مذاکره قلدریهای ترامپ را افزایش خواهد داد
آرمان- احسان انصاری: سفر نخستوزیر ژاپن به تهران اگرچه با گمانهزنیهای زیادی همراه بود اما در عرصه بینالمللی و رویدادهای فعلی سیاسی بسیار مهم تلقی خواهد شد. دونالد ترامپ بهدنبال این بود که کشوری بهجز کشورهای عضو برجام را که از نفوذ بینالمللی زیادی برخوردار باشد وارد بازی خود کند تا با مسئولان جمهوری اسلامی مذاکره و گفتوگو کند. به همین دلیل نیز ژاپن را انتخاب کرد که علاوه بر داشتن این ویژگیها رابطه حسنهای نیز با ایران دارد. سفری که اگرچه نقطه عطفی در بحران کنونی ایران و آمریکا خواهد بود اما همه کارتهای بازی ترامپ را هدر داد. ترامپ این نکته را فراموش کرده که شرط اصلی مذاکره احترام متقابل و شرایط برابر است و با تحریم و تهدید نمیتوان هیچ کشور آزادهای را به پای میز مذاکره کشاند. در نتیجه ترامپ بدون تغییر استراتژی خود در زیربنا با تشویق نخستوزیر ژاپن به تهران تنها بهدنبال تغییر روبنا بود که در نهایت نیز به نتیجه دلخواه خود دست نیافت. به همین دلیل و برای تحلیل و بررسی مهمترین دستاوردهای سفر شینزو آبه به ایران «آرمان» با دکتر حسین شیخالاسلام مشاور وزیر امور خارجه، سفیر سابق ایران در سوریه و نماینده سابق مجلس شورای اسلامی گفتوگو کرده است. دکتر شیخالاسلام در این زمینه معتقد است: «مذاکره با ایران برای ترامپ یک برگ برنده بزرگ خواهد بود. ترامپ تاکنون هزینههای بسیار زیاد سیاسی و اقتصادی در این عرصه انجام داده و تلاش میکند با به نتیجه رسیدن این تلاشها با موجسواری انتخاباتی در آمریکا قدرت خود در آمریکا را در چهارسال آینده تداوم ببخشد. به احتمال زیاد اگر ترامپ موفق شود در انتخابات ریاستجمهوری به پیروزی برسد قلدریهای خود در عرصه بینالمللی را افزایش خواهد داد و در بسیاری از مناطق مختلف جهان تنش ایجاد خواهد کرد.» در ادامه ماحصل این گفتوگو را میخوانید.
سفر نخستوزیر ژاپن به ایران چه دستاوردهایی به همراه داشت؟ آیا این سفر میتواند برای عبور دو کشور ایران و آمریکا از بحران یک سفر راهبردی و کلیدی تلقی شود؟
دونالد ترامپ بهخوبی به این نکته آگاهی دارد که مذاکره با ایران برای وی سودمند خواهد بود و یک برگ برنده برای وی و نزدیکانش در کاخ سفید تلقی خواهد شد. با این وجود ترامپ مسیر اشتباهی برای مذاکره با ایران در پیش گرفته و بهجای اینکه به ملت ایران احترام بگذارد و با احترام با آنها سخن بگوید با قلدری و زورگویی قصد مذاکره دارد. ترامپ و دولتمردان وی شرایط را به شکلی پیشبینی کردهاند که اگر در شرایط کنونی بین ایران و آمریکا مذاکره صورت بگیرد آمریکا پیروز شده و ایران در مقابل آمریکا شکست خورده است. ترامپ فکر میکند تحریمها روی ایران اثرگذار بوده و ایران بهدلیل فشار تحریمها حاضر شده به آمریکا چراغ سبز نشان بدهد. این در حالی است که در واقع چنین اتفاقی رخ نداده و تحریمها نتوانسته حرکت ملت ایران را بهسمت پیشرفت و ترقی متوقف کند. دیدار نخستوزیر ژاپن با مقام معظم رهبری نیز نقطه عطف سفر ایشان به ایران بود. در این دیدار مقام معظم رهبری حکیمانه و با در نظر گرفتن عزت مردم ایران با آقای آبه صحبت کردند.
چرا در حالی که آمریکا در گذشته با توسل به کشورهایی مانند عمان و عراق بهدنبال مذاکره با ایران بود به این نتیجه رسید که ژاپن میتواند گزینه مناسبتری نسبت به گزینههای قبلی باشد؟
عراق تا زمانی برای آمریکا دارای اهمیت بود که بهنفع این کشور بود. به همین دلیل نیز از زمانی که آمریکا احساس کرد عراق هیچ تعلق خاطری به این کشور ندارد و مسیر مستقلی در پیش گرفته موضع متفاوتی نسبت به این کشور اتخاذ کرد. نکته حائز اهمیت اینکه در شرایط کنونی تحلیلگران بینالمللی، عراق را بهعنوان متحد ایران قلمداد میکنند که منافع این دو کشور تا حدود زیادی به هم گره خورده است. بهعنوان مثال در کنفرانس کشورهای اسلامی و اتحادیه عرب که در کشور عربستان برگزار شد هنگامی که برخی کشورها تلاش داشتند علیه ایران بیانیه صادر کنند رئیسجمهور و عالم دینی عراق در این بیانیه شرکت نکردند.عالم دینی عراق در این همایش اعتراض خود را نسبت به کمرنگکردن نقش رژیم صهیونیستی در تنشهای منطقه خاورمیانه و پررنگکردن غرضورزانه نقش ایران در تنشهای منطقه اعلام و به نشانه اعتراض جلسه را ترک کرد. امروز عراق دیگر در کنترل آمریکا نیست و رویکرد مستقلی در پیش گرفته است. از سوی دیگر کشورهای اروپایی نیز احساس میکنند در ماجرای برجام توسط آمریکا بازی داده شدهاند و تلاشهایی که برای توافق با ایران انجام دادهاند توسط فردی مانند ترامپ بینتیجه مانده است. به همین دلیل نیز ترامپ نمیتوانسته روی کشورهای اروپایی برای مذاکره با ایران حساب کند. در نتیجه بهدنبال کشوری بوده که هم رابطه خوبی با ایران داشته باشد و هم اینکه در برخی منافع با آمریکا اشتراک داشته باشد. از سوی دیگر آمریکا بهدنبال کشوری بود که در ماجرای برجام نقش نداشته باشد تا بدعهدی که در مقابل برجام انجام داده برای آن کشور جلوه ناخوشایندی ایجاد نکرده باشد. با این اوصاف بهترین گزینه که میتوانست دارای همه این ویژگیها باشد ژاپن بود و به همین دلیل به این کشور سفر کرد و نخستوزیر این کشور را ترغیب کرد که به ایران سفر کند. سفر نخستوزیر ژاپن به ایران بازیای بود که ترامپ آن را طراحی کرده بود تا به اهداف از پیش تعیینشده خود دست پیدا کند. این در حالی است که علاوه بر مقام معظم رهبری،رئیسجمهور و وزیر امور خارجه نیز مواضع روشن و شفافی در مقابل درخواستهای آقای آبه داشتند و در بازیای که ترامپ از قبل طراحی کرده بود موفق شدند این بازی را به هم بزنند. ترامپ باید این نکته را در نظر داشته باشد که ملت ایران تحت فشار و با زورگویی پای میز مذاکره نخواهد نشست و بلکه تنها راه احترام و حقوق برابر خواهد بود. در دیداری که آقای آبه با مقام معظم رهبری داشتند مقام معظم رهبری به آقای آبه بیاحترامی نکردند و بلکه حضور ایشان در ایران را به فال نیک گرفتند، با این وجود ترامپ را فردی دروغگو و غیر قابل احترام معرفی کردند. آمریکا دارای یک ساختار ظالمانه داخلی و خارجی است. شاید ساختار ظالمانه داخل آمریکا کمتر برای ما ملموس باشد اما در درون این کشور عده محدودی حقوق اکثریت را در اختیار دارند و از آن به سود خود سوءاستفاده میکنند. از سوی دیگر ساختار خارجی آمریکا نیز مشخص است و این کشور در اغلب تنشهای بینالمللی یک پای ثابت است و با دخالت در استقلال کشورهای جهان تلاش میکند به اهداف خود دست پیدا کند.
برخی گمانهزنیهای رسانهای حکایت از این دارد که ژاپن برای افزایش نفوذ خود در عرصه بینالمللی در بلندمدت و تأثیرگذاری بیشتر در مناسبات جهانی تلاش میکند نقش میانجیگری در یک تنش مهم بینالمللی مانند تنش بین ایران و آمریکا را ایفا کند. آیا سفر شینزو آبه به تهران را در این راستا تحلیل میکنید؟
ژاپن یکی از کشورهای مهم آسیا است که برای مقاصد صنعتی خود نیاز به نفت منطقه خاورمیانه و بهخصوص نفت ایران دارد. به همین دلیل تنش در منطقه خاورمیانه به هیچعنوان اتفاق خوشایندی برای ژاپن نیست. در شرایط کنونی اخبار مرتبط با تنش بین ایران و آمریکا در صدر اخبار رسانههای جهان قرار دارد و روزی نیست که رسانههای جهان از آخرین وضعیت تنش بین ایران و آمریکا خبری منتشر نکنند. به همین دلیل ژاپن احساس میکند اگر بتواند در این تنش نقش مثبتی ایفا کند و نتیجهای به دست بیاورد میتواند نقش خود را در عرصه بینالمللی پررنگتر کند و پس از این در مناسبات جهانی و بهخصوص کاهش تنشهای بینالمللی کشور قابل اعتماد و تأثیرگذاری باشد. بدونشک یکی از اهداف سفر آقای آبه به تهران نیز همین مسأله بوده و نمیتوان منکر این قضیه شد. ایران و ژاپن همواره رابطه دوستانهای با هم داشتهاند و تاریخ روابط این کشور نشان میدهد که همواره در مسیر همگرایی و اشتراک منافع حرکت کردهاند. نکته دیگر اینکه کمتر کشوری در جهان وجود دارد که دارای رابطه مناسبی با آمریکا و ایران بهصورت همزمان باشد. آیا انگلیس که اهداف و سیاستهایش برای همه مشخص است میتواند نقش میانجی داشته باشد؟ آیا مکرون رئیسجمهور فرانسه با اشتباهات اخیر خود درباره ایران میتواند چنین نقشی را ایفا کند؟ پاسخ به این سوالات قطعا منفی است و چنین کشورهایی با مواضعی که در مقابل ایران اتخاذ کردهاند نمیتوانند کشورهای مورد اعتمادی برای میانجیگری باشند. نخستوزیر ژاپن حامل پیامی برای ایران بود که آن را با مقام معظم رهبری در میان گذاشتند. ایشان عنوان کردند که ترامپ خواستار مذاکره صادقانه با ایران هستند. این در حالی است که در رفتار و مواضع ترامپ هیچگونه صداقتی وجود ندارد.
چرا مذاکره با ایران برای دونالد ترامپ تا به این اندازه با اهمیت شده که وی نخستوزیر ژاپن را به تهران فرستاده و همواره در رسانهها این درخواست را مطرح میکند؟
مذاکره با ایران برای ترامپ یک برگ برنده بزرگ خواهد بود. ترامپ تاکنون هزینههای بسیار زیاد سیاسی و اقتصادی در این عرصه انجام داده و تلاش میکند با به نتیجه رسیدن این تلاشها با موجسواری انتخاباتی در آمریکا قدرت خود در آمریکا را در چهار سال آینده تداوم ببخشد. در نتیجه مذاکره با ایران میتواند به برگ برنده بزرگی برای ترامپ در انتخابات ریاستجمهوری آمریکا تبدیل شود. ترامپ برنامههای خود را در چهار سال ریاستجمهوری خود به شکلی طراحی کرده که در چهار سال دوم ریاستجمهوریاش به نتیجه برسد. به احتمال زیاد اگر ترامپ موفق شود در انتخابات ریاستجمهوری به پیروزی برسد قلدریهای خود در عرصه بینالمللی را افزایش خواهد داد و در بسیاری از مناطق مختلف جهان تنش ایجاد خواهد کرد. اگر ترامپ بتواند ایران را پای میز مذاکره بکشاند برگ برندهای در اختیار خواهد داشت که قلدریهای وی را در چهار سال دوم ریاستجمهوریاش تضمین خواهد کرد.ترامپ در چهار سال گذشته از اغلب توافقنامههای بینالمللی که آمریکا در آن حضور داشت خارج شد. معاهده پاریس، تفاهمنامه حقوق بشر و برجام از مهمترین توافقنامههای بینالمللی بود که ترامپ در دور اول ریاستجمهوری خود از آن خارج شده است. این اقدامات نشان میدهد که ترامپ در تلاش است که خود را در عرصه بینالمللی بهعنوان کسی معرفی کند که آینده جهان در اختیار او قرار دارد.
اگر ترامپ از سفر نخستوزیر ژاپن به ایران به دستاورد قابل توجهی دست پیدا نکند، گام بعدی وی در مقابل ایران چه خواهد بود؟
رویکرد ترامپ نسبت به ایران در قبل و بعد از سفر نخستوزیر ژاپن به تهران تفاوتی نخواهد کرد. ترامپ از ژاپن بهعنوان یک برگ بازی استفاده کرده است. در نتیجه برخلاف آنچه که اعلام کرده، در این اقدام خود صداقت نداشته و بلکه برای رسیدن به اهدف خود چنین رویکردی را در پیش گرفته است. چین و روسیه کشورهایی نبودند که در بازی ترامپ بازی کنند و در سوی دیگر نیز فرانسه نیز با مواضع اشتباهی که در ماههای گذشته اتخاذ کرده جایگاه خود را در مقابل ایران تنزلیافته میدید. به همین دلیل ترامپ تلاش کرد با ژاپن بهعنوان یک کشور که عضو برجام نبود اما از نفوذ یکسانی با کشورهای عضو برجام برخوردار بود استفاده کند. البته قبل از سفر نخستوزیر ژاپن به تهران، وزیر امور خارجه آلمان نیز در سفر به ایران با مسئولان جمهوری اسلامی دیدار و گفتوگو کرد. با این وجود تفاوت آلمان با ژاپن این بود که آلمان عضو برجام بود و در مقابل ژاپن در برجام نقشی نداشت. شاید به همین دلیل نیز بود که آلمان در سطح پایینتری یعنی در سطح وزیر امور خارجه با ایران مذاکره و گفتوگو کرد.
عنوان میشود که پیششرط احتمال تجدید نظر ایران درباره مذاکره پایان جنگ اقتصادی و شرایط برابر بین دو کشور خواهد بود. آیا پایان تحریمهای آمریکا علیه ایران میتواند دو کشور را به پایان تنش نزدیکتر کند؟
جنگ، جنگ است و اقتصادی و نظامی ندارد. بنده معتقدم جنگ اقتصادی که امروز آمریکا با ایران آغاز کرده هیچتفاوتی با جنگ تحمیلی هشتساله علیه ایران ندارد. در جنگ هشتساله ایران با تکیه بر تواناییهای خود موفق شد به پیروزی برسد. در شرایط کنونی نیز وضعیت به همین شکل خواهد بود و تنها با تکیه بر تواناییهای داخلی میتوانیم در مقابل جنگ اقتصادی که علیه ایران به راه افتاده مقاومت کنیم. بدونشک در چنین شرایطی دوباره به پیروزی خواهیم رسید و این مسألهای است که ملت ایران بارها آن را به اثبات رسانده است. امروز سرنوشت کشور در اختیار خود ماست. اگر همه ما با همه توانایی در صحنه حاضر شویم و با اتکا به تواناییهای داخلی تلاش کنیم قطعا موفق خواهیم شد. تازمانی که سرنوشت کشور در اختیار مردم است هیچ جای نگرانی نیست و مردم قطعا از این بحران با موفقیت عبور خواهند کرد. در جنگ هشتساله ملت ایران سرنوشت خود را تعیین کرد. در چنین شرایطی مردم از منیتها و دغدغههای دنیوی گذشتند و برای حفظ و تعالی کشور ایثار و ازخودگذشتگی نشان دادند. بدونشک اگر این روحیه در بین مردم ایران وجود نداشت سرنوشت جنگ به شکل دیگری رقم میخورد. دشمن تا دندان مسلح از پشتیبانیهای زیادی بهره میبرد و در مقابل ملت ایران تنها با تکیه بر تواناییهای داخلی خود مبارزه میکرد. با این وجود در نهایت دشمن مقهور اراده بلند ملت ایران شد و در جنگ شکست خورد.
قبل از سفر نخستوزیر ژاپن به تهران مواضع دولتمردان آمریکا نسبت به گذشته متفاوت شده بود و با نوعی عقبنشینی همراه بود. آیا این عقبنشینی در مواضع پس از سفر نخستوزیر ژاپن به تهران و پاسخ منفی ایران نیز ادامه خواهد داشت؟
آمریکاییها قبل از سفر نخستوزیر ژاپن نیز به این نتیجه رسیده بودند که اگر تنش نظامی با ایران را آغاز کنند دستاوردی نخواهد داشت و شکست خواهند خورد. در گذشته آمریکا و متحدان غربی خود با استفاده از دانش و تکنولوژی بالای خود در مرز اسرائیل طرحی را بهعنوان گنبد آهنین اجرا کردند. این طرح از پیشرفتهترین طرحهای نظامی بود که سرمایهگذاری زیادی برای آن صورت گرفته بود. با این وجود این طرح در عمل با موفقیت همراه نبود و نتوانست منافع آمریکا و اسرائیل را محقق کند. در نتیجه اگر این طرح جواب نداده، تنش با ایران که به مراتب از قدرت بیشتری نسبت به کشورهای درگیر طرح گنبد آهنین برخوردار است قطعا به نتیجه نخواهد رسید. آمریکا بهخوبی به این نکته آگاهی دارد که جنگ نظامی با ایران جنگی بسیار سخت و پیچیده خواهد بود که پایان نامشخصی خواهد داشت و هزینههای هنگفتی روی دست این کشور خواهد گذاشت. در نتیجه پس از اینکه با توانایی بالای ایران در خلیجفارس مواجه شد ناو آبراهام لینکن را وارد خلیج فارس نکرد ودر نقطهای دورتر از خلیجفارس متوقف کرد.