خشونت برادرجان نتیجه سوء تفاهم نعمت الله از سینمای کمیایی است

به گزارش خبرنگار رادیو و تلویزیون خبرگزاری موج، سریال برادرجان که به مناسبت ماه مبارک رمضان سال 1398 از شبکه 3 سیما به نمایش در آمد که به نسبت سایر سریال های مناسبتی این ایام بیشتر دیده شد؛ اما به دلیل خشونت بسیار زیادی که در آن به نمایش گذاشته شد، در کنار نظرات موافق، مخالفت هایی را هم بویژه در میان مخاطبان خود بر انگیخت. در این زمینه، جبار آذین منتقد سینما و تلویزیون، در گفتگو با موج گفت: در مقدمه باید بگویم که، سالها است که تلویزیون، چه از منظر فرم و چه به لحاظ محتوا، فاقد مجموعه های درجه یک، فاخر، استاندارد و خوش ساخت است. از همین رو تولید سریال های متوسط و زیر متوسط شبکه های مختلف تلویزیون را اشباع کرده است به همین دلیل سریالی با کیفیتی بالاتر از حد متوسط در تلویزیون تولید می شود و دارای مضمونی متفاوت و محتوایی قابل تامل است و همچنین ساختار هنری قابل توجهی دارد، مورد عنایت قشرهایی از مخاطبان انبوه تلویزیون قرار می گیرد.

وی افزود: به همین دلیل، در میان سریال های مختلف ماه مبارک رمضان، که اتفاقا هیچ کدام از آنها از نظر مضمون و محتوا هیج ارتباطی با این ماه مبارک نداشتند، سریال برادرجان از منظر اجرا، کارگردانی و بازیگری ، حرف هایی برای گفتن داشت. حرف هایی که در مقایسه با سریال های ماه ها و سال های اخیر تلویزیون می تواند قابل توجه باشد.

کارگردانی خوب برای یک فیلمنامه ضعیف

آذین در مورد فیلمنامه و کارگردانی این اثر گفت: برادرجان تکرار مضامین و محتواهای آشنای نگاه های سلیقه ای و شخصی سعید نعمت الله به افراد آشنایش در جامعه است؛ از همین زاویه آنچه در فیلمنامه این سریال به نگارش در آمده نکته تازه ای برای مخاطب ندارد. در واقع کلیشه حرف های فیلم نامه نویس است که در قالبی به نسبت جدیدتر عرضه شده؛ اما همین حرف های تکراری توسط محمدرضا آهنج تبدیل به کاری به نسبت دیدنی شده است.

این منتقد افزود: اما این به این معنی نیست که کارگردانی حرفه ای این سریال به دور از هرگونه کاستی و نقص بوده است. یکی از مواردی که در ارتباط را این سریال قابل توجه است، لغزشی است که هر چند کارگردان کوشیده است در دام آن نیفتد اما فیلمنامه نویس کاملا در دره آن سقوط کرده و آن ارائه فضاها و کاراکترهایی است که نشانگر نوعی از فرهنگ و ادبیات کوچه و بازاری است. که اگر کمی با احتیاط کمی منطقی تر با این فضا و آدم ها برخورد می شد می توانست مانع آن شود که از بعضی از دیالوگ ها و ارتباط های این مجموعه تلویزیونی تحت عنوان لمپنیزم یاد شود.

جبار آذین در ادامه اظهار داشت: اما این ملاحظه در نگارش فیلمنامه سریال برادرجان رعایت نشده است؛ از همین رو، نوع برخورد آدم های کوچه و بازاری، که متاسفانه در این میان فیلم نامه نویس پیش زمینه اغلب شخصیت های مسن سریال را افرادی که قبلا خلافکار، عربده و چاقوکش بوده و حالا مثلا توبه کرده اند ترسیم کرده ، در کنار جوانانی که کار آنها را دنبال می کنند به تصویر در آمده است و این در واقع، تداوم نگاه و علاقمندی نعمت الله به سینمای کیمیایی است که چون، به درستی تبیین، تدوین و ارائه نشده، سوء تفاهم زا است.

اخلاق گرا اما ناپسند

وی در مورد رویکرد اخلاقی این سریال گفت: گرچه ممکن است رویکرد سریال اخلاق گرا هم بوده باشد، اما همین نگرش به افراد مختلف با فرهنگی به نوعی کوچه بازاری، شرایطی را فراهم کرده بود که هم واژه های نه چندان مورد پسند جامعه در این سریال رایج بود و هم برخوردهای تند و خشنی بین افراد صورت می گرفت که می توانست نباشد.

این منتقد تلویزیون و سینما در مورد پایان بندی آن گفت: با این احوال، این اثر می توانست در قسمتی که «چاووش» (با بازی حسام منظور) به منزل «کریم بوستان» (با بازی علی نصیریان ) می رفت و در مقابل «خاله» خود (با بازی آفرین عبیسی) زانو می زد تا همسرش «مهتاب» (با بازی مارال فرجاد ) به خانه بازگردد، به پایان برسد. چون از آن به بعد، مابقی قسمت ها فقط حادثه آفرینی برای درازگویی و کشدار کردن داستان بود، تا به یک حد خاصی از تعداد قسمت های سریال برسد که این لطمه بزرگی برای سریال برادر جان بود. ضمن اینکه تماشاگر شاهد ادامه برخی خشونت های نابجا نبود؛ به عبارتی در همان قسمت، کریم بوستان می توانست با بزرگواری، از حق خودش بگذرد تا این قائله ختم به خیر شود؛ اما چون این اتفاق در ذهن فیلم نامه نویس، جای نداشته، کار به قهر و خشونت کشیده شد و این سریال با مرگ کریم بوستان خاتمه پیدا کرد.

برداشت اشتباه سعید نعمت الله از سینمای کیمایی

وی در پاسخ به این سوال که اگر سعید نعمت الله درصدد ادامه دادن راه مسعود کیمیایی است پس چرا ما بر خلاف سریال برادرجان، در آثار مسعود کیمیایی و فیلم هایی همچون قیصر که محصول پیش از انقلاب هم بود، هرگز خشونتی تا این حد را به وضوح نمی بینیم؟ گفت: در واقع این نتیجه برداشت غلط فیلم نامه نویس، یعنی سعید نعمت الله از سینمای کیمایی است، اگر در سینمای کیمایی ما شاهد برخورد و جدال های شخصیت ها هستیم، منطقی پشت آن وجود دارد که با فرهنگ و مخاطبان سینما آن روز جامعه همسو بود؛ اما آنچه که از خشونت و درگیری و برخی زیاده کاری های نابجا در سریال برادرجان ارائه شده همسو با فرهنگ جامعه نیست که مخاطب نه تنها با آن ارتباط لازم را برقرار نکرده بلکه برای مخاطب تلویزیون ما، به نوعی دافعه ایجاد کرده بود.

جبار آذین سخنان خود را اینگونه به پایان رساند: اما در مجموع همانطور که در آغاز اشاره کردم، آنچه در این سریال بیش از هر چیز دیگری مورد توجه قرار گرفته، کارگردانی و اجرای خوب فیلمنامه ضعیف با حرف های تکراری و بازی بازیگرانی بود که در مقایسه با دو سریال دیگر رمضانی، برای مردم بیشتر مورد پسند واقع شده است.