بسیاری از نویسندگان ما تحمل نقد ندارند/ نقد عیب‌جویی نیست

به گزارش خبرنگار مهر، مراسم اختتامیه پانزدهمین جشنواره نقد کتاب عصر امروز دوشنبه اول بهمن ماه در سالن فردوسی خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد.

نیکنام حسینی‌پور مدیرعامل موسسه خانه کتاب به عنوان اولین سخنران این مراسم گفت: هرکتابی که چاپ می‌شود، خوانندگان و منتقدانی دارد و گاهی یک کتاب چندان مورد اقبال صاحبنظران قرار می‌گیرد که دیدگاه‌های خود را نسبت به آن در قالب نقد شفاهی و یا مکتوب عرضه می‌کنند. امیدواریم جامعه ما به جایی برسد که به ازای چاپ هر کتاب یک نقد هم منتشر شود. البته این روزها بعضی مواقع مسائلی را در جامعه می‌بینیم که افرادی بدون اینکه کتابی را بخوانند، نقدش می‌کنند. در حالی‌که در حوزه نقد کتاب باید به اهداف، روش و استفاده از مرجع لازم و کافی و سازمان کتاب توجه شود.

وی افزود: به قول استاد پرویز ناتل خانلری هر نویسنده‌ و شاعری حق دارد هر چه دلش می‌خواهد بنویسد و در کشوی میزش یا طاقچه خانه‌اش بگذارد. و در مقام مقایسه هم خودش را بالاتر از حافظ و سعدی بداند. زمانی‌که کارش را به بازار عرضه نکرده، کسی نمی‌تواند چیزی درباره آن بگوید. اما وقتی نویسنده از عالم لاهوت به دنیای ناسوت فرود آمد و افکار گرانبار خود را به مرکب چاپ آلوده کرد، با خواننده سروکار پیدا می‌کند. و آن وقت خواننده حق دارد که خوشش بیاید یا نیاید. چون وقتی که کتابی را چاپ و منتشر کرد و کالای خود را به بازار برده است «هرکه شیرینی فروشد مشتری بر وی بجوشد» و خوانندگان بر این کالا ارزشگذاری می‌کنند. منتقد در عالم ادب و هنر مثل رهگذر فضولی است که در معامله خواننده و نویسنده دخالت می کند و اگر از چیزی خوشش نیاید، باید اول میزان و مقیاسی به دست بیاورد و آن وقت به سنجش کالای ذوق و اندیشه نویسندگان بپردازد.

مدیرعامل خانه کتاب در بخش دیگری از سخنانش گفت: نقد، به معنای تحلیل و تفکیک آثار سره از ناسره و نه به معنای عیبجویی است، نقد کتاب به مفهوم منطقی و دقیق و عالمانه آن باید دور از غرض‌ورزی و همراه با انصاف و اعتدال باشد و چگونگی مضامین کتاب و ارزش آن را چنانکه هست نمایان سازد. بنابراین اولین انتظار از منتقد بی غرضی در نقد است. البته همواره سؤالی وجود دارد که چرا نقد در جامعه ما رونق نمی‌گیرد بلکه بیش از نقد، این مدح است که رواج دارد. نکته قابل عرض اینکه باید شرایط اجتماعی جامعه را هم در نظر گرفت و علل تاریخی آن را، مادامی که نویسندگان و حتی بزرگان و خوانندگان و هنرمندان درباره نقد کتاب هنوز دچار سوء تفاهم هستند خیلی دشوار است که بتوان نقد را عمومی‌تر کنیم. هنوز خیلی از نویسندگان ما تاب و تحمل نقد را ندارند و در میان ایرانیان فرهنگ مدارا هنوزجایگاه خوبی ندارد و حتی در میان نخبگان نیز نقد هنوز نهادینه نشده و جایگاهی ندارد. البته نقد تحلیل یک اندیشه است برای شناخت، نه فقط ضعف و قبح یک اثر بلکه قوت و حسن هر اثرهم باید دیده شود. باتوجه به غنای فرهنگی و آموزشی جامعه به نظر می‌آید امروز نقد کتاب ضرورتش بیشتر احساس می‌شود و شاید از مهمترین فواید نقد کتاب مقابله با کتاب‌سازی و آشفتگی بازار نشر و تکثیرهای غیرقانونی و ترجمه‌های کپی و نامفهوم و ارج نهادن به آثار نیکو و بی‌ارجی آثار نامطلوب است تا بتواند از هرج و مرج علمی و آشفتگی بازار نشر بکاهد.

وی در ادامه گفت: امیدواریم بتوانیم شرایطی را درجامعه فراهم کنیم که بیشتر همدیگر را تحمل کنیم و بپذیریم که نقد آینه تمام نمای یک کتاب است که از آن می‌توان آموخت و با آن کژی و کاستی را پاک کرد و بپذیریم که همه حقیقت نزد یک نفر نیست بلکه حقیقت مثل تکه‌های آینه‌ای است که هرکدام نزد یک نفر است و این پازل زمانی کامل می‌شود که کنار هم قرار بگیرند. نکته بعدی اینکه امیدواریم با یاری شما منتقدان گرامی بتوانیم نقد را در مجامع دانشگاهی بیشتر رونق دهیم و هم دانشجویان و هم ناشران و هم اساتید و هم صاحبان معرفت بتوانند در فضای سالمی که برای نقد ایجاد می شود به طرح دیدگاه‌های خود بپردازند. در این مورد خانه کتاب در صدد است با انجمن‌های علمی ومجامع علمی همکاری‌های بیشتری انجام دهد تا بتوانیم نقد را بیشتر نهادینه کنیم.

حسینی‌پور در پایان سخنانش گفت: اکنون جشنواره نقد کتاب به ایستگاه پانزدهم خودرسیده است. ما در مجموعه خانه کتاب مفتخریم که با یاری خداوند تاکنون از حدود ۲۵۰ نفر از منتقدان برجسته ایران زمین تقدیر کرده‌ایم و مقالات ارزشمند و منتقدانه آنها را از لابهلای کثرت اوراق جراید و انبوه نشریات بیرونکشیده و به جامعه علمی و ادبی معرفی کرده‌ایم. این مهم با تلاش مستدام ده‌ها داور اندیشمند از استادان حوزه و دانشگاه و دبیران محترم علمی و همکاران خانه کتاب در طی سالیان گذشته سرانجام یافته که از تمامی این بزرگواران تشکر می‌کنیم و امیدوارم شرایطی فراهم شود که جشنواره شانزدهم را پربارتر برگزار کنیم وجامعه علمی قدر ناقدان را بیشتر بدانند.