اختلال در توزیع مسکن

آرمان- اخیرا پرسشی مطرح شده است درباره اینکه آیا کمبود مسکن دلیل افزایش قیمت اجاره‌بهاست یا خیر؟ که پاسخ آقای اسلامی، وزیر راه و شهرسازی در این زمینه این بوده است که «بازار مسکن هیچ زمانی کمبود نداشته و ما تمامی تلاش خود را برای افزایش تولید مسکن در دستور کار قرار داده‌ایم.» به اعتقاد من هم، اگر بخواهیم به طور کلی به این مساله نگاه کنیم ما کمبود مسکن نداریم. در حقیقت، میزان مسکن از میزان متقاضی در کشور بیشتر است. اما، توزیع مسکن در ایران درست نبوده است. در حال حاضر، در برخی سطوح قیمتی افزایش تولید داشته‌ایم مثل واحدهای مسکونی لوکس. اما در واحدهای متوسط به پایین یک مقداری کمبود عرضه دیده می‌شود. در واقع اگر عرضه‌ای اتفاق افتاده، در جای مناسب خودش نبوده است. برای مثال، فرض کنیم برای شخصی که جزو طبقه متوسط جامعه محسوب می‌شود، امکان استفاده از شهرک‌های اطراف تهران وجود ندارد به این دلیل که فاصله زمانی برای رفت‌ و آمد آن هم به صورت پیاده بسیار طولانی است و فرد زمان زیادی را در مسیر از دست می‌دهد. بنابراین، شاید عرضه‌ای اتفاق افتاده است، اما برای خیلی‌ها واحدهای مسکونی ساخته‌شده قابلیت استفاده ندارد. در مجموع، باید بگویم که تعادلی بین عرضه و تقاضاهای مختلف در بازار وجود ندارد که یک معضل اساسی است. در کل، ما هیچ‌گاه کمبود مسکن نداشته‌ایم و حتی امروز خانه‌های خالی زیادی در کشور وجود دارند که آخرین آمار منتشرشده از سوی سرشماری نفوس و مسکن سال 1395، به ما نشان می‌دهد که در استان تهران سه میلیون و ۸۹۰ هزار واحد مسکونی وجود دارد که ۴۹۰ هزار واحد، معادل ۱۳ درصد از این تعداد خالی است. موجودی مسکن کل ایران نیز در سال ۱۳۹۰ حدود ۲۱ میلیون و ۶۶۳ هزار واحد بوده که با ۱۷ درصد رشد به ۲۵ میلیون و ۴۱۲ هزار واحد در سال ۱۳۹۵ رسیده است. در مقابل، آمار خانه‌های خالی از یک‌ میلیون و ۶۶۳ هزار واحد در سال ۱۳۹۰ به دو میلیون و ۵۸۷ هزار واحد در سال ۱۳۹۵ افزایش یافته و حدود ۵۵ درصد رشد کرده است. نبود تعادل بین عرضه و تقاضا و اینکه برنامه تولید به تقاضا وصل نشده است، امروز باعث شده تا وام خانه اثر خود را از دست دهد. اگر این شرایط حاکم نبود، خانه‌ اولی‌ها قادر به پیش‌خرید مسکن بودند. حال، به نظر می‌رسد بهترین کاری که دولت برای مدیریت و سامان‌بخشی به بازار مسکن می‌تواند انجام دهد این است که پیش‌فروش مسکن را در دستور کار وزارت راه و شهرسازی قرار دهد. مزیت این امر این است که سرمایه‌های سرگردان در جامعه جمع‌آوری می‌شوند. این طرح از سوی دیگر کشورها نیز تجربه شده و نتیجه مطلوبی به همراه داشته است.