گویا خاستگاه این کمپین انتشار خبری درباره سرانه مصرف فضای مجازی و مقایسه آن با سرانه مطالعه کتاب بوده است. محمدجواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات که متولی فضای مجازی کشور است، احساس مسوولیت کرده و برای تشویق مخاطبان صفحه‌اش به کتابخوانی، یک سلسله توییت مرتبط و همسو منتشر کرده تا کمپینی عمومی را برای افزایش سرانه مطالعه ایجاد کند.او روز سوم بهمن ماه با انتشار یک پست نوشت: «سرانه مطالعه ما از زمان حضور در فضای مجازی خیلی کمتر شده است. آینده روشن نیاز به جامعه‌ای کتابخوان دارد، به همین علت همسرم و من تصمیم گرفتیم کمپینی را برای حمایت از نویسندگان و ترویج کتابخوانی به خصوص برای کودکان در فضای مجازی آغاز کنیم.» منظور او از خیلی کمتر شدن سرانه مطالعه از زمان حضور در فضای مجازی احتمالا گزارشی است که به تازگی از سوی مرکز آمار ایران منتشر شده است. براساس این گزارش میانگین زمانی که هر ایرانی بالای ۱۵ سال در فضای مجازی سپری می‌کند، حدود یک ساعت وچهاردقیقه است و سرانه مطالعه در میان همین افراد کمتر از ۱۵ دقیقه است.

کمپین وزیر جوان و همسرش که از مخاطبانش خواسته تا پیشنهادهایشان را در قالب توییت منتشر کنند، با استقبال بسیاری روبه‌رو شده است. پای این پست وزیر،‌ حدود ۱۵۰۰ کامنت نوشته و منتشر شد؛ البته کامنت‌ها و واکنش‌ها متفاوت بود. از گرفتن ایرادات املایی و انشایی در متن تا پیشنهاد برای مقابله با توسعه و رونق عجیب آثار ترجمه. از اعتراض به اینکه چرا آقای وزیر به جای مساله فیلترینگ و توسعه شبکه اینترنت به حوزه غیر کاری خود وارد شده است تا اعتراض به قیمت کتاب و ممیزی کتاب و اعلام نمایشی بودن چنین حرکت‌هایی. اما با این حال بسیاری نیز با انتشار کامنت‌ها و پست‌هایی در قالب این کمپین به ارائه پیشنهادهایی برای ترمیم بازار کتاب و صنعت نشر پرداختند. قدم اول کمپین وزیر با ۱۵۰۰ بازخورد مواجه شد. اما قدم‌های بعدی او مشارکت بیشتری را جلب کرد و تعداد بیشتری از کاربران توییتر در نظرسنجی‌های او رای دادند.

جزئیات یک کمپین جوان

سهم نویسنده: اولین نظرخواهی آقای وزیر با موضوع حق‌السهم (حق‌التالیف)نویسنده از انتشار کتاب منتشر شده است که گزینه‌های آن عبارتند از بیشتر از پنجاه درصد، بین ۲۵ تا ۵۰ درصد و کمتر از ۱۰درصد است. البته چندان مشخص نیست که منظور وزیر از این نظرسنجی سهم نویسنده در بازار واقعی است یا اینکه به نظر پاسخگویان سهم نویسنده چقدر باید باشد. جدای اینکه عرف رایج در بازار حق‌التالیف و حق‌الترجمه (بین ۱۰ تا ۱۷ درصد) در این گزاره‌ها درج نشده اما نتایج جالبی از این نظرخواهی به دست آمده است. از بین بیش از ۶ هزار نفری که در این نظرخواهی شرکت کرده‌اند، ۳۰ درصد به حق‌السهم مولف به اندازه کمتر از ۱۰ درصد و ۳۰ درصد نیز بین ۲۵ تا ۵۰ درصد و البته ۲۸ درصد نیز به بالای ۵۰ درصد رای داده‌اند. اگر منظور وزیر از این پرسش، تصوری است که مخاطبان از سهم واقعی نویسنده در بازار دارند، نتیجه این رای‌گیری نشان از نوعی بی‌اطلاعی عمومی از فرآیند تجاری و اقتصادی نشر در ایران و آنچه منجر به فروش کتاب و چرخه مالی آن می‌شود دارد که از قضا در سطرهای نخست نخستین پیغام آقای وزیر مبنی بر اینکه حضور بیش از اندازه در فضای مجازی مانع از مطالعه و کسب اطلاعات دقیق شده، قابل مشاهده است.

علت کتاب‌نخوانی: این کمپین اما در دومین نظرسنجی‌اش از مخاطبان خواسته است تا درباره علت کمبود مطالعه در کشور اظهار نظر کنند و برای پاسخگویی آنها موضوعاتی چون نبود وقت مناسب، نبود علاقه و نبود توان مالی برای این مساله را انتخاب کرده است.

این نظرخواهی که در آن نزدیک به ۲۰ هزار نفر شرکت کرده و رای داده‌اند به این نتیجه رسیده است که ۳۲ درصد از شرکت‌کنندگان نداشتن توان مالی خرید کتاب را علت نداشتن مطالعه معرفی کرده‌اند و ۲۵ درصد نیز نداشتن وقت کافی را علت مطالعه نکردن اعلام کرده‌اند. ۱۳ درصد اعلام کرده‌اند که علاقه‌ای به مطالعه ندارند و ۳۰ درصد نیز اعلام کردند که مطالعه کافی دارند و صرفا ترجیح می‌دهند تا نظرات دیگران را در این باره مشاهده کنند. از میان بیش از ۹۹ هزار بازدیدکننده صفحه شخصی آقای وزیر در توییتر چیزی نزدیک به ۲۰ هزار نفر که تقریبا معادل یک پنجم آنها را شامل می‌شود در آخرین نظر سنجی وی شرکت کرده‌اند. به‌احتمال قوی می‌توان این آمار را به تمامی دنبال‌کنندگان صفحه توییتر جهرمی تعمیم داد و حتی شاید بتوان آن را نمونه‌ای از کلیت طبقه متوسط در ایران دانست. نتیجه آن است که حدود ۷۰ درصد پاسخگویان به نظر سنجی وزیر ارتباطات، گفته‌اند که مطالعه کافی ندارند.

تنها ۳۰ درصد معتقدند که مطالعه کافی دارند یا صرفا می‌خواهند نتایج را دنبال کنند. به بیان دقیق‌تر احتمالا کمتر از ۳۰ درصد پاسخگویان این نظر سنجی مطالعه کافی دارند. نتیجه: آذری جهرمی به تازگی توییتی منتشر کرده که به نظر می‌رسد پایانی بر کمپین پیشنهادی‌اش است. او در این توییت نظرش درباره نتیجه نظرسنجی را اعلام کرده و نوشته است: «نظر سنجی نشان داد از روشی که درآمد بیشتر نویسندگان و ارائه رایگان کتاب باکیفیت را برای همه داشته باشد، استقبال می‌شود.» تا اینجای کار حکایت خوردن شیره و شیرین گفتن است. ارائه رایگان کتاب با کیفیت پیش از نظرسنجی هم بر مبنای یک قاعده منطقی برای همه جذاب است. اما نکته دیگر درباره سهم نویسنده از قیمت پشت جلد است که همچنان مبهم و غیرشفاف است. یعنی معلوم نیست که پاسخگویان با چه تصوری به این پرسش وزیر پاسخ داده‌اند.

اما در آخرین توییت وزیر در این کمپین نکته مهم دیگری وجود دارد که موضع‌گیری این کارشناس ارتباطات را نشان می‌دهد او گفته: « فضای مجازی هم بهترین فرصت برای ترویج کتابخوانی است و نه مشکل.» او با اعلام این نکته خواسته تا بخشی از انتقادها علیه فضای مجازی و مدیریت آن را که مبتنی بر بی میل کردن مردم برای کتابخوانی است، بی اثر کند. آذری جهرمی البته در پایان این توییت تاکید کرده که در آینده بیش از پیش درباره (#کتابخونه) خواهد نوشت.

کپی شد