افسار افسردگی به‌دست کیست؟

میگنا: شاید افسردگی از نظر بسیاری افراد صرفا یکی از بیماری‌های شایع حوزه روان به نظر بیاید که با درمان دارویی و رواندرمانی و گاهی نیز حتی بدون مصرف دارو قابل درمان است. اما به گفته رئیس انجمن علمی روانپزشکان ایران ۱۲.۵ درصد مردم ما مبتلا به افسردگی هستند که دوسوم‌شان نیز افکار خودکشی دارند و ۱۵درصد آنها نیز اقدام به خودکشی می‌کنند.

به همین دلیل، پیشگیری و درمان این بیماری بسیار اهمیت دارد. گفت‌وگوی ما را با دکتر مریم رسولیان، روانپزشک و رئیس انجمن علمی روانپزشکان ایران بخوانید.

تجربه خلق افسرده، بسیار شایع و فراگیر است. کمااین‌که افراد در موقعیت‌های دشوار زندگی به‌خصوص وقتی با «از دست دادن» مواجه شوند غم و اندوه را تجربه می‌کنند، اما این تجربه معادل و مساوی با اختلال افسردگی نیست.


غمگینی، اما افسرده نیستی
افسردگی به دو معنای خلق افسرده و اختلال افسردگی به کار می‌رود. احساس غمگینی یا خلق افسرده یکی از نشانه‌های افسردگی است ولی به تنهایی معادل اختلال افسردگی نیست.

دکتر مریم رسولیان با بیان این مطالب می‌افزاید:
از دست دادن، شامل از دست دادن افراد، موقعیت‌ها، اموال و... است. این از دست دادن، به هر اندازه‌ای که باشد مانند مرگ یک عزیز، طلاق یا مهاجرت نزدیکان و... می‌تواند سبب تجربه خلق افسرده یا اختلال افسردگی شود. بدیهی است همه افراد به‌دنبال مواجهه با یک حادثه به یک اندازه اندوه را تجربه نمی‌کنند، غم خفیف و گذرا تا بروز اختلال افسردگی شدید در افراد مختلف دیده می‌شود. میزان غمگینی بستگی به تجربه‌های گذشته فرد و شرایط ژنتیک و بیولوژیک او دارد.لزوما احساس غم و اندوه معادل با اختلال افسردگی نیست. وقتی در مورد افسردگی صحبت می‌کنیم، مجموعه‌ای از علائم مدنظر است که بر زندگی روزمره فرد اثر گذاشته و در موارد شدید اختلال در عملکرد او ایجاد می‌کند.


بی‌حوصلگی
مهم‌ترین مشخصه اختلال افسردگی، احساس غمگینی، کاهش علائق یا احساس لذت نبردن است. فرد غم سنگینی را در درون خود احساس می‌کند، تا حدی که این غم سبب می‌شود از فعالیت‌های لذتبخشی که قبلا برایش خوشایند بوده دوری کند. دکتر رسولیان معتقد است: این کاهش علایق غالبا
به صورت بی‌حوصلگی بروز پیدا می‌کند و فرد از مشارکت در فعالیت‌هایی که قبلا مورد علاقه‌اش بوده با این جمله که حوصله ندارم سر باز می‌زند.


از خواب و خوراک افتادن
از دیگر نشانه‌های افسردگی، در بیشتر موارد کاهش بارز در فعالیت‌های بیولوژیک مانند
غذا خوردن، خوابیدن و تمایلات جنسی است. این فعالیت‌ها معمولا برای افراد خوشایند و لذت بخش است، در حالی که مبتلایان به اختلال افسردگی از این فعالیت‌ها لذت نبرده و در نتیجه کاهش اشتها و به دنبال آن کاهش وزن دارند.
همچنین کاهش تمرکز و مشکل در قدرت تصمیم‌گیری که بسیاری از اوقات به اشتباه به‌عنوان فراموشی (دمانس) از آن یاد می‌کنند، کاهش انرژی وزود خسته شدن نیز یکی دیگر از نشانه‌های افسردگی است.


فکر کردن به مرگ
به گفته رئیس انجمن علمی روانپزشکان ایران، یکی از مهم‌ترین نشانه‌های افسردگی ناامیدی، افکار متعدد راجع به مرگ و در نهایت افکار خودکشی است. حدود 3/2درصد افراد افسرده افکار خودکشی دارند و به مرگ فکر می‌کنند و بین
10تا 15 درصد مبتلایان به افسردگی مرگ ناشی از خودکشی دارند. البته تداوم علائم افسردگی به مدت حداقل دو هفته و در بیشتر ساعات روز شرط ضروری دیگری برای تشخیص اختلال افسردگی است.


افسردگی در جوانی یا سالخوردگی؟
افسردگی در نوجوانی و جوانی با نشانه‌هایی مانند تغییرات رفتاری، افت تحصیلی، پرخاشگری و رفتارهای مخالفت‌جویانه، کناره‌گیری از اجتماع تظاهر پیدا می‌کند، و این نشانه‌ها در دوران رشد نوجوان بر سطح تحصیلات و زندگی حرفه‌ای آینده او می‌تواند تأثیرگذار باشد.
در سالخوردگی افسردگی با کندی شدید روانی، حرکتی، فراموشی و افکار خودکشی همراه است تا حدی که با بیماری دمانس تشخیص افتراقی دارد. افسردگی سالمندی در کسانی که از زندگی گذشته خود رضایت نداشته و احساس خسران در زندگی دارند و ناکامی‌های زیادی را تجربه کرده‌اند، با پیش‌آگهی بدتری همراه است.


زنان بیشتر افسرده می‌شوند
شیوع افسردگی در زنان تقریبا دو برابر مردان است. علت این امر را تغییرات بیشتر هورمونی زنان و درماندگی آموخته شده و نقش قربانی داشتن در بستر اجتماعی و فرهنگی نسبت به زنان می‌دانند.


درمان افسردگی با دارو یا بدون دارو؟
به گفته دکتر رسولیان، در مواردی که تشخیص افسردگی خفیف داده می‌شود، درمان دارویی در اولویت قرار ندارد، اصلاح سبک زندگی، صحبت کردن در مورد نگرانی‌ها و مشکلات زندگی، تغذیه و فعالیت بدنی مناسب و در یک کلام اصلاح سبک زندگی و روان درمانی می‌تواند راهگشا باشد. در موارد افسردگی متوسط و
شدید، درمان دارویی بسیار کمک کننده است. درمان دارویی یا تجویز الکتروشوک در افسردگی‌های شدید و همراه با افکار خودکشی ضروری است.


مواجه با افسردگی مقاوم به درمان
درمان با داروهای ضد افسردگی در مبتلایان به افسردگی به کاهش و کنترل نشانه‌های افسردگی در بیش از 70 درصد موارد منجر می‌شود. افسردگی‌های مقاوم به درمان یعنی افرادی که به درمان‌های اولیه افسردگی پاسخ نمی‌دهند و نیاز به درمان‌های جدی‌تر دارند. نکته مهم این است که تعداد داروهای ضدافسردگی بسیار زیاد و متنوع است و اگر بیماری به داروی خاصی پاسخ مناسب ندهد، داروهای دیگری برای کنترل افسردگی او وجود دارد. در موارد معدودی افرادی که زمینه اختلال دو قطبی دارند و در مرحله افسردگی تحت درمان با داروهای ضدافسردگی قرار می‌گیرند ممکن است حین درمان علائم مرحله مانیا در ایشان پدیدار شود.


بازگشت به زندگی فعال
بیشتر بیماری‌های غیرواگیر تا حدودی قابل کنترل است، اما بعد از درمان یک دوره بیماری احتمال عود علائم وجود دارد. در مواردی هم بیماری با دارو کنترل می‌شود و با قطع دارو علائم بر می گردند.

هدف از سلامت روان این است که فرد بتواند با وجود ابتلا به بیماری جسمی یا روانی، از حداکثر توانایی‌های خود استفاده کند و تمرکز را بر ناتوانی‌های خود نگذارد. به همین دلیل اساسا در زندگی به‌دنبال قطعیت و سلامت کامل بودن، هدف‌گذاری غیرواقع بینانه‌ای است.

اگر افسردگی درمان نشود ...
افسردگی درمان نشده به‌دلیل تأثیرات ناشی از ناامیدی و احساس گناه بر تفکر فرد او را بی‌انگیزه کرده و برروابط فردی، خانوادگی و زندگی اجتماعی او اثرات منفی می‌گذارد. استعدادهای بالقوه فرد شکوفا نشده و باری بر خانواده و جامعه خواهد بود.

دکتر رسولیان با بیان این مطالب تاکید می‌کند: در بیش از 50 درصد موارد، افسردگی بدون درمان بهبود خودبه‌خودی خواهد داشت. اما دوره بیماری بدون درمان طولانی‌تر است و اثرات منفی بیماری بر زندگی حرفه‌ای و اجتماعی فرد خواهد داشت.

حدود دو سوم مبتلایان به افسردگی اگر درمان پیشگیرانه خود را ادامه ندهند طی پنج سال بعد از بهبود، دوباره افسردگی را تجربه خواهند کرد، بر حسب نظر پزشک ادامه درمان نگهدارنده برای کنترل افسردگی ضروری است.