بکارگیری رنگ در کلانشهرهای ایران

به گزارش فانوس، رنگ ها زبان احساسات ما هستند و می توانند زندگی شهری را سرزنده کنند. همچنین رنگ ها از ارکان مهم بیان هویت و خوانایی شهرها به شمار می روند. اما در شهر تهران کمتر از عامل رنگ جهت ایجاد حس سرزندگی و هویت استفاده شده است. برای همین امروز تهران شهری خاکستری و دارای اغتشاشات رنگی زیادی است. درحالی که در بسیاری شهرهای دنیا به کارگیری مناسب رنگ به عنوان مظهری از پیوند بین انسان و محیط ساده ترین و موثرترین عامل در جهت سرزندگی و خوانایی شهر مورد استفاده قرار گرفته است.

امروز تهیه طرح جامع رنگ شهر در تهران با توجه به اقلیم فرهنگ و هویت محله های این شهر امری ضروری به نظر می رسد. نکته حائز اهمیت در شهر تهران این است که علاوه بر تهیه طرح جامع رنگ شهر نمی توان رنگ یک شهر را پس از ساخت ان بهبود داد بلکه کنترل رنگ یک شهر باید در زمان ساخت بناها و فضاهای شهری برنامه ریزی و کنترل شود.

در محیط های شهری عناصر ناهمگون و ناهنجار گوناگونی در کنار هم به اغتشاشات محیط دامن می زنند. این اغتشاشات در فضاهای شهری منجر به بی هویتی ناخوانایی شهر نیز اثرات سوء روان شناختی در استفاده کنندگان می شود. یکی از مهم ترین این عناصر که به ندرت به صورتی اشکار بدان توجه می شود رنگ است. رنگ برخلاف فرم، حجم، نما و یا کف سازی در لایه ای پنهان تر قرار دارد و کمتر به تاثیرات روانی ان اندیشیده می شود.

حتی در دستورالعمل ها و ضوایط طراحی هم کمتر به مقوله رنگ پرداخته می شود. انتخاب رنگ بناها و عناصر فضاهای شهری اغلب به سلیقه پیمانکار صاحب ملک مامور خرید و یا اجناس موجود در بازار و حتی تصادف یا اتفاق واگذار می شود. در کلانشهر تهران نیز رنگ های تند و بدون توجه به بار معنایی و اغتشاشات بصری ناشی از ان در سطح شهر و بی رنگی بسیاری از قسمت های شهری به ناکارامدی بصری شهر دامن زده است. علیرغم تلاش های بسیاری که توسط شهرداری تهران در راستای زیبا کردن رنگ شهر انجام شده اما به نظر می اید که رنگ باید در مراحل ساخت بناها و فضاهای شهری تصمیم گیری شود و یا انتخاب صحیح مصالح نما کنترل کردد.

امروزه رنگ در بیشتر شهرها و محله ها به صورت تصادفی و سلیقه ای به کار گرفته می شود. این درحالی است که در هر شهر بسته به اقلیم مصالح بومی فناوری و منابع تامین مصالح و سلیقه و فرهنگ افراد رنگ نماها در و پنجره ها مبلمان شهری کف سازی سقف و بام بناها و اصولا تمامی عناصر شهری لازم است به رنگ های خاصی محدود نشوند به این ترتیب پالت مطلوب رنگی شهر در طیفی مشخص و هماهنگ شکل می گیرد.

تهیه و اجرای پالت رنگی در مدیریت شهری تجارب موفقی را در شهرهایی مانند اسلو و لندن به همراه داشته است. این در حالی است که در شهر تهران علیرغم کارهای زیادی که انجام شده به دلیل عدم هماهنگی های لازم شهر تهران دارای اشفتگی رنگی زیادی است برهمین اساس باید پس از شناخت عوامل موثر بر ادراک انسان از رنگ و عناصر رنگی شهر راهکارهایی را در زمینه تهیه پالت رنگی شهر که نتیجه ان سرزندگی و خوانایی شهر و مشوق حضور فعال شهروندان خواهد بود ارائه می دهد.

در شهرهایی که رنگ به درستی در فضای شهری استفاده شده است تجربه حرکت به دلیل وحدت ان ارامش بخش و به دلیل تنوع رنگی به جا و حساب شده سرزنده و متنوع است. برعکس در شهرهایی مانند تهران استفاده از رنگ به معضلی بدون پاسخ تبدیل شده است که سازندگان و طراحان مردم عادی را به استفاده نااگاهانه از رنگ کشانده اند. در نتیجه شهرهای ما یک بوم رنگی بی هویت و مغشوش است که تنها موجب افسردگی روان پریشی و عصبانیت افراد جامعه می شود. می توان گفت در چنین فضایی حساسیت افراد نسبت به فضا کم رنگ فاقد نگرش منسجم و برخوردها با فضای شهری به صورت انفعالی خواهد بود.

در حقیقت در دنیای پیچیده رنگ ها وظیفه طراح شهری پاسخ به نیاز انسان جهت سازندگی و قابل ادراک کردن شهر است. طراحان بزرگ معمولا خود را به چند رنگ قابل تشخیص برای انسان ها و غالب در محیط محدود کرده اند و ان ها را مبنای ترکیب بندی خود قرار داده اند. بناهای اکثر شهرهایی که مورد توجه جهانگردان است مانند ونیز و یا حتی شهرهای کویری کشورمان مانند ابیانه همگی از مصالح بومی و محلی ساخته شده اند که شامل رنگ مایه های متجانس هستند و از لکه رنگ های خالص یا متفاوت برای مشخص کردن نقاط خاص در سطوح محدود استفاده می شود مانند مساجد ابی رنگ در زمینه نخودی رنگ شهرها

ثبت سیمای شهر در ذهن شهروندان و خوانایی ان عوامل مختلفی را به همراه دارد می توان به جهت برداشت ذهنی شهروندان سیمای شهر را برمبنای عوامل کالبدی بر پنج عامل راه، لبه، محله، گره، نشانه مرتبط دانست. از انجایی که رنگ در تاثیرپذیری و ثبت عوامل سازنده سیمای شهر در ذهن اشخاص نقش اساسی دارد تجلی و رویت پذیری این عوامل به نوع رنگ مقدار و ترکیب ان بستگی دارد و اساسا رنگ پایه و بستر منظر شهری به شمار می رود. از این رو برای برنامه ریزی صحیح رنگ در فضاهای شهری لازم است که چگونگی تاثیر رنگ بر ادراک انسان بر فضا شناخته شود و با شناخت عوامل موثر بر انتخاب رنگ و نیز عناصر رنگی شهر تدابیر لازم در این زمینه اتخاذ شود.

متاسفانه در سطح تهران فضاهای شهری بدون هدف رنگ امیزی شده اند و یا بدون رنگ رها شده اند که این باعث می شود شهروندان هیچ گونه خاطره ای در ذهن از محله ها و مناطق مختلف نداشته باشند. عدم وجود رنگ امیزی بدون هدف در مکان های شهری یکی از مهم ترین عوامل بی هویتی در سطح شهر است. شناسایی هویت های رنگی می تواند در خوانا کردن فضا به طراحان شهری کمک کند. طراحی رنگ در شهر از دیدگاه روان شناسی و تاثیر ان ها بر انسان می تواند در هویت بخشی فضاها تاثیر بگذارد به عنوان مثال استفاده از رنگ قرمز در فضاهایی مانند شهربازی ها می تواند به هیجان فضا بیفزاید.

بی تردید رنگ ها دارای خصوصیت اثربخشی در فضا می باشند سه عامل مهم در انتخاب رنگ تاثیر رنگ ها در درک فاصله کمپوزیسیون رنگ ها و وزن ادراکی رنگ هاست. همانطور که شناخت هنر با سلیقه هنری افراد بسیار متفاوت است برگزیدن رنگ های مناسب نیز چیزی فراتر از پسند شخصی است.اشنا شدن با رنگ هایی که در کنار هم متناسب به نظر می رسند صرفا هنر نیست بلکه علم است و از قوانین ویژه ای پیروی می کنند.

عدم توجه به رنگ در طراحی شهری تهران با ناخوانایی عدم هویت و کسالت فضایی همراه است. این امر یکی از مهم ترین عوامل ایجاد خاطره و هویت ادراکی شهر باشد. رنگ در نقاط مختلف تهران مانند فضاهای مسکونی اداری تجاری و سایر فضاها کاملا سلیقه ای است و هیچ هویتی را به بیننده القا نمی کند. در اتوبان ها تنها رنگی که به چضم می اید رنگ خاکستری ساختمان ها و فضاهایی است که به رنگ سبز بسنده کرده اند. در چند سال اخیر رنگ نقاشی دیواری نیز به این مجموعه در اتوبان ها اضافه شده است. به نظر می اید نقاشی دیواری ها هریک به تنهایی به خوبی رنگ امیزی شده اند اما انچه بیننده مشاهده می کند سکانس های رنگی در طول مسیر حرکتی است این درحالی است که طرح های مختلف بدون ارتباط با یکدیگر و طرح کلان شکل گرفته اند.