به گزارش پژوهشگاه ابن‌سینا، دکتر ناصر امیرجنتی گفت: آمارهای جدید در ایران سهم علت‌های مردانه در ناباروری را ۷۰ درصد اعلام کرده‌اند که بالاتر از ۵۰ درصد اعلامی از سوی سازمان جهانی بهداشت است.

عضو تیم تخصصی مرکز درمان ناباروری ابن‌سینا بیان داشت: به‌رغم این آمارها، هنوز بعضی از مردان نمی‌توانند بپذیرند که ممکن است مشکل باروری داشته باشند و برای تشخیص و درمان مراجعه کنند و همچنان زنان را مقصر ناباروری قلمداد می‌کنند.

این متخصص اورولوژی و فوق‌تخصص ناباروری مردان، ناباروری را یک بیماری بی‌علامت دانست و گفت: در اغلب موارد فرد هیچ درد یا شکایتی ندارد و کارکرد جنسی طبیعی دارد و زمانی متوجه مشکل می‌شود که برای بارداری اقدام می‌کند. در چنین مواردی، اگر زن و شوهر پس از یک سال اقدام منظم برای بارداری، نتیجه نگرفتند هر دو با هم باید به مرکز درمان ناباروری معتبر مراجعه کنند.

امیرجنتی علل ناباروری مردانه را به سه دستۀ علل تولیدی، علل انتقالی و علل انزالی طبقه‌بندی کرد و افزود: فرایند تولید اسپرم توسط مغز و محور هیپوتالاموس - هیپوفیز هدایت می‌شود و با ترشح هورمون‌ها و انتقال آن‌ها از طریق دستگاه گردش خون به غدد جنسی و اندام‌های تناسلی، فرایند اسپرماتوژنز یا تولید سلول‌های اسپرم انجام می‌شود. اگر این روند دچار اختلال شود، تولید اسپرم مختل می‌شود.

عضو تیم تخصصی مرکز درمان ناباروری ابن‌سینا درباره علل انتقالی و علل انزالی ناباروری گفت: گاه اسپرم تولید می‌شود، اما در مسیر انتقال با مانع مواجه می‌شود. مثلاً مجاری اسپرم‌ به عللی دچار انسداد می‌شوند یا التهاب پروستات مانع عبور اسپرم می‌شود.

چه عواملی سبب اختلال تولید اسپرم می شود؟

وی افزود: تماس مداوم با پرتوهای آسیب‌زا یا مواد شیمیایی موجود در علف‌کش‌ها و حشره‌کش‌ها می‌تواند باعث اختلال تولید اسپرم شود. در زندگی روزمره نیز، عواملی مثل چاقی، استفاده بیش از حد از سونا و جکوزی، قرار دادن مداوم لپ‌تاپ روی پاها، استفاده بیش از هشت ساعت از تلفن همراه، پوشیدن لباس زیر و شلوار تنگ و مصرف دخانیات و الکل می‌توانند به‌طور موقت باعث توقف تولید اسپرم شوند.

این متخصص اورولوژی، اختلالات تولید اسپرم را شایع‌ترین علت ناباروری مردان دانست و افزود: این دسته از اختلالات یا علت مادرزادی یا علت اکتسابی دارند. علل اکتسابی اغلب ناشی از شغل، محیط و سبک زندگی‌اند که اغلب آنها قابل کنترل‌اند.

امیرجنتی با اشاره به لزوم اصلاح سبک زندگی برای افزایش توان باروری گفت: اینکه می‌گوییم این عوامل به‌طور موقت باعث ناباروری می‌شوند، به این معناست که با حذف این عوامل خطرزا، ظرف سه ماه شرایط اسپرم بهبود پیدا می‌کند.

وی افزود: این عوامل بر روی هم اثر تشدیدکننده دارند، یعنی اگر آقایی هم چاق باشد، هم شغلش رانندگی باشد، هم دخانیات مصرف کند؛ این فاکتورها یکدیگر را تشدید می‌کنند و شرایط سخت‌تر می‌شود.

مدیر کلینیک ناباروری مردان ابن‌سینا با اشاره به دو گروه درمان‌ دارویی و درمان جراحی برای ناباروری با علل مردانه، توضیح داد: در مواردی که علل عفونی یا هورمونی یا اختلالات عملکرد جنسی در میان باشند، ما از داروهای اختصاصی استفاده می‌کنیم. برای نمونه، اگر تشخیص عفونت قطعی شود، ما آنتی‌بیوتیک مناسب را تجویز می‌کنیم یا اگر اختلال سطوح هورمونی تشخیص داده شود، هورمون‌درمانی انجام می‌دهیم.

امیرجنتی با اشاره به شیوع واریکوسل در مردان یادآور شد: اگرچه واریکوسل جزو علل شایع ناباروری مردان است، اما واریکوسل درجه‌بندی دارد و همه موارد آن نیاز به جراحی ندارند.

وی افزود: اگر واریکوسل بالینی باشد، یعنی پزشک در معاینه متوجه آن شود، نتیجه آزمایش اسپرم مرد هم نرمال نباشد و مشکل ناباروری هم داشته باشد؛ ما جراحی واریکوسل را پیشنهاد می‌کنیم. اما نباید از این جراحی انتظار معجزه داشت.

امیرجنتی گفت: اگر علل دیگری در ناباروری دخیل نباشند، جراحی واریکوسل در حدود ۴۰ تا ۴۵ درصد موارد به بارداری طبیعی منجر می‌شود و در حدود ۷۰ درصد موارد باعث بهبود کیفیت سلول اسپرم می‌شود.

عضو تیم تخصصی مرکز درمان ناباروری ابن‌سینا در پایان خاطرنشان کرد: خوردن یا نخوردن یک ماده غذایی خاص و توصیه‌هایی از این قبیل، نمی‌تواند به بهبود وضعیت باروری کمک کند، زیرا عوامل متعددی بر قدرت باروری اثرگذارند.

وی افزود: برای افزایش توان باروری باید تغذیه و سبک زندگی خود را به‌طور کلی اصلاح کنیم. پیروی از یک برنامه غذایی متعادل، متناسب و منظم که حاوی همۀ گروه‌های اصلی و ریرمغذی‌ها باشد، پرهیز از خوردن غذاهای آماده، فست‌فودها، تنقلات و انواع نوشابه‌های حاوی مواد مصنوعی و نگهدارنده، مصرف نکردن دخانیات و نوشیدنی‌های الکلی و داشتن تحرک کافی می‌تواند، وضعیت اسپرم را تا حد زیادی بهبود دهد.