خام فروشی سم مهلک در شریان کشاورزی/عوایدی از رکوردها حاصل نمی شود

خبرگزاری مهر- گروه استان‌ها: خراسان جنوبی ازجمله استان‌هایی است که محصولاتی خاص و البته با اصالت دارویی دارد، محصولاتی از جمله زرشک، زعفران، عناب و انار که رکورد دار تولید آن در جهان و کشور است اما مشخص نیست چرا هیچ‌گاه عواید حاصل از این رکورد نصیب استان نمی‌شود؟

زحمت و مشقتی که کشاورزان این منطقه در سال‌های بلند خشکسالی به جان خریده‌اند آماری است که مسئولان با آن مثبت می‌درخشند و جایی که باید منفعتی برای استان باشد خبری از این رکوردها نیست.

در سال‌های اخیر سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی کارنامه‌های متفاوتی از اینکه در بحث صنایع تبدیلی اقدامات متفاوت و رو به رشدی داشته را ارائه داده است. ازجمله اینکه اکنون در استان ۱۸ محصول کشاورزی فراوری و بسته‌بندی می‌شود.

اما به کار بردن دو کلمه فراوری و بسته‌بندی در کنار هم این امکان را از ما می‌گیرد تا بدانیم دقیقاً چه محصولاتی فراوری می‌شود چراکه همه می‌دانیم بسته‌بندی به معنای فراوری نیست. اما آنچه در این اخبار مشهود بود، نقل این است که این محصولات فرآوری شده علاوه بر مصرف داخل، به بازار کشورهای همسایه نیز صادر می‌شود.

معضل خام فروشی

احمد بیکس، مدیر صنایع جهاد کشاورزی خراسان جنوبی زرشک، پسته، زعفران، عناب، شیر و گوشت قرمز و سفید را ازجمله محصولات کشاورزی عنوان کرده است که در خراسان جنوبی با ایجاد صنایع مربوط، فرآوری می‌شود.

هرچند به خوبی مطرح نشده که آن محصولی که از فراوری این محصولات به دست می‌آید چیست؟ اما وجود کارخانه‌های اندک فراوری زعفران ، زرشک و انار نشان می‌دهد حرکت‌هایی در استان آغازشده اما لاک‌پشتی بوده و رضایت‌بخش نیست.

استاندار خراسان جنوبی هم در جلسه هفته گذشته شورای اداری این استان که با حضور معاون علمی و فناوری رئیس‌جمهور برگزارشده بود، اظهار کرد: خراسان جنوبی درزمینه محصولات و تولیدات استراتژیک نیز ظرفیت‌های بسیار خوبی دارد.

محمدصادق معتمدیان با اشاره به اینکه یکی از مشکلات عمده در استان خام فروشی است، گفت: تنها ۱۰ درصد از محصولات استراتژیک استان فرآوری می‌شود و عمدتاً این محصولات از استان خارج و به سایر استان‌ها یا به دیگر کشورها صادر می‌شود.

استاندار خراسان جنوبی گفت: نیازمند فرآوری محصولات استراتژیک در سطح استان هستیم و باید به این مقوله توجه ویژه شود.

زرشک از قافله عقب‌مانده است

رئیس انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان زعفران، زرشک، انار و گیاهان دارویی خراسان جنوبی درباره پتانسیل های استان در بحث فراوری محصولات استراتژیک به مهر می‌گوید: سرمایه‌گذاری زیربنایی بسیار خوبی در خراسان جنوبی برای زعفران و زرشک انجام‌شده که به فراوری درست برسیم اما در بحث زرشک هنوز جای کارداریم.

محسن احتشام با اشاره به راه‌اندازی یک واحد تولید کنسانتره زرشک در استان می‌افزاید: این واحد می‌تواند تولید آب‌زرشک یا فراورده‌های دیگر را انجام دهد اما هنوز این اتفاق رخ نداده است.

وی اضافه می‌کند: در بحث فراوری زرشک باید به سمتی برویم که اول یک پروسه بهداشتی داشته باشیم تا به‌واسطه آن اصولی در راستای خشک‌کردن، سورتینگ، جداسازی و بوجاری زرشک انجام شود تا در ابتدا یک بسته‌بندی با تمام استانداردهای روز دنیا را به‌دست آوریم.

وی با اشاره به اینکه درزمینه زرشک کار مهمی شکل نگرفته است، گفت: در بحث زعفران کارهای خوبی انجام‌شده و به فراورده نیز رسیده‌ایم اما متأسفانه حمایتی نیست.

به گفته احتشام بخش خصوصی با تمام مشکلات درزمینه راه دسترسی و حمل‌ونقل در این استان سرمایه‌گذاری کرده است، اما فضای کسب‌وکار آماده نیست و حمایتی نمی‌شود.

مدیریت ضعیف

رئیس اتاق بازرگانی بیرجند با اشاره به اینکه صادرات زعفران باید نظام‌مند و قانونمند شود می‌گوید: حساب فردی که کارآفرین و سرمایه‌گذار است و در راستای فرامین مقام معظم رهبری عمل کرده را باید از چند نفر سودجو جدا کنیم.

احتشام درباره پاسخی که از سوی برخی مسئولان دراین‌باره مبنی بر اینکه می‌گویند «ما نمی‌توانیم محدودیت ایجاد کنیم» تصریح می‌کند: هیچ فردی به دنبال محدودیت نیست ما به دنبال مدیریت شما هستیم چراکه در این بخش مدیریت بسیار ضعیف است.

وی بابیان اینکه موضوع برند سازی زعفران سال‌هاست در همان پله اول باقی‌مانده است، می‌گوید: به‌راستی چرا نمی‌توانیم در این زمینه کاری انجام دهیم؟ و خودش پاسخ را این‌طور توضیح می‌دهد: چون در مقابل سرمایه گذاری‌هایی که انجام‌شده یک مشت دلال و واسطه سرمایه‌گذاران را وتو کرده‌اند و عملاً باعث شده در یک رقابت منفی گیر کنند.

وی در پاسخ به این‌که چاره چیست؟ می‌گوید: در این زمینه باید وزارت جهاد کشاورزی نقش‌آفرینی کند، تسهیلات ارزان‌قیمت، ورود فناوری‌های نو، ماشین‌آلات جدید و بسته‌بندی خوب و همچنین کمک به تبلیغات مؤثر برای این محصولات را داشته باشد.

تبلیغات گران

رئیس انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان زعفران، زرشک، انار و گیاهان دارویی خراسان جنوبی درباره چالش‌های پیش روی تولیدکنندگان استان می‌گوید: در شهرهای بزرگ کشور وقتی به سراغ تبلیغات محیطی می‌روی درگیر با یک سری دلال می‌شویم چون آنها بیلبوردهای بزرگ شهرها را از شهرداری آن شهر باقیمت ماهی ۵۰۰ هزار تومان اجاره کردند اما به تولیدکنندگان ماهی ۳ تا ۴ میلیون اجاره می‌دهند و نظارت آن‌چنانی نیز وجود ندارد.

احتشام بیان داشت: این نشان می‌دهد حتی فضا برای تبلیغ محصولات استراتژیک مثل زرشک، زعفران و عناب و همچنین فراورده‌های آنها وجود ندارد و یا بسیار گران است؛ گرانی‌هایی که یک مشت دلال مسبب آن هستند.

وی به معضل دیگری نیز دراین‌باره اشاره می‌کند و آن فروشگاه‌های بزرگی که حاضرند محصولات خارجی را در معرض دید عموم قرار دهند اما یک محصول داخلی را تبلیغ و معرفی نداشته باشند.

احتشام معتقد است هیچ‌گاه تمام حمایت‌ها مالی نیست گاهی با اصلاح یک سری از قوانین می‌توان در بحث اشتغال‌زایی گام‌های مؤثری برداشت.

پاسخ‌های وزیر

یاد گفتگویی که در این زمینه در سفر وزیر جهاد کشاورزی به خراسان جنوبی داشتم افتادم وقتی از او درباره بسته حمایتی دولت برای محصولات فراوری‌شده پرسیدم فقط پاسخ داد: خوب باید تبلیغ کنند.

حجتی بیان کرد: جای این محصولات روی میزهای نمایندگان مجلس است.

شاید این پاسخ کوتاه اشاره‌ای داشته باشد به نمایندگان استان اما آقای وزیر هیچ بسته‌ای را برای تبلیغات و هزینه‌های مربوط به آن اعلام نکرد.

هرچند وزیر جهاد کشاورزی در سفر به خراسان جنوبی در بخش دیگری از گفت و گویش وجود شرکت‌های دانش‌بنیان را برای بحث‌های فراوری محصولاتی مانند عناب و زرشک ضروری دانست، اما به اینکه چه حمایت‌هایی از این شرکت‌ها خواهد شد یا دولت چه زمانی مصوبات زرشکی‌اش را عملیاتی می‌کند هم اشاره‌ای نکرد.

حجتی به خبرنگار مهر این موضوع را گفت که در بخش بازاریابی زرشک و عناب بسیار عقب هستیم و باید در این زمینه کارهای بیشتری انجام شود.

شرکت‌های دانش‌بنیان ورود کنند

کارشناس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان جنوبی هم در گفتگو با مهر بیان داشت: به نظر من باید شرکت‌های دانش‌بنیان به سمت فراوری محصولات استان سوق پیدا کنند و البته دولت نیز حمایت‌های خود را به نحوی از سرمایه‌گذاران انجام دهد که به‌راستی یک فراوری واقعی و کامل بر روی زرشک و عناب انجام شود.

سید مهدی حسینی اضافه می‌کند: در حال حاضر تولید قرص زعفران را در استان داریم که جای تقدیر دارد.

وی بابیان اینکه در بحث عناب نیز تنها عملیاتی که انجام می‌شود تبدیل عناب به حبه آن است، گفت: البته کارهای تحقیقاتی نیز در حال انجام است که باید سرعت بیشتری به خود بگیرد.

هرچند این تبدیل به حبه عناب فراوری نیست اما به‌هرحال یک سری اقدامات برای عناب آغازشده است که باید به ادامه آن امیدوار باشیم.

به‌راستی چرا در استان بحث‌های فراوری این‌قدر در سایه است؟ به‌طور حتم طرح‌های فراوانی درزمینه فراوری عناب یا زرشک در بحث‌های دارویی وجود دارد اما سرمایه‌گذار به دنبال منفعت است و دولت در کمک این پا و آن پا می‌کند.

مگر نمی‌توان به‌جای تولید کنسانتره زرشک محصولات نهایی را خودمان تولید کنیم؟ پاسخ آیا چیزی جز نبود شناخت بازار جهانی و بازاریابی است؟