکی از سرچشمه های مشکلات ما در فاصله گرفتن از عرصه های عبادت به ویژه نماز اول وقت و نماز شب است بنابراین ما باید در کنار درس های بسیار زیادی که از حضرت زینب فرا می گیریم در کنار توجه به شجاعت و شهامت ایشان این نکته را هم مرور کنیم که یک خانم به چنان درجه ای از معرفت می رسند که امام معصوم از ایشان درخواست می کند که در نماز شب دعایش کند.

پایان پیام/49