پیشگامان فراموش شده موسیقی پاپ چه کسانی هستند؟+صوت و تصویر

در گذشته‌ای نه چندان دور یعنی نزدیک به سه دهه قبل خوانندگانی برای آغاز فعالیت دوباره موسیقی پاپ تلاش‌های بسیاری کردند. آن افراد پیش از حضور افرادی چون علیرضا عصار، خشایار اعتمادی، حمید غلامعلی، حسین زمان و امیر تاجیک به تولید اثر پرداختند اما حال به فراموشی سپرده شده‌اند و کسی سراغی از آنها نمی‌گیرد.

به گزارش خبرنگار ایلنا، دهه‌های چهل و پنجاه را می‌توان دوران طلایی موسیقی پاپ دانست. گونه عامه‌پسند پاپ تا پیش از انقلاب 1357 روند مشخصی را پیمود و این رویه بنا به دلایل مختلف در مقطعی متوقف شد. بنابراین می‌توان گفت عمر موسیقی پاپ، پس از انقلاب خیلی زیاد نیست چیزی نزدیک به سه دهه. در سال‌های پس از انقلاب اسلامی به دلیل عدم وجود سیاست‌های مشخص و عدم وضع قوانین جدید در زمینه موسیقی،‌ فعالیت هنرمندان گونه پاپ (و البته دیگر سبک‌ها از جمله موسیقی سنتی) به نوعی متوقف شد و این رویه تا سال‌های ابتدایی دهه هفتاد ادامه پیدا کرد و پس از آن بود که وزارت ارشاد و نهادهای ذیربطی چون مرکز موسیقی صداوسیما به موسیقی روی خوش نشان دادند و جایگاهی تا حدودی مشخص برای آن تعیین کردند.

در سال‌های پیش از دهه هفتاد اغلب خوانندگان پاپ به دلایل مختلف از ایران مهاجرت کرده بودند و کمتر هنرمندی را می‌توان سراغ داشت که در آن سالها با امید و انگیزه به فعالیت هنری ادامه داده باشد، زیرا تولید آثار موسیقایی عملا متوقف و حتی ممنوع بود. این حساسیت‌ها تا آنجا بود که آثار معدود تولید شده توسط خوانندگان «سرود» تلقی می‌شد و واژه ترانه به دلیل بار منفی؛ کاربردی نداشت.

در آن سال‌ها که موسیقی پاپ به گونه‌ای فراموش شده؛ تبدیل شده بود، برخی از خوانندگان برای احیای آن تلاش بسیاری کردند و سازمان صداوسیما نیز در جهت بهبود وضعیت بغرنج آن دوران، قدمی پیش نهاد. در آن سالها مسئولان مرکز موسیقی صداوسیما خوانندگانی را بر اساس گزینش و آزمون انتخاب می‌کردند تا به وسیله آنها موسیقی را به تلویزیون بازگرداند. در آن مقطع که هنوز نامی از موسیقی پاپ نبود، برخی از خوانندگان (که تعدادشان از انگشتان دست هم کمتر بود) تلاش خود را برای عرضه آثار جدید آغاز کردند. حال آن خوانندگان که متعلق به نسل‌های قبل بودند و پیش از اشخاصی چون علیرضا عصار، خشایار اعتمادی، حمید غلامعلی، حسین زمان، امیر تاجیک، قاسم افشار و دیگر هنرمندان موسیقی پاپ به تولید آثار پاپ یا همان سرود پرداخته بودند، هیچ فعالیت حرفه‌ای ندارند و نام و آثارشان به نوعی فراموش شده است. آن خوانندگان چه کسانی هستند و چه آثار شاخصی را تولید کرده‌ بودند؟

باید یادآور شد اغلب آثار تولید شده دهه هفتاد به لحاظ شعری و محتوایی آثار با کیفیتی نبودند و بر اساس مناسبت‌های مختلف تولید می‌شدند. به طور کلی عشق و مضامین عاشقانه که یکی از مولفه‌های اصلی موسیقی پاپ است در آن سال‌ها به هیچ وجه مورد تایید مسئولان وقت نبود و ترانه‌سرایان نیز از سرودن چنین آثاری دوری می‌کردند و خوانندگان به خواندن آثار عاشقانه گرایشی نداشتند زیرا این احتمال وجود داشت که ممنوع‌الکار شوند یا آثارشان به گوش مخاطبان نرسد. در این سال‌ها تنها مرجعی که می‌توانست به موسیقی بپردازد صداوسیما بود و خوانندگان برای ادامه همکاری با این رسانه، طبق چهارچوب‌ها و قوانین آن عمل می‌کردند.

عباس بهادری

آنها که در دهه‌های قبل مخاطب تلویزیون بودند عباس بهادری را به خوبی می‌شناسند. بهادری اولین خواننده عرصه پاپ پس از انقلاب است که در دهه ۷۰ با قطعه «گل می‌روید به باغ» به مخاطبان معرفی شد و پس از آن آثار متعددی را خواند و در تلویزیون اجرا کرد.

عباس بهادری فعالیت هنری‌اش را از سال 1368 آغاز کرد و چند سال بعد به عنوان خواننده پاپ به مخاطبان معرفی شد. بهادری درباره نحوه فعالیتش در عرصه موسیقی گفته است: «قبل از انقلاب فعالیت هنری خود را به عنوان خواننده پیگیری می‌کردم اما بعد از پیروزی انقلاب افتخار همکاری با واحد تبلیغات سپاه ناحیه کرج را عهده‌دار شدم که همکاری من با سپاه به عنوان خواننده و آهنگساز و نمایشنامه‌نویس بود. همکاری من با مرکز موسیقی و سرود سازمان صداوسیما از سال 1368 آغاز شد و برای این واحد چند قطعه موسیقی هم خواندم. در آن دوران بود که چند قطعه موسیقی منتشر کردم. یکی از آنها قطعه موسیقی «بهار است، بهار است» بود که با همکاری استاد احمدعلی راغب و شعر استاد مشفق‌کاشانی انتشار یافت. منتها در سال 71 در بخش موسیقی سازمان که آقای زورق مسؤولیتش را عهده‌دار بودند، تلاش داشتند موسیقی تازه‌ای برای جوانان تهیه شود، تا آنها به موسیقی شرقی تمایل بیشتری پیدا کنند. به پیشنهاد ایشان بنا شد بنده خواننده آن قطعه باشم. سروده مرحوم استاد محمود شاهرخی به نام «گل می‌روید به باغ» برای این کار استفاده شد، این شعر را به استاد فرید شب‌خیز دادند و ایشان هم با ذوق سرشارشان موسیقی این قطعه را تنظیم کردند و در اسفند سال 71 ضبط شد و نوروز سال 72 نخستین قطعه پاپ بعد از انقلاب پخش شد.»

عباس بهادری طی همکاری با مهدی سپهر و دیگر موسیقی‌دانان آثاری چون«قاصد سبز بهار»، «چلچله‌ها که قاصد بهارند»، «گلباران»، «فصل عاشقی» و «رقص گل‌ها» را تولید کرده است. بهادری در همان مقطع طی همکاری با خوانندگان هم عصرش اثری را خواند که «عطر عید» نام داشت و تا مدتها از تلویزیون پخش می‌شد.

عباس بهادری سال‌هاست در عرصه موسیقی فعال نیست بیشتر وقتش را صرف مطالعه می‌کند و گاه به تدریس می‌پردازد. او درباره وضعیت فعلی موسیقی پاپ گفته است: «به اعتقاد من بسیاری از موسیقی‌هایی که امروز به عنوان موسیقی پاپ به مخاطبان ارایه می‌شود، موسیقی مخربی است و من مطمئنم جوانانی که در مسیر شنیدن برخی از این موسیقی های مخرب قرار می‌گیرند به مسیر درستی هدایت نمی‌شوند. وقتی تمام موسیقی‌ها تنظیم درستی ندارد، وقتی تعداد زیادی از ملودی‌ها به مدد صرف رایانه و تنظیمات کامپیوتری به مخاطب ارائه می‌شود، معلوم است که آن موسیقی دیگر حس و حالی ندارد. به نظر من این موسیقی‌ها به مثابه عروسک‌های زیبایی می‌مانند که ظاهر زیبایی دارند اما از درون نابود می‌شوند.»

بیژن خاوری

بیژن خاوری یکی‌دیگر از خوانندگان مطرح دهه شصت و هفتاد است و می‌توان او را یکی از پیشگامان عرصه پاپ به حساب آورد. او در آن مقطع که حضور پررنگی در عرصه موسیقی داشت، تلاش می‌کرد آثار حماسی و ملی را با سبک و سیاقی نو به مخاطبان ارائه کند. خاوری در دهه هفتاد همکاری زیادی با تلویزیون داشت و در آن زمان که مردم تشنه شنیدن موسیقی بودند مخاطبان بسیاری را پای تلویزیون نشاند. «وقتی که پا می‌ذاره» یکی از آثار مطرح خاوری به حساب می‌آید.

خاوری درباره نحوه فعالیتش در آن سال‌ها گفته است: «آن زمان ساعد باقری رییس واحد موسیقی بود و بیشتر آثار شب‌خیز را که تحولی در عرصه موسیقی ایجاد کرد را من خواندم. پیش از آن مقطع نیز جنگ بود و فقط سرود خوانده می‌شد.

خاوری وضعیت موسیقی آن سالها و سال‌های اخیر را اینگونه مقایسه کرده است: «اکنون کارها طوری شده که وقتی به آنها گوش می‌کنم شعرها فقط عاشقانه است در حالی که آن زمان نمی‌گذاشتند اینگونه باشد. ما آن زمان اگر کارمان تصویب نمی‌شد دلخور می‌شدیم اما حالا می‌بینم حق داشتند که سخت بگیرند. آن دوران پشتوانه آثاری که خوانده می‌شد شاعران زیادی از مملکت بودند نه اینکه همه چیز دست یک نفر باشد. حالا هم یک تعداد هستند که خوب می‌خوانند و برخی هم سلیقه مردم را بد کرده‌اند و آنها باید موسیقی خوب، آهنگ خوب و شعر درستی بشنوند. حال موسیقی مملکت ما دست کسانی افتاده که قبلا پادو هم نبوده‌اند. نمی‌دانم ارشاد کجا است واحد موسیقی که تولیداتش به صفر رسیده مگر اینکه مناسبتی تولید کند.»

مهرداد کاظمی

مهرداد کاظمی یکی دیگر از خوانندگان مطرح دهه هفتاد است. او از معدود خوانندگانی بود که در اولین سال‌های پس از انقلاب سال ۱۳۵۷ در ایران همراه با هنرمندانی محمد گلریز، رشید وطن‌دوست، اسفندیار قره‌باغی، محمدرضا شجریان و شهرام ناظری اجرایش در صداوسیمای جمهوری اسلامی پخش می‌شد.

مهرداد کاظمی 16 ساله بود که در آزمون ورودی رادیو و تلویزیون شرکت کرد و پس از ورود به این مرکز و گذراندن دوره‌های مشخص به وزارت فرهنگ و هنر نیز راه یافت و از محضر استادان موسیقی ایران و جهان بهره برد. او از سال ۱۳۵۰ به مدت ۴ سال ردیف‌های آوازی موسیقی سنتی را نزد ادیب خوانساری (هنرمند شیوه آوازی مکتب اصفهان) آموخت و سپس به مدت ۴ سال در هنرستان عالی موسیقی در مکتب استاد محمود کریمی (که خود از شاگردان عبدالله خان دوامی بود) جزییات موسیقی سنتی را آموخت. کاظمی نزدیک به دو سال نیز از وجود استاد شجریان و در بخش آواز استفاده کرده است.

البته فعالیت موسیقایی مهرداد کاظمی به گونه پاپ محدود نبود و در زمینه تولید آثار سمفونیک در قالب ارکستر نیز فعالیت داشت و قطعه «ای ساربان» یکی از آثار مطرح او در این عرصه است. آهنگ «ای ساربان» اثر حسن ریاحی سال ۱۳۶۶ در دستگاه همایون ساخته شد و برگرفته از غزل معروف سعدی است.

مهرداد کاظمی در پائیز سال 1391 در سانحه تصادف دچار عارضه مغزی شد و به مدت یک ماه در کما بود و پس از‌ آن برای ادامه درمان به کشور آمریکا رفت. او طی مصاحبه‌ای گفته بود: «در کشور ما، ظاهراً هنرمندها تاریخ مصرف دارند، تاریخ آن‌ها که تمام می‌شود، یعنی دیگر تعطیل، بروید دنبال زندگی‌تان. در صورتی که در کشورهای دیگر، وقتی هنرمندی پیشکسوت می‌شود تازه حرمتش بالاتر می‌رود، امکانات بیش‌تر در اختیارشان می‌گذارند، راه‌ها برایشان بازتر می‌شود. اما در ایران برعکس است.»

مهرداد کاظمی، با وجود فعالیت بسیارش در دهه هفتاد و هشتاد؛ سال‌هاست فعالیتی در عرصه موسیقی ندارد.

حسن فداییان

حسن فداییان خواننده موسیقی پاپ اهل مازندران جزو معدود هنرمندانی است که در سال‌های ابتدایی دهه هفتاد به فعالیت در عرصه موسیقی پرداخت و با ترانه «عید آمد و عید‌ آمد» در میان مخاطبان و مردم مطرح و خاطره‌ساز شد و پس از آن به فعالیت در عرصه موسیقی فولکوریک پرداخت. فداییان یکی از چند خواننده‌ای است که در ابتدای دهه هفتاد به تولید آثار پاپ پرداخت و آثارش تا سال‌ها از شبکه‌های مختلف تلویزیون پخش می‌شد.

حسن فداییان درباره آثار تولید شده‌اش در دهه هفتاد به ایلنا گفته است: «در آن مقطع و در ابتدای فعالیتم چند سرود خواندم که یکی از آنها در رثای امام خمینی(ره) بود و اثر دیگرم درباره جانبازان جنگ تحمیلی بود. قطعه دیگری نیز داشتم که حال و هوایی فولکوریک داشت که آن هم به نوعی تحت تأثیر فضای موجود و می‌توان گفت برای انقلاب پیام‌آور بود.

حسن فداییان از مقطعی به بعد فعالیت در هرصه موسیقی پاپ را متوقف کرد. و در این‌باره گفته است: «پس از آنکه مدتی در زمینه موسیقی ایرانی فعالیت کردم و به تولید آثار فولکوریک نیز پرداختم، استاد بزرگ موسیقی یعنی آقای محمدرضا شجریان به من توصیه کردند که صرفأ در زمینه موسیقی فولکوریک فعالیت کنم.»

فداییان سال‌هاست در عرصه موسیقی پاپ فعالیتی ندارد و به گفته خودش شغلش خوانندگی نیست. او درباره نگاهش به موسیقی در ادامه همان مصاحبه‌ای که با خبرگزاری ایلنا داشته، اینگونه گفته است: «ارزش معنوی کار من این است که در راستای فرهنگ و زبان مازندرانی فعالیت کنم و تلاشم این بوده که برای حفظ اصالتم زحمت بکشم، بی‌آنکه در ازای آن پولی دریافت کنم، هرچه بوده بر اساس عشق بوده و اصطلاحأ دلی بوده است. به‌طور کلی طی سی سال فعالیت هنری‌ام تلاش کرده‌ام کم بخوانم اما آثار با کیفیت تولید کنم. اصطلاحأ «کم گوی و گزیده گوی چون در» را همیشه مدنظر قرار داده‌ام. البته از طرفی نیز سکوت کرده‌ام، زیرا موسیقی حال حاضر ما آن چیزی نیست که باید باشد و می‌توان اغلب آنها را بی‌محتوا خواند.»

فداییان درباره وضعیت فعلی موسیقی پاپ گفته است: «موضوع این است که آثار پاپ ما نیز ماندگاری ندارند. در گذشته‌های نه چندان دور هنرمندانی مانند محمد نوری را داشتیم و از نسل بعد حامی و برخی دیگر از خوانندگان را داشتیم که به درستی موسیقی پاپ تولید می‌کردند و آثارشان کیفیت بالایی داشت.»

حسن فداییان چند ماهی است که از شغل دولتی خود بازنشست شده و قصد دارد از این به بعد بیشتر به موسیقی بپردازد و کنسرت‌هایی را در مازندران و تهران به روی صحنه ببرد.

چنگیز حبییبان

چنگیز حبیبیان یکی از اولین خوانندگان موسیقی پاپ است که فعالیت هنری خود را چند سال پیش از دهه هفتاد آغاز کرده است. او متولد 1350 است و در خانواده‌ای هنری رشد کرده است. جد پدری او عاشیق حسین از خوانندگان مطرح و شش دانگ تبریز و مرند بوده‌اند و جد مادری‌اش ملا عبدالرزاق نیز از مدرسین حوزه علمیه تبریز و مرند بوده است. حبییبان پیش از فعالیت در عرصه موسیقی پاپ قاری قرآن بوده و مداحی می‌کرده است. او در زمینه موسیقی نیز از محضر استادانی چون حسین صبحدل، سید محسن حسن‌زاده، کرامت اصلانی بهره برده و در زمینه تئوری موسیقی، سولفژ، و دیگر مقولات مهم نیز شاگرد فریدون شهبازیان و علی اکبر پور بوده است.

حبییان در سال ۱۳۷۳ وارد مرکز موسیقی صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران شد و طی همکاری‌اش با این بخش بیش از 170 آهنگ خواسته است. او در سال ۱۳۷۸ نخستین آلبوم خود را به آهنگسازی شادمهر عقیلی و محمدرضا علیقلی منتشر کرد که «هم سفر» نام داشت. او که در دهه هفتاد و هشتاد حضور پررنگی در تلویزیون داشت طی چند سال گذشته تنها چند تک‌آهنگ تولید کرده و آخرین آلبومش با نام «فراموشم نکن» در سال 90 روانه بازار شده است. با این تفاسیر می‌توان گفت حبیبیان نسبت به خوانندگان هم‌دور‌هاش پرکارتر بوده است او طی این سال‌ها آلبوم‌های«نغمه‌های عاشورایی»، «دلسپرده»، «ترانه بارون»، «عطش باران»، «شب عاشق»، «قصه دیدار»، «لحظه دیدار»، «گلشن راز»، «فراموشم نکن»، «بغض سکوت»،«حس نیاز» را منتشر کرده است.

«گل می‌روید به باغ» با صدای عباس بهادری؛