چگونه میتوان مسئولیت اجتماعی را به نسل بعد آموزش داد؟ (بخش اول)
مدارس باید کلاسها را به گونهای برپا کنند که دانشآموزان بتوانند در آنها، درگیریها و تضادهای بین خودشان را حل و فصل کنند، در مورد موضوعات مناقشهبرانگیز بحث کنند، در مورد کم و کیف یادگیری خود اظهار نظر کنند و آزادانه سؤال کنند و به گفتگو بپردازند.
به گزارش فانوس،آموزش مسئولیت اجتماعی به بچهها موجب میشود تا آنها بتوانند به طور آگاهانه و عمدی، خود، دیگران و جامعه را درک کنند. مدارس باید کلاسها را به گونهای برپا کنند که دانشآموزان بتوانند در آنها، درگیریها و تضادهای بین خودشان را حل و فصل کنند، در مورد موضوعات مناقشهبرانگیز بحث کنند، در مورد کم و کیف یادگیری خود اظهار نظر کنند و آزادانه سؤال کنند و به گفتگو بپردازند.
در این گزارش به پنج عنصر اساسی آموزش مسئولیت اجتماعی پرداخته شده است که میتواند توسط معلمان و متولیان امر مورد توجه قرار گیرد:
مشارکتیتر ساختن کلاسهای درس
معلمان باید درباره چگونگی وادار کردن دانشآموزان به درگیر شدن در برنامههای درسی و آنچه در کلاس اتفاق میافتد فکر کنند.
- آیا میتوان به دانش آموزان اجازه داد مقررات یا دستورالعملهایی برای کلاس تعیین کنند؟
- چگونه دانشآموزان میتوانند ایدههای خود در مورد تکالیف، مطالعه و امتحانات را به اشتراک بگذارند؟
- آیا میتوان برخی تصمیمات را با اجماع نظر اتخاذ کرد؟
- چگونه میتوان اجازه داد دانشآموزان به صورت جداگانه یا به صورت گروهی در کلاس به تدریس بپردازند؟
معمولاً در کلاسها تعداد محدودی از دانشآموزان در مباحث کلاسی شرکت میکنند. یکی از وظایف معلمان و نظام آموزش و پرورش این است که زمینه مشارکت بیشتر دانشآموزان را فراهم کند. یکی از راهکارهایی که معلمان میتوانند اتخاذ کنند استفاده از روشهای ترکیبی جلب مشارکت است: گروههای کوچک، جفت، گروههای بزرگ، گروههای همکار و روشهای دیگر. دانشآموزانی که اغلب در کلاس ساکت هستند، احتمالاً میتوانند از طریق فعالیتهایی که شامل نوشتن یا هنر است در کلاس درس مشارکت داشته باشند.
آموزش حل اختلاف به دانشآموزان
تضاد و اختلاف، بخشی از زندگی است. در واقع، اختلاف به خودی خود پدیده نامطلوبی نیست؛ بلکه میتوانند موجب پویایی زندگی شوند و درک بیشتر یا پیوندهای عمیقتر بین افراد شود. اما متأسفانه تضادها و اختلافات در مدارس غالباً باعث ناهماهنگی، ناراحتی، دعوا یا حتی خشونت میشود. این دقیقاً همان جایی است که مهارتهای اجتماعی و عاطفی به کار میآیند. داشتن این مهارت ها به دانشآموزان کمک میکند تا در دنیای اجتماعی خود به راحتی زندگی کنند و در ابعاد مختلف زندگی پیشرفت کنند.
با انجام فعالیتهای تیمسازی و تعیین جمعی مقررات کلاس میتوان به اعضای کلاس، احساس جمعگرایی و یکپارچگی را القا کرد.
با آموزش و تمرین فنون گوش دادن فعال یا مؤثر میتوان به طرز چشمگیری تعداد درگیریها را کاهش داد.
وقتی اختلافی در کلاس به وجود میآید، نباید پنهان شود؛ بلکه میتوان از آن به عنوان فرصتی برای آموزش مهارتهای اجتماعی و تقویت روابط سالم بین دانشآموزان استفاده کرد.
در کلاسهای درس باید به دانشآموزان کمک شود تا راههای حل مسأله و توانایی مذاکره را یاد بگیرند. در این راستا دانشآموزان باید متوجه شوند که میتوانند بدون این که شخص دیگری را درگیر کنند، میتوانند نیازهای خود را برطرف کنند. معلمان میتوانند به آنها کمک کنند تا دانشآموزان نقش خود به عنوان عضوی از یک گروه را درک کنند و بر این اساس وظایف و اختیارات خود را تشخیص دهند. آشنا شدن با راهحلهای برد-برد باید یکی از آموزشهای اساسی دانشآموزان در مدارس باشد.
مسئولان آموزشی باید آگاه باشند که گاهی تعصبات و کلیشهسازیها دلایل اصلی تضاد یا اختلاف هستند. بنابراین برای رسیدگی به این موضوعات مهم، باید تا حد امکان به مفهوم «تنوع» و «تفاوتهای فرهنگی» در برنامههای درسی و محیط آموزشی پرداخته شود.
نویسنده: فرید ناهید