با توجه به آنکه بیش از ۷ دهه از برداشته شدن کاشی‌های سردر شیخ صفی‌الدین اردبیلی می‌گذرد، به گفته مدیر پایگاه جهانی شیخ صفی‌الدین اردبیلی به زودی این کاشی‌ها سر جای خود بازمی‌گردند.

به گزارش خبرنگار ایلنا، آرامگاه شیخ صفی‌الدین اردبیلی یکی از مواریث جهانی ایران است که شاید کمتر مورد توجه قرار گرفته باشد. در این مکان علاوه بر آرامگاه شیخ صفی‌الدین اردبیلی، مقبره‌های شاه اسماعیل اول (نخستین پادشاه صفویه) و همسر شاه اسماعیل (مادر شاه طهماسب) و نیز برخی از مشایخ و صاحب‌منصبان دوران صفوی و نیز شهیدان ایرانی جنگ چالدران، قرار دارد. از دیگر بخش‌های این مجموعه چینی‌خانه، مسجد، جنت سرا، خانقاه، چله خانه، شهیدگاه و چراغ‌خانه است.

یکی از موارد منحصربه‌فرد این مجموعه این است که این بقعه حاوی ده‌ها اثر بدیع در مضامین مختلف رشته‌های هنری است که از آن جمله می‌توان به عالی‌ترین نوع کاشی کاری معرق و مقرنس و گچ‌بری کتیبه‌های زیبا و نفیس و خط خطاطان بزرگ دوره صفوی (میر عماد، میر قوام الدین، محمد اسماعیل و…) منبت‌های ارزنده، نقره کاری، تذهیب و طلاکاری، نقاشی و تنگ بری اشاره کرد.

عبدالرحمن وهاب زاده (مدیر پایگاه جهانی شیخ صفی الدین اردبیلی) با اشاره به انجام کارهای مرمتی در این مجموعه جهانی گفت: تثبیت و مرمت کاشی کاری گنبد شاه اسماعیل، تثبیت تزئینات نقاشی و گچ بری چینی خانه و تثبیت کاشی کاری معرق گنبد الله الله، عملیات تثبیت و مرمت تزئینات کاشی کاری معرق صحن اصلی مجموعه و حیاط میانی، همچنین ساماندهی محوطه ضلع شمالی حیاط باغ، عایق کاری و آجرفرش قسمتی از پشت بام نگارخانه و تزئینات کاربندی ایوان‌های جنت سرا از اقدامات انجام شده است. تزئینات گچبری و نقاشی در قسمت‌هایی که مشکل داشتند نیز مرمت و تثبیت شدند. این کارها در مدت ۳ سال گذشته انجام شده است.

مرمت گنبد شاه اسماعیل

مرمت و احیای بام نگارخانه

مدیر پایگاه جهانی شیخ صفی الدین اردبیلی درخصوص وضعیت رطوبت و نم بنا گفت: امسال هیچ رطوبتی را در داخل بنا شاهد نیستیم؛ چراکه رینگ خارجی چینی خانه را برداشتیم و آن را عایق کاری کردیم تا مانع نفوذ رطوبت و نم به بنا شویم.

به گفته وهاب زاده این احتمال وجود دارد که در سال ۹۸ مجددا شاهد آن باشیم که روی گنبد چینی خانه با روکش مس پوشانده شود. البته تحقق این احتمالات منوط به رای و نظر شورای فنی است.

قبل و بعد مرمت چینی خانه

مدیر پایگاه جهانی شیخ صفی الدین اردبیلی در ادامه به ساماندهی و مرمت مدرسه مجاور بنا که بصورت خرابه درآمده بود نیز اشاره و تاکید کرد: در حال حاضر این بنا به عنوان موزه سفال استفاده می‌شود. البته حدود ۵ سال پیش مباحثی در خصوص برداشتن کامل مدرسه مطرح شده بود که با توجه به آنکه این مدرسه در زمان ثبت جهانی بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی در مجموعه وجود داشت، امکان دخل و تصرف و حذف آن وجود نداشت از این رو درصدد مرمت و احیای این بنا برآمدیم. البته ادامه مرمت این بنا مستلزم انجام کارهای شیب بندی خیابان‌های اطراف توسط شهرداری است چراکه وضعیت خیابان به نوعی است که آب در آن باقی می‌ماند و سبب نم کشیدن بنا می‌شود از این‌رو نیاز است تا شهرداری شیب بندی را انجام دهد.

مرمت و احیای مدرسه

کاشی‌های سردر

باتوجه به آنکه بقایای سردر اصلی و کاشی کاری بقعه شیخ صفی الدین تا سال ۱۳۲۱ خورشیدی در ضلع شمالی میدان فعلی عالی قاپو قرار داشت و در آن سال به دستور اداره کل باستان‌شناسی برداشته شد و کاشی‌های معرق آن برای نگهداری به انبار بقعه فرستاده شد، وهاب زاده از برنامه‌هایی برای بازگرداندن این کاشی‌ها به جای اصلی خود خبر داد و گفت: درحال حاضر برنامه‌هایی برای نگهداری این کاشی‌ها در بنای مدرسه مجاور شیخ صفی‌الدین را در نظر داریم. البته مرمت داخل مدرسه تقریبا انجام شده و کف کلاس‌ها و راهروها مرمت شده‌اند و جاسازی‌هایی در قالب قفسه بندی برای نگهداری کاشی‌ها در نظر گرفته شده است. تا زمانی که کار مرمت سردر را آغاز کنیم و به احتمال زیاد این کاشی‌ها مجدد سرجای سابق خود بازگشته و در سردر جای می‌گیرند.

به گفته او، آجرکاری و مرمت دیوارهای سردر تا ارتفاع ۲ متری پیشرفته است و با اتمام کار بنایی، کار تزیینات بنا و جایگزینی کاشی‌ها انجام خواهد شد. اگر کار مرمت سردر در سال ۹۸ به اتمام برسد این احتمال وجود دارد تا در سال‌های بعد کار تزیینات از سر گرفته شود.

سردر یاد شده، در زمان شاه عباس دوم برای بقعه ساخته شد و زیر نظر اسماعیل نقاش اردبیلی در سال ۱۰۵۷ به اتمام رسید. در حال حاضر هیچ گونه آثاری از این سردر مشهود نیست.

وهاب زاده همچنین به تکمیل احداث دیوار حیاط باغ که شش چشمه آن قبلا جمع آوری شده بود اشاره کرد و یادآور شد: مرمت گچ کاری‌های طبله کرده و مرمت نورگیرهای حمام شیخ (موزه صنایع دستی) نیز انجام شده است.

ظرفیت تحمل

مدیر پایگاه جهانی شیخ صفی الدین اردبیلی با اشاره به آنکه به طور میانگین در ایام نوروز پذیرای حدود ۵ هزار گردشگر هستند، گفت: ظرفیت تحمل این مجموعه درحدود ۳ هزار بازدیدکننده است البته به طور متوسط در شلوغ‌ترین زمان تا ۱۵۰۰ بازدیدکننده را پاسخگو هستیم. در این میان سعی ما برآن است تا با برنامه‌ریزی صحیح، بازدیدکنندگان را در مجموعه پخش کنیم تا در یک بخش متمرکز نشوند. البته امسال از NGO ‌های فعال در عرصه میراث فرهنگی کمک می‌گیریم و یگان حفاظت هم ما را یاری می‌کند.

او ادامه داد: هرچند ممکن است بازدیدکنندگان هنگام بازدید روی بنا، دیواره‌ها و نقاشی‌ها دست بکشند اما بازهم اجازه بستن درها و محدود کردن بازدید را نداریم. از این رو سعی ما برآن است تا اجازه حضور همزمان تعداد زیادی از بازدیدکنندگان را ندهیم. این کار با ساماندهی بازدیدکنندگان امکان پذیر است و بازدید به صورت چرخشی انجام می‌شود.

بودجه

گفته او، این مجموعه امسال حدود ۱ میلیارد و ۳۰۰ میلیون تومان بودجه دریافت کرده این درحالی است که بودجه اختصاص یافته به این میراث جهانی متغییر است و گاهی هم به ۵۰۰ میلیون تومان می‌رسد.

البته وهاب‌زاده با تاکید برآنکه چارت سازمانی پایگاه‌های میراث جهانی هنوز مشخص نشده، تصریح کرد: از آنجا که نیروی انسانی در حوزه میراث فرهنگی بسیار اهمیت دارد اما هنوز چارت سازمانی نیروی انسانی مصوب نشده از این رو شاهد تغییرات دائمی کارشناشان و مرمتگران هستیم چراکه در بسیاری از مواقع کارشناشان و مرمتگران برای انجام کار به مجموعه می‌آیند و چند سال کار می‌کنند اما از آنجایی که تثبیت شغلی ندارند ماندگار نیستند و بعد از کسب تجربه در میراث جهانی، به سراغ کار دیگری می‌روند.

نوروز در بقعه شیخ صفی‌الدین

او درخصوص برنامه‌های نوروزی این پایگاه جهانی گفت: برگزاری نوروزگاه، اجرای مراسم‌های مختلف از تکم‌خوانی و اجرای موسیقی محلی گرفته تا بازی‌های محلی و آیین‌های نوروزی و ارائه غذاهای سنتی در محوطه بیرونی بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی در نظر گرفته شده است.