سفر رئیس‌جمهور به نیویورک چه فرصت‌هایی برای کشورمان به همراه آورد؟

در میانه افزایش تنش‌ها میان ایران و عربستان، نطق حسن روحانی در مجمع عمومی سازمان ملل تا چه میزان توانست از التهابات سیاسی در منطقه بکاهد و مهم‌تر از همه اتهامات و نقشه‌های عربستان را برای افکار عمومی جهان روشن کند.
دکتر روحانی با ایده ابتکار صلح هرمز به نیویورک رفت و نشان داد که ایران برخلاف القائات رسانه‌ای جبهه دشمن برای صلح منطقه‌ای تلاش می‌کند. البته برای فهم دقیق رویکرد صلح‌طلبانه ایران بایستی نخست ساختار سیاست خارجی کشورمان و نظم بین‌المللی را مورد مطالعه قرار دهیم. سیاست خارجی در ایران از یک مشکل ساختاری رنج می‌برد. در یک چنین رویه‌ای، ابتکارعمل از مجریان سیاست خارجی گرفته می‌شود و سیاست خارجی به محلی برای ابراز نظر و دیدگاه تبدیل می‌شود.
از سوی دیگر نظم سیاسی بین‌المللی به گونه‌ای است که اغلب کشورهای جهان زیر چتر این نظم قرار دارند. امروز موضوع تحریم‌های ایران از سوی آمریکا مطرح است و عموم کشورهای دنیا با اینکه قبول دارند که این تحریم‌ها پایه حقوقی ندارد اما به ناچار از سیاست‌های تحریمی آمریکا تبعیت می‌کنند. دلیل این امر به این مساله مربوط می‌شود که کشورها نظم کنونی جهان را پذیرفته و حاضر به چالش نیستند. برای همین است که در طی نظام تحریمی آمریکا، برزیل به کشتی ایرانی سوخت نمی‌دهد، نفتکش ایرانی در تنگه جبل الطارق توقیف می‌شود. اروپا در اجرای تعهدات برجامی‌اش تشکیک می‌کند.

این کشورها با اینکه از سیاست‌های ترامپ راضی نیستند اما ناخواسته مجبور به پیروی هستند. تقریبا کلیه کشورهای جهان از آفریقا، شرق آسیا، اروپای شرقی و غربی و حوزه خاورمیانه منهای عراق و سوریه، حاضر به نزاع با آمریکا نیستند و همراه با سیاست‌های این کشور هستند. ذکر این نکته از این جهت است که سیاست آمریکا درست و برحق نیست بلکه مقصود تبیین واقعیت اقتصاد بین‌الملل است. بایستی با نگاهی واقعگرایانه به محیط بین‌الملل، حافظ منافع‌مان باشیم. در این عرصه دو کشور روسیه و چین، از معدود قدرت‌های بزرگ جهانی‌اند که در تلاش برای به چالش طلبیدن نظم و اقتدار آمریکا هستند.

این دو کشور در موضوع ایران با آمریکا نه تنها هم نظر نیستند و در خیلی از مواقع رویکرد مستقلانه‌ای نسبت به ایران دارند. برای همین محور پکن- مسکو می‌تواند زمینه و فرصتی برای ایران جهت عبور از بن بست تحریمی ترامپ باشد. راه حل کنونی در این است که به نحوی هوشمندانه در مسیر و مدار نظم چینی-روسی البته با حفظ استقلال خودمان باشیم. البته در منطقه هم بایستی به سهم خود فضا را طوری رقم زنیم که صدای صلح طلبانه‌مان خواهان و گوش شنوا داشته باشد. این طور نباشد که طرح صلحی از ایران در سازمان ملل مطرح شود و کشورهای منطقه و جهان واکنشی مثبت به آن نشان ندهند. باید با کار رسانه‌ای و دیپلماتیک این گفتمان را در منطقه جا بیندازیم که امنیت منطقه منوط به پذیرش همدیگر است. اینکه قدرتی از بیرون بر منطقه حکمرانی کند، عین ناامنی برای کل منطقه است.

* منتشر شده در روزنامه آرمان مورخ 11 مهر 98