شعر دینی با انقلاب متحول شد/ بنیادگرایی؛ شاخه اصلی

حمیدرضا شکارسری، شاعر شعرهای دینی، منتقد ادبی و مدرس دانشگاه در گفت‌و‌گو با خبرگزاری شبستان در بوشهر، اظهار کرد: تعریف شعر انقلاب معروف به محتوا است یعنی در واقع اضلاع و چارچوب تعریف شعر انقلاب را با کمک مؤلفه‌های محتوایی باید سنجید به خاطر اینکه موضوع‌مند و محتواگرا است. اگر محتوای انقلاب را از شعر بگیرید دیگر نمی‌توانیم شعری تحت عنوان شعر انقلاب داشته باشیم.

شاعر برگزیده جشنواره شعر فجر در بخش شعر امروز انقلاب سال ۱۳۸۷ ادامه داد: شعر دینی مقوله‌ای است که صدها سال قدمت و سابقه داشته و موضوعات مختلفی از ستایش‌ها، مناجاتنامه‌ها، مولودی‌ها، سوگ سروده‌ها، روایات منظوم اتفاقات و رویدادهای دینی در آن دیده می‌شود.

وی بیان کرد: با وقوع انقلاب اسلامی و گفتمان دینی در این کشور و نظام، زمینه برای سرایش شعر دینی فراهم و قطعاً با وقوع انقلاب، شعر دینی به لحاظ کمی و کیفی متحول شد.

شکارسری ادامه داد: موضوع شعر دینی با مؤلفه‌های مذکور لزوماً ربطی به انقلاب ندارد، یعنی شعر انقلاب، شعری معطوف به محتوای انقلاب اسلامی، سیاست، اجتماع و معطوف به رویدادها و پیامدهای مربوط به انقلاب و ارزش‌های انقلابی است که در هر کجای دنیا دیده می‌شود.

شاعر برگزیده و برنده اولین جایزه ادبی قدس اضافه کرد: بنابراین مقوله شعر دینی را باید از شعر انقلاب جدا کنیم، مگر اینکه درون‌مایه شعر دینی به مفاهیم انقلابی و انقلاب اسلامی متصل باشد.

صاحب مجموعه شعر «چتر شورشی» بیان کرد: در تعریف شعر انقلاب اساساً به لحاظ شکلی و فرمی و به لحاظ صورت، اتفاق تازه‌ای رخ نداده، چون شعر انقلاب ریشه در شعرهای پیشین داشته و پدیده‌ای آنی و گسسته از سنت ادبی نبوده است. بنابراین اتفاقات صوری و شکلی آن بی‌تردید ریشه در شعر پیش از انقلاب و آثار شاعران بزرگی مانند احمد شاملو، فروغ فرخزاد، طاهره صفارزاده و موسوی گرمارودی دارد.

شکارسری افزود: اما به لحاظ محتوا همانند شعر مشروطه است که محتواهای تازه‌ای را به شعر ایران پیشنهاد داد، کما اینکه انقلاب هم پیشنهادهای تازه محتوایی را به شعر ایران بخشید و زبان را صمیمی‌تر و تسهیل کرد. اما از لحاظ شکلی و فرمی نمی‌شود ادعا کرد که سبک تازه‌ای خلق شد؛ اثبات این ادعا دشوار و بلکه غیر ممکن است.

بینادگرایی؛ شاخه اصلی شعر انقلابی

این منتقد ادبی و مدرس دانشگاه اظهار کرد: انقلاب ماهیتی بنیادگرا دارد و شعر انقلاب نیز بنیادگرایانه است، یعنی همانند حضرت امام راحل، ما هم مدعی هستیم که شعر انقلاب می‌خواهد ما را به ارزش‌های بنیادین دین و اسلام ناب محمدی(ص) نزدیک کند. وقتی چنین ادعایی می‌کنیم یعنی انقلاب سودای بازگشت به ارزش‌های اصیل دینی را دارد و طبعاً زمینه بازگشت به زیبایی‌شناسی سنتی شعر فراهم و شرایطی مساعد می‌شود که قوالب سنتی و زیبایی‌شناسی سنتی را در شعر احیا کنید و در واقع همین اتفاق در انقلاب افتاد؛ یعنی اساساً انقلاب آمد و جریان شعر معاصر را به‌گونه‌ای تغییر داد که انگار می‌خواهد قوالب شعر سنتی ما مانند رباعی، دوبیتی، مثنوی، غزل، قصیده و شعرهایی از این دست را مجدد احیاء کند. چون انقلاب ماهیتی بنیادگرا دارد؛ طبعاً زمینه ادبیات انقلاب برای توجه و تمایل به قوالب شعر سنتی فارسی فراهم‌تر است.

صاحب مجموعه شعر «چراغانی بی‌دلیل – هزاره ققنوس»(کتاب سال دفاع مقدس در بخش شعر در سال ۸۵ و تقدیر شده به عنوان کتاب سال جمهوری اسلامی در بخش شعر) در پایان خاطرنشان کرد: اگرچه شعر انقلاب در شعر معترض پیش از انقلاب اسلامی ریشه دارد، طبعاً چنین گفتمان‌های حاکم بر مملکت نسبت به گفتمان‌های پیش از انقلاب تغییر می‌کند و تبدیل به گفتمان دینی می‌شود لذا مؤلفه‌ها، ویژگی‌ها، نشانه‌ها، نمادها، استعاره‌ها و ... تماماً در شعر جای خودشان را به نمادها، اسطوره‌ها و استعاره‌های دینی می‌دهند و بنابراین می‌شود این ادعا را کرد که در شعر انقلاب در واقع زمینه‌ای فراهم شد تا به‌جای نشانه‌های فرسوده و بلکه کلیشه شده سال‌های پیش از انقلاب از نشانه‌های تازه‌ای کمک بگیریم؛ نشانه‌های شکل گرفته در گفتمان دینی که در سال‌های پیش از انقلاب یا از آن‌ها استفاده نمی‌شد یا بسیار کم کاربرد بودند.

گفتگو از: حامد فکوری، خبرنگار خبرگزاری شبستان

پایان پیام/518