درباره حبیب احمدزاده| پژوهشگر برتر دفاع مقدس، داستان‌نویس و دیپلمات فرهنگی

به گزارش گروه اطلاع رسانی ایرنا؛ حبیب احمدزاده رمان نویس، مستندساز، فیلمنامه‌نویس، کارگردان و محقق در ۲۷ مهر ۱۳۴۳ خورشیدی در آبادان متولد شد اما اصلیت خانواده وی که در آستانه جنگ دوم جهانی به آبادان مهاجرت کرده اند، از دلوار بوشهر است. او در ۱۳۵۹ خورشیدی به علت شروع جنگ تحمیلی درس را رها کرد اما در ۱۳۷۷ خورشیدی پس از دریافت دیپلم متوسطه وارد دانشگاه و در رشته فیلم نامه نویسی مشغول تحصیل شد. احمدزاده فارغ التحصیل کارشناسی ارشد ادبیات نمایشی از دانشگاه هنر تهران است. او مدتی نیز در سپاه پاسداران انقلاب اسلامی فعالیت داشت و به دلیل حضور در جبهه، تجربه نزدیکی با فضای دفاع مقدس داشته و در نوشتن آثار خود از آن بهره می برد.

نگاه متفاوت حبیب احمدزاده به پدیده‌ جنگ، آثار او را از دیگر نویسندگانی که به این موضوع پرداخته‌اند، متمایز می کند. وی به واسطه سبک نویسندگی و موضوعات انتخابی برنده جوایز متعدد و آثارش به چاپ های مکرر رسیده و در محافل ادبی داخل و خارج مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. رمان شطرنج با ماشین قیامت به سه زبان عربی، آلبانیایی و انگلیسی به ترتیب به وسیله محمد الامین، گنس ملویا و پال اسپراگمن ترجمه و به عنوان منبع درسی ادبیات مدرن خاورمیانه در دانشگاه راتگرز آمریکا معرفی شده است.

پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا همزمان با ۲۷ مهر سالروز تولد حبیب احمدزاده به بررسی جایگاه و دستاوردهای وی در حوزه های مختلف ادبی، فرهنگی و هنری پرداخته است:

احمدزاده در مقام نویسنده

با وجود فعالیت و مهارت حبیب احمدزاده در کارگردانی و ساخت فیلم، بدون شک تخصص و تبحر اصلی وی را می توان در پژوهش و نگارش دانست که دستاوردهای مهم داخلی و خارجی را برای وی به ارمغان آورده، برای نمونه به چند عنوان برجسته در این زمینه اشاره شده است:

ترجمه انگلیسی داستان کوتاه نامه ای به خانواده سعد a letter to the sad family اثر حبیب احمدزاده، جایزه سوم ادبی رایتینگ فورج انگلیس را بدست آورد. برگزارکنندگان این مسابقه در سایت خود چنین اظهار داشته اند که در بررسی داستان هایی از پنج قاره جهان به جز قطب جنوب، سه داستان با کیفیت را به علت مفاهیم فوق العاده، تنوع عناصر، سبک خوب نگارش و ایجاد جهان داستانی قانع کننده به عنوان جوایز این دوره خود برگزیده اند. این داستان در کتاب داستان های شهرجنگی از انتشارات سوره مهر به چاپ رسیده است. تاکنون داستان نامه ای به خانواده سعد به سه زبان انگلیسی، عربی و فرانسه ترجمه شده و ترجمه انگلیسی آن در کتابی با نام City Under Siege در کشور آمریکا چاپ و در معرض فروش گذاشته شده است.

از میان رمان های احمدزاده، ۲ کتاب داستان های شهرجنگی و شطرنج با ماشین قیامت به ترتیب به چاپ هفدهم و پانزدهم رسیدند و جوایز و افتخارات فراوانی را برای احمدزاده به ارمغان آوردند. برنده جایزه رمان برگزیده از جشنواره ادبی اصفهان در ۱۳۸۵ خورشیدی و همچنین برنده جایزه شهید غنی پور در بخش داستان و رمان دفاع مقدس ۱۳۸۴ خورشیدی برای کتاب شطرنج با ماشین قیامت به دست آمد. همچنین احمدزاده برای کتاب داستان های شهر جنگی در ۱۳۷۸ خورشیدی برنده جایزه بهترین کتاب داستان کوتاه دفاع مقدس و در ۱۳۷۹ خورشیدی برنده جایزه برترین کتاب بیست سال داستان نویسی دفاع مقدس شد.

شطرنج با ماشین قیامت، رمانی شاخص در ادبیات دفاع مقدس به شمار می رود که نویسنده آن تلاش کرده با نگاهی متفاوت و امروزی به موضوع جنگ، به پرسش‌های نسل امروز پاسخ دهد. این کتاب مورد توجه طیف وسیعی از مخاطبان و محافل ادبی قرار گرفت و به چند زبان نیز ترجمه شده است.

شطرنج با ماشین قیامت، حوادث سه روز از محاصره آبادان به دست نیروهای بعثی را بازگو و سعی کرده است. قهرمان این رمان، دیده‌بان نوجوان ۱۷ ساله‌ای است که به ناچار به جای دوست مجروحش، راننده ماشین حمل غذا می‌شود. او از این شغل ابا دارد و سعی می کند افراد کمتری از آن باخبر شوند. شخصیت اصلی داستان شطرنج با ماشین قیامت، رزمنده بسیجی جوانی است که در عملیاتی محرمانه برای یافتن محل استقرار رادار فرانسوی سامبلین، به واسطه همرزمش پرویز با افراد و شخصیت‌هایی درگیر می‌شود. او طی سه روز به دنبال پیچیدگی‌هایی که در سیر داستانی می‌بینیم، آرامش کاری خود را از دست می‌دهد و مجبور می شود هم مسوول پخش غذا باشد، هم به چند آدم غیرمعمول که در شهر پناه گرفته‌اند، رسیدگی کند و هم به عنوان دیده‌بان برای عملیات خاصی که در پیش است، بیشتر از قبل دیده‌بانی کند؛ عملیاتی که هدف آن ناکارآمد کردن سیستم رادار جدید عراقی است.
در این داستان شخصیت‌های مختلفی دیده می‌شوند که هر کدام عقاید و ادیان مختلف دارند. دیگر شخصیت کلیدی داستان مهندس است؛ مهندس باسابقه شرکت نفت که حالا در طبقه سوم یک ساختمان هفت طبقه مخروبه با گربه‌هایش زندگی می‌کند. او شخصی است که در طول داستان، خصلتی آفتاب‌پرست گونه دارد و جنگ و دلیل آن برایش بی‌مفهوم است و معتقد است که مکر خداوند بوده است که انسان را به زمین کشانید و این دردسر را برایش به وجود آورد. در واقع ما ابهاماتی را که به ذهن این نوجوان دیده بان نمی رسد، از زبان مهندس می شنویم و او عامل مولد شک برای دیده بان است. کنش میان مهندس و نوجوان، اهمیت عملکرد و حرکت را نشان می‌دهد، نه آنچه پیش می‌آید.

احمدزاده در مقام فیلمنامه نویس

احمدزاده در جایگاه فیلمنامه نویس نیز با بزرگانی چون ابراهیم حاتمی کیا، پرویز شیخ طادی، عبدالحسین برزیده، آرش معیریان، خسرو سینایی و کیومرث پوراحمد همکاری داشته است که از میان ۲ همکاری احمدزاده با پوراحمد فیلم پنجاه قدم آخر در ۱۳۹۲ خورشیدی توفیق زیادی کسب نکرد در حالی که فیلم اتوبوس شب که در ۱۳۸۵ خورشیدی ساخته شد، نزد مخاطبان، منتقدان و داوران مورد تحسین قرار گرفت، چنانکه تندیس جشن خانه سینما به همراه جایزه بهترین فیلمنامه در جشن سینمای ایران به فیلم اتوبوس شب ساخته کیومرث پوراحمد و به قلم حبیب احمدزاده تعلق گرفت و این فیلم تاکنون یکی از آثار تاثیرگذار و ماندگار سینمای دفاع مقدس به شمار می آید. این فیلم که در بیست و پنجمین جشنواره‌ فیلم فجر توانسته بود، جایزه‌ بهترین کارگردانی را از بخش بین‌الملل این جشنواره دریافت کند و همچنین در جشنواره‌ کودک و نوجوان همدان جایزه‌ بهترین کارگردانی و بهترین بازیگر نوجوان را کسب کرده بود، پس از اکران در سینماها به فروش ۱۲۱ میلیون تومانی رسید. اتوبوس شب کیومرث پوراحمد با دریافت چهار تندیس، بیشترین جوایز را از جشن یازدهم سینما در ۱۳۸۶ خورشیدی گرفت و بالاتر از خون‌بازی، پابرهنه در بهشت و پاداش سکوت قرار گرفت.

کیومرث پوراحمد، قصه‌ اتوبوس شب را در طول ۹ ماه، پنج بار بازنویسی کرده‌ است. او که این فیلم را برپایه داستان های شهر جنگی اثر حبیب احمدزاده ساخته، در این باره گفته است: وقتی این کتاب را مطالعه کردم، داستان نوجوانی که چهل اسیر را از آبادان به ماهشهر می‌برد به قدری گیرا و جذاب بود که مرا به دنبال خود کشاند و گفت: مرا بساز. داستان «اتوبوس شب»، ماجرایی واقعی به شمار می رود که برای حبیب احمدزاده اتفاق افتاد و این فیلم برای او خیلی مهم بوده است، چراکه همواره دوست داشته فیلمی ساخته شود که امکان پخش آن از تلویزیون عراق هم وجود داشته باشد. او در این باره می گوید: جنگ میان ایران و عراق واقعیتی است که اتفاق افتاده است، اما اکنون ما در موقعیتی هستیم که هم می‌خواهیم حرفمان را بزنیم و هم ۲ ملت را به هم نزدیک کنیم. موضوع جنگ پیچیده تر از قضاوت های احساسی است، آنچه در این فیلم بر آن تاکید شد، حزب بعث و صدام به عنوان عامل اصلی جنگ افروزی است.
کیومرث پوراحمد در مجموع، ساخت فیلم اتوبوس شب را مدیون زحمات حبیب احمدزاده می‌داند و این مساله نه تنها به خاطر داستان کوتاه او و حتی مشاوره وی در کارگردانی این فیلم است، بلکه به این دلیل که احمدزاده سیما فیلم را برای این که پوراحمد اتوبوس شب را بسازد، متقاعد کرد.

احمدزاده در مقام کارگردان

احمدزاده تاکنون ۳ فیلم مستند را در جایگاه کارگردان تولید کرده است که ۲ فیلم آخرین تیر آرش و بهترین مجسمه دنیا موفقیت های قابل توجه ای برای تهیه کنندگان آن به دست آوردند. نوشین خدامی در ۱۳۸۲ خورشیدی در جشن خانه سینما و جشنواره شهید آوینی موفق به دریافت عنوان بهترین تهیه کننده مستند برای فیلم آخرین تیر آرش شد و ۹ سال بعد در ۱۳۹۱ خورشیدی دیپلم افتخار جشنواره بین المللی سینما حقیقت و همچنین جایزه سوم بخش مستند جشنواره ملی فیلم دفاع مقدس برای فیلم بهترین مجسمه دنیا به حبیب احمدزاده اهدا شد.

بهترین مجسمه دنیا روایت شهید دریاقلی سورانی است. وی در ماه‌های آغاز جنگ که آبادان در محاصره نیروهای دشمن بود و هنگامی که دشمن، غافلگیرانه از رودخانه بهمنشیر گذشت و وارد آبادان شد، متوجه حضور و نیت شوم دشمن شد و با شجاعت و عزمی شگفت، مسافتی ۹ کیلومتری را با وجود حضور دیده بانان دشمن با دوچرخه کهنه خودش پشت سر گذاشت تا این خبر را به مدافعان شهر برساند و پس از آن بود که با حضور رزمندگان و مردم شهر، دشمن به آن طرف بهمنشیر رانده و حماسه‌ای بزرگ آفریده شد.

احمدزاده برای ساخت این اثر که در قالبی طنز روایت می شود هشت سال به تحقیق و پژوهش پرداخت تا بتواند براساس مستندات تصویری روایتگر بهترین مجسمه دنیا باشد. این فیلم با صداپیشگی مرتضی احمدی و حمید فرخ‌نژاد با لهجه شیرین آبادانی لحظات جذاب و در عین حال تاثیرگذاری را خلق کرد و حبیب احمدزاده همواره بر این موضوع تاکید می کند، بهترین مجسمه دنیا اثری برای تمام افراد خانواده است. این فیلم در بخش مسابقه فیلم های مستند سی امین جشنواره بین المللی فیلم فجر حضور داشت و سیمرغ بلورین بهترین اثر مستند این بخش را نیز از آن خود کرد.

احمدزاده در مقام یک دیپلمات فرهنگی

فعالیت ها و افتخارت ملی و میهنی حبیب احمدزاده تنها به موارد نگارش کتاب و ساخت فیلم محدود نمی شود و این آبادانی ۵۵ ساله در مقام یک دیپلمات فرهنگی چهره تاثیرگذاری در خصوص انتقال مفهوم انقلاب و دفاع مقدس جمهوری اسلامی در سرتاسر جهان ایفا کرد، چنانچه در کنفرانسی که به تازگی در بلگراد برگزار شد. احمدزاده درباره چرایی و چگونگی جنگ، اظهارات جالبی داشت که مورد نظر حاضران و رسانه ها قرار گرفت. احمدزاده دلیل اصلی آن را تبلیغات دروغین غرب از صلح واقعی و پایدار دانست که به گفته او، به‌دلیل نپرداختن به بی‌عدالتی به عنوان علت اصلی شروع هر جنگ، عنوان پرطمطراق صلح در مثال تنها تجویز مسکن برای بیمار سرطانی به وسیله دکتر نابکاری است، برای پنهان کردن درد ظاهری بیمار و نه درمان و جراحی واقعی و مورد احتیاج برای رفع بیماری و هر قرارداد صلح ادعایی آنان، به واقع تنها و تنها آتش‌بس موقتی است بین جنگ قبلی و جنگ بدتر بعدی و نه صلحی پایدار و عدالت‌محور؛ درست به مانند ده‌ها قرارداد صلح دروغین بین فلسطینیان و رژیم صهیونیستی که به‌دلیل رفع نشدن علت اصلی نزاع، هیچ کارکرد و دستاورد به مفهوم صلح واقعی تاکنون نداشته‌اند.

در ادامه حبیب احمدزاده، نویسنده، مستندساز و عضو هیات علمی دانشگاه هنر تهران گفت: ما ایرانیان شاید تنها ملتی در جهان باشیم که این تعریف دروغین را قبول نداشته و به همین دلیل نامه شخص ترامپ را رهبری کشورمان با شجاعت نمی‌پذیرند تا درواقع این تعریف دروغین را صحه نگذارند و باید گفت که به واقع شوخی تمسخرآمیزتر از این در جهان وجود ندارد که ترامپ با داشتن سه‌هزار بمب اتم، نامه‌ای به دست نخست‌وزیر تنها کشور مورد تهاجم اتمی توسط خودش بدهد تا به کشور ما که اصل داشتن بمب اتم را حرام و ممنوع می‌داند برساند که شما حق داشتن بمب اتم ندارید.

در ادامه هرکدام از حاضران به ارایه نظرات‌شان برای استفاده از هنر در رفع آلام و دردهای ملل پس از جنگ پرداختند. حبیب احمدزاده نیز با ذکر خاطراتی از تجربه‌های شهید سعید سیاح طاهری در این امور (همانند برگزاری جشن کشتی دوستی بین بچه‌های ایرانی و عراقی بر روی رودخانه اروندرود، مسابقات کتاب‌خوانی دفاع مقدس بین زندانیان و جشنواره‌های دانش‌آموزی فیلم دفاع مقدس در مناطق بحران‌زده پس از سیل و زلزله و...) با حضور هنرمندان کشور همچون پرویز پرستویی، فاطمه معتمداریا، رضا کیانیان و...، به وزیر فرهنگ صربستان پیشنهاد کرد که براساس این تجربه‌ها، سال آینده کشتی دوستی بین کودکان چهار کشور صربستان، بوسنی، کرواسی و کوزوو بر روی رودخانه دانوب برگزار شود تا ایده‌های کنفرانس کنتر پوینت در عمل رنگ واقع به خود بگیرد.