خداحافظی با کنکور؛ محال یا ممکن؟

احمد حج فروش *

در گزارش‌های خبری آمده بود: وزیر آموزش و پرورش در توئیتر (۹۷/۱۰/۱۳) نوشت: ساعت ۶:۳۰ صبح جلسه تعیین تکلیف نهایی کنکور سال آینده برگزار شد. ورود به ۸۵ درصد ظرفیت دانشگاه‌ها نیاز به شرکت در کنکور و تحمل اضطراب‌های طاقت‌فرسا ندارد و صرفا سوابق تحصیلی ملاک عمل است. از همراهی وزارت علوم برای این موفقیت متشکرم. خداحافظ کنکور. قبلا نیز وزیر علوم، تحقیقات و فناوری از حذف مرحله‌ای کنکور از مهرماه سال ۹۸ براساس قانون سنجش و پذیرش دانشجو خبر داد. او گفت: «پذیرش حداقل ۸۵ درصد تمامی ظرفیت‌های آموزش عالی در دانشگاه‌های دولتی، آزاد اسلامی، پیام نور، مؤسسات غیرانتفاعی، فنی و حرفه ‌ای و جامع علمی کاربردی براساس سوابق تحصیلی» به دانشگاه‌های فوق واگذار می ‌شود و داوطلبان متقاضی رشته محل ‌های اعلامی ضرورتی به ثبت ‌نام و شرکت در کنکور سراسری ندارند (العالم، ایران/علمی، ۹۷/۹/۱۷)

اگر واقعا عزم مجری، اجرای دقیق قانون باشد، خداحافظی با کنکور امکان‌پذیر است؛ اما اگر قرار است قانون مطابق میل مجری اصلی قانون تفسیر و اجرا شود و بازی با عدد ۸۵ مطابق ۱۱ سال گذشته ادامه یابد خداحافظی با کنکور محال است. در ۱۱ سال گذشته مجری هر گونه افزایش ضریب تأثیر سابقه تحصیلی در پذیرش دانشجو را موکول به برگزاری امتحانات نهائی در سه پایه تحصیلی دوره متوسطه کرده بود، هر چند که با توجه به تحت پوشش قرار گرفتن دو پایه از سه پایه تحصیلی در امتحانات نهائی می‌توانست از سال ۱۳۷۳ نظرمساعد اعضای شورا را برای افزایش ضریب تأثیر سابقه تحصیلی تا میزان دو سوم (۶۶.۷ درصد) جلب کند، حتی طی سال‌های ۹۵ تا ۹۸ که بر اساس ماده واحده اصلاحیه قانون (مصوب تاریخ ۹۵/۲/۲۸)، قید سه پایه تحصیلی حذف شد و «نمرات تعدادی از دروس دوره متوسطه دوم و پیش دانشگاهی» جایگزین شد، بازهم مجری بر طبل تکمیل نبودن سابقه تحصیلی سه ساله کوبید.

به‌نظر نگارنده علت دوستی مجری با کنکور و تنفرش نسبت به سابقه تحصیلی این است که او عاشق کنکور و سازمانی است که نزدیک ۳۰ سال برای آن زحمت کشیده، او ناخواسته به بهای نابودی نظام تعلیم و تربیت کشور، درآمدهای کسب شده را از طریق انواع آزمون ها از چند میلیون تومان در سال به چند ۱۰۰ میلیارد تومان در سال رساند لذا حاضر نیست حتی یک صدم از کنکور به نفع سابقه تحصیلی بکاهد؛ در نتیجه از طریق بازی با عدد ۸۵ درصد ظرفیت رشته/ دانشگاه‌های کم‌طرفداری که بسیاری از آنها سال‌ها خالی می‌ماند، چنین وانمود می‌کند که این ۸۵ درصد بدون کنکور وارد دانشگاه‌ها می‌شوند؛ در حالی که این ادعا صحیح نیست و حتی ۸ درصد هم تا کنون بدون شرکت در کنکور دست به انتخاب رشته نزده‌اند، چه رسد به ۸۵ درصد!!

مجری اصلی کنکور در ۱۱ سال گذشته با تفسیر های خود ساخته از قانون و تصمیم‌سازی‌های خلاف قانون برای شورای سنجش و پذیرش دانشجو سبب گردیده تبصره ۴ ماده ۵ قانون نادیده گرفته شود. اما با توجه به تصمیمات جدید شورای سنجش و پذیرش دانشجو باید در عمل دید که آیا در سال ۹۸ قرار است به قانون عمل شود یا خیر؟ بر اساس قول وزیر علوم (که دقیقا نقل به مضمون قانون است) قرار است پذیرش حداقل ۸۵ درصد تمامی ظرفیت‌های آموزش عالی در دانشگاه‌های دولتی، آزاد اسلامی، پیام نور، مؤسسات غیرانتفاعی، فنی و حرفه ‌ای و جامع علمی کاربردی براساس سوابق تحصیلی» به دانشگاه‌های فوق واگذار شود.

اگر وزیر علوم و سایر اعضای شورای سنجش و پذیرش دانشجو بتوانند مانع تفسیرهای ویژه مجری شوند و واقعا پذیرش بر اساس سابقه تحصیلی (بدون کنکور) ۸۵ درصد تمامی ظرفیت‌ های آموزش عالی (تأکید می شود ۸۵ درصد تمامی ظرفیت‌های آموزش عالی) به دانشگاه‌ها سپرده شود؛ بنابراین ضرورت دارد برای رشته/ دانشگاه‌های پرطرف‌دار درون سهمیه ۸۵ درصد، رشته‌های تخصصی دانشگاه‌های هر استان (به‌ویژه رشته‌های گروه پزشکی، حقوق و مهندسی دانشگاه‌های پرطرف‌دار) با هماهنگی یکدیگر گروه/ رشته واحد تشکیل داده و با طراحی و اجرای آزمون‌های غیر تستی (تشریحی) در سطح المپیادهای جهانی و تخصصی مربوط به رشته درخواستی متقاضیان، غربالگری نمرات امتحانات نهائی داوطلبان را رأسا به عهده گیرند و با اعمال شرایط ورود و ویژه به هر رشته/ دانشگاه و انجام مصاحبه با داوطلبان غربال شده تا دو برابر ظرفیت نهائی، بدین وسیله به اجرای دقیق قانون جامه عمل بپوشند. تردیدی نیست که در این شیوه و طی مراحل زیر برای اولین بار پس از انقلاب، مستعد ترین داوطلبان در هر رشته جذب دانشگاه‌ها خواهند شد.

پیشنهاد می شود در سال ۹۸ به‌جای ۸۵ درصد تمامی ظرفیت‌ های آموزش عالی، پذیرش ۵۰ درصد این ظرفیت کل دانشگاه‌ها (۵۰ درصد رشته‌های پرطرف‌دار و ۵۰ درصد سایر رشته‌ها) به عهده دانشگاه‌ها گذاشته شود؛ تا در این سال به افرادی که دارای معدل کمتر از ۱۵ و متکی به کنکور هستند نیز فرصت استفاده از ۵۰ درصد باقیمانده تمامی ظرفیت‌های آموزش عالی از طریق کنکور داده شود. پیشنهاد دیگر این است که در سال ۱۳۹۹ با اعمال ضریب ۶۰ به سابقه تحصیلی و ۴۰ به کنکور سنجش دانشجو به طور متمرکز انجام شود و غربال سه برابر ظرفیت رشته های پر طرف دار به عهده دانشگاه ها واگذار شود؛ تا دانشگاه‌ها در این سال و سال‌های بعد پذیرش داوطلبان کمتری را عهده‌دار شوند.

بر اساس این پیشنهاد از سال ۱۴۰۰ به بعد با اعمال ضریب ۸۵ به سابقه تحصیلی و ۱۵ به کنکور (که از این پس کنکور منحصر به سئوالات هوش و استعداد تحصیلی خواهد بود) سنجش دانشجو به طور متمرکز انجام خواهد شد و غربال سه برابر ظرفیت رشته‌های پرطرف‌دار به عهده دانشگاه‌ها واگذار می‌شود. در این صورت می‌توان گفت سال ۱۴۰۰ سال خداحافظی با کنکور است.

* پژوهشگر حوزه تعلیم و تربیت

۴۲۲۳۸