طبق بررسی‌های صورت گرفته در استان‌های زاگرس‌‌نشین کشور، بالغ بریک میلیون و ۴۰۰ هزار هکتار از سطح جنگل‌های زاگرس تاکنون براثر بیماری زوال بلوط خشکیده یا در معرض خشکیدگی است. این سطح خشکیدگی عمدتاً در استان‌های ایلام، لرستان، کهگیلویه و بویراحمد، کرمانشاه، فارس، چهارمحال و بختیاری و خوزستان پراکنش یافته، به طوری که ایلام ۶۴۱ هزار هکتار از این سطح خشکیدگی را به خود اختصاص داده و دارای شرایط بحرانی در این زمینه و چالش زیست‌محیطی است. در این راستا، نه تنها تاکنون راهکار جدی برای مقابله با پدیده زوال درختان بلوط ارائه نشده، بلکه حتی دلیل اصلی این پدیده نیز مشخص نشده ‌است.

به دنبال نابودی کامل آفات نیستیم

«علی محمدی مقدم»، مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری در گفت‌وگو با «ایران» با یادآوری اینکه آفات به خودی خود و به طور طبیعی از قبل هم در جنگل‌های استان بوده اما از زمانی که جمعیت‌شان افزایش پیدا کرد، خسارات نیز زیاد شد، تأکید کرد: درواقع در بخش مبارزه با آفات به دنبال نابودی کامل آنها نیستیم بلکه هدف ما کنترل جمعیت‌شان است تا افزایش پیدا نکنند و این کارهم مستلزم حمایت‌های دولت است.

وی با تأکید بر اینکه دولت باید احیای جنگل‌های زاگرس را مانند احیای دریاچه ارومیه مهم ببیند و به آن توجه ویژه داشته باشد، گفت: متأسفانه دولت هنوز به این بخش به طور ویژه ورود نکرده است؛ بنابراین حفظ و کنترل وضع موجود جنگل‌های زاگرس برای ما مهم‌تر از احیای آن است.

افزایش خشکیدگی درختان به صورت توده‌ای

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری با بیان اینکه این استان ۳۰۷ هزار هکتار مساحت جنگلی دارد که چند سالی است خشکیدگی و آفات گونه‌های جنگلی موجب تخریب جنگل‌های زاگرس در این استان شده، خاطرنشان کرد: این پدیده از اواخر سال ۸۹ اتفاق افتاد که آن زمان شاهد خشکیدگی درختان به صورت تک پایه‌ای و لکه‌ای (پراکنده) بودیم، اما در۴ سال اخیر خشکیدگی درختان این منطقه به صورت توده‌ای (دسته‌ای و یکجا) مشاهده شده است. همچنین با تهیه نقشه پهنه‌بندی خشکیدگی از این جنگل در استان مشخص شد

۴۰ هزار هکتار از جنگل‌های این منطقه درگیر خشکسالی لکه‌ای و تک پایه‌ای بوده است. متأسفانه از سال گذشته خشکیدگی درختان این محدوده به صورت توده‌ای درآمده که در این راستا اقدام‌هایی نیز انجام شده است.

بحرانی‌ترین خشکیدگی توده‌ای در «بارز»

به گفته وی طبق پایش و تحقیقاتی که انجام شده از ۵۰ هزارهکتار اراضی جنگلی که دچار خشکیدگی شده بود، ۱۰هزار هکتار توده‌ای بوده که بحرانی‌ترین آن در منطقه «بارز» شهرستان لردگان در۵ هزار هکتار شناسایی شده است. اقدامات بیولوژیکی و مکانیکی هم در این راستا انجام شده که اثراتش سال‌های بعد قابل مشاهده خواهد بود.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری ایجاد چاله‌های فلسی (هلالی آبگیر) پای درختان که مانع خروج آب نیز می‌شود و تغذیه درختان با تزریق ریزمغذی‌ها به ریشه درختان را از دیگر اقدام‌ها برای مقابله با خشکسالی در این منطقه جنگلی بیان کرد و افزود: در بخش مبارزه با آفات جنگلی هم کارهایی انجام شده است. به عنوان نمونه امسال با پاشیدن محلول

«بی تی» (نوعی باکتری است که به صورت محلول روی درختان پاشیده می‌شود تا آفتی که از جوانه بلوط تغذیه می کند با خوردن این محلول از بین برود) مانع افزایش آفات جنگلی این منطقه شده‌ایم. این محلول هیچ گونه آثار مخرب زیست محیطی ندارد و روی دیگر جانوران هم اثر نمی‌گذارد.

مشخص شدن مناطق آسیب‌دیده زاگرس«حجت الله فتحی»، معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان ایلام هم در گفت‌وگو با «ایران» با اشاره به این اتفاق که از سال ۷۸ تاکنون در جنگل‌های بلوط این استان رخ داده و از آن زمان تاکنون مناطق آسیب دیده زاگرس منطقه‌بندی و مشخص شده، گفت: طبق این شناسایی ۱۰ درصد جنگل‌های زاگرس در این استان دچار این دو پدیده شده، البته کاهش بارندگی، تغییر اقلیم و ریزگردها را در وقوع آنها نیز نباید نادیده گرفت.

طرح بین‌المللی «جایکا» برای حوزه ایلام تعریف نشده

وی با اشاره به اجرای طرح مشارکتی جنگل و مرتع حوضه آبخیز کارون بزرگ با مشارکت آژانس همکاری‌های بین‌المللی ژاپن (جایکا) در ۵ استان زاگرس‌نشین، افزود: متأسفانه این طرح برای حوزه ایلام تعریف نشده و تنها در حوزه کارون بزرگ با ۷ میلیون هکتار وسعت اجرایی می‌شود.

مرحله نخست این طرح با هدف پوشش گیاه و حفاظت از خاک در چهارمحال و بختیاری و استان‌های حوضه آبخیز کارون شامل فارس، خوزستان، کهگیلویه و بویراحمد، ایلام و اصفهان به اجرا درآمد.

معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان ایلام درباره اقدامات‌شان در زمینه احیای جنگل‌های زاگرس در این استان، تصریح کرد: تاکنون با مشارکت مردم در قالب برنامه «جنگلانه» ۲ میلیون نهال مختص جنگل‌های زاگرس کاشته شده است.

در این طرح، نهال‌ها را به مردم می‌دهیم و از آنان می‌خواهیم تا آنها را در مکان‌هایی که شناسایی کرده‌ایم، بکارند.

اقدام‌هایی هم که تاکنون برای احیای جنگل‌های زاگرس انجام داده‌ایم شامل برش درخت‌های آفت زده، اصلاح تاج درختان کهنسال و ایجاد سامانه‌های سطوح آبگیر باران بوده که در این طرح با ایجاد چاله‌های هلالی در پای درخت، آب باران در آن جمع می‌شود و برای مدتی آب به ریشه درخت می‌رسد. این کاربا توجه به خشکسالی و کاهش آب سفره‌های زیرزمینی انجام می‌شود.

نهالکاری و بذرکاری هم از دیگر اقدام‌ها برای احیای جنگل‌های بلوط استان بوده است.

پیشرفت ۷۰ درصدی احیای جنگل‌های بلوط

فتحی با اشاره به اجرای برنامه توسعه جنگل‌های بلوط استان طی امسال، خاطرنشان کرد: در حال حاضر احیای ۷ هزار هکتار از این جنگل را در دست اجرا داریم که تاکنون ۷۰ درصد پیشرفت داشته است.این مقام مسئول در اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان ایلام با بیان اینکه خوشبختانه خشکسالی نسبت به سال‌های قبل روند کندتری داشته، یادآور شد: امسال ۲۰۰ میلیون دلار اعتبار از صندوق توسعه ملی در قالب پروژه مدیریت جامع آبخیز سازمان جنگل‌ها برای احیای ۲۵ هزار هکتار از جنگل‌های زاگرس در کشور اختصاص پیدا کرد که از ۲۵ هزار هکتار جنگل‌های زاگرس ۵ هزار و ۸۶۰ هکتار آن در استان ایلام است و در قالب این طرح احیا خواهد شد.

معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان ایلام روند تخصیص اعتبار برای این بخش را نسبت به سال‌های قبل بهتر عنوان کرد و گفت: برای احیای جنگل‌های بلوط استان کمبود اعتبار داشتیم، اما اکنون مشکلات در این زمینه کمتر شده است.

پریسا عظیمی

iran-newspaper.‎com