ژیوپلیتیک فضای مجازی؛ چالش‌های بین‌المللی هنجارسازی در فضای مجازی

به گزارش مشرق، با گسترش اینترنت به عرصه های گوناگون حیات اجتماعی کشور ها و ورود به جامعه اطلاعاتی قرن بیست ویکم این فناوری به یکی از حوزه های رقابت، همکاری و ستیز دولت ها تبدیل شده است به گونه ای که این رابطه قدرت در سطح سازمان های بین المللی اعم از تخصصی مانند اتحادیه جهانی ارتباطات راه دور، یونسکو و همچنین مجمع عمومی سازمان ملل متحد به عنوان عمومی ترین مرکز رایزنی های بین المللی در جریان است.

بیشتر بخوانید:

روسیه اینترنت ملی می‌زند؛ جهرمی بشکن! +عکس

کلاهبرداری از خانم‌های جوان با ترفند استخدام مدلینگ

مجمع عمومی سازمان ملل متحد در ماه گذشته شاهد انتشار بیانیه مشترک ۲۶ کشور صنعتی جهان به رهبری ایالات متحده در خصوص رفتار مسئولانه دولتها در فضای مجازی بود. این بیانیه دولت ها و بازیگران غیر دولتی که زیر ساخت های حیاتی کشورها را هدف قرار می دهند، مالکیت معنوی را نقض می کنند و در انتخابات دیگر کشورها دخالت می کنند محکوم کرده و خواستار اجرایی شدن هنجارهای ایجاد شده در جلسات گروه کارشناسان دولتی مجمع عمومی شده اند.

طی سالهای اواخر قرن بیستم و اولیل قرن بیست و یکم قدرت های بزرگ و اتاق فکرهای گوناگون سعی در معرفی هنجارهای رفتاری بین المللی درفضای مجازی کرده اند زیرا بدون تثبیت این هنجارها امنیت فضای مجازی که به طور فزاینده ای در سطوح و عرصه های گوناگون وارد شده است نقض و امنیت کشورها و جامعه بین المللی را خدشه دار می کند ولی این تلاش ها هنوز به نتیجه نرسیده است.

در این خصوص روسیه به عنوان اولین کشور در سال ۱۹۹۸ پیش نویس قطعنامه ای را تحت عنوان تحولات عرصه اطلاعات و ارتباطات در چارچوب امنیت بین الملل ارائه نمود که بیشتر مباحث استفاده نظامی و امنیتی از اینترنت در آن مورد بررسی قرار می گرفت.

در سال ۲۰۰۱ مجمع عمومی از دبیر کل خواسته بود که به تشکیل گروه کارشناسان دولتی اقدام کند از آن به بعد تا سال ۲۰۱۷ چندین جلسه تشکیل شده و هنجارهایی مانند عدم دخالت در حاکمیت کشورها، عدم تعرض به زیر ساخت ها و ماکلیت معنوی شرکت ها مطرح شده است و در سال ۲۰۱۸ این کارگروه به پیشنهاد روسیه به کارگروه دایمی تغییر که همه اعضای سازمان ملل عضو آن هستند و از موقت بودن هم به دائمی بودن تغییر ماهیت داد.

قطعنامه مبارزه با سواستفاده مجرمانه از فناوری اطلاعات توسط آمریکا در سال ۲۰۰۱، تشکیل کمیسیون ثبات در فضای مجازی توسط موسسه شرق- غرب، بیانیه پاریس برای اعتماد و امنیت در فضای مجازی و دیگر تلاش ها برای ایجاد هنجارهای رفتاری در این فضای با نتایج مطلوب همراه نبوده است.

به نظر می رسد دستیابی به اجماع بین المللی و تصویب هنجارهایی که مورد قبول جامعه بین المللی باشد با دشواری هایی همراه است و کارگروه تازه تاسیس کارشناسان دولتی مجمع عمومی هم که همه اعضای سازمان ملل متحد عضو آن هستند نتواند به اجماع مورد نظر برسد زیرا:

۱- عدم تطبیق سیاست اعمالی و اعلامی برای ایجاد امنیت در فضای مجازی توسط قدرت های بزرگ:

یکی از شرایط مهم ایجاد نرم های بین المللی خواست واقعی قدرت های بزرگ برای شکل دادن به این هنجارها است این در حالی است که این قدرت ها از ابزار سایبری برای رقابت و ستیز با دیگر دولت ها استفاده می کنند. حملات سایبری به تاسیسات صلح آمیز هسته ای جمهوری اسلامی ایران، حمله سایبری به گرجستان و اکراین، اختلاف آمریکا و چین بر سر مسائل مالکیت معنوی در فضای سایبری از آن جمله است بنابراین تا زمانی که قدرت های بزرگ در عمل به هنجارهای بین المللی پایبند نباشند شکل گیری و تثبیت این هنجارها امکان پذیر نخواهد بود.

۲- هزینه پایین نقض کنندگان هنجارهای سایبری: یکی از ویژگی های فضای مجازی ناشناسی و عدم توانایی کافی برای شناسایی حمله کنندگان و انتساب عمل مجرمانه به مجرمین دولتی و غیر دولتی است. این مشکل باعث می شود هزینه حملات سایبری به نسبت حملات دیگر پایین تر باشد و انگیزه لازم برای اجرای هنجارها کمتر باشد بنابر این جنگ و اقدامات فردی دارای هزینه زیاد برای حمله کننده نخواهد داشت و هنجارها کمتر عملیاتی می شود.

۳-ماهیت چند ذی نفعی فضای مجازی: یکی از ویژگی های خاص فضای مجازی وجود بازیگران مختلف در کنار دولت ها در عرصه این فضا می باشد در فضای مجازی دولت ها، بخش خصوصی و افراد با هم نقش آفرینی می کنند و فاصله توانایی این بازیگران به حداقل کاهش یافته است بنابراین هماهنگی و تنطیم منافع این بازیگران نسبت به عرصه های دیگر سخت تر است.

۴-: تفاوت شیوه تولید قدرت در فضای مجازی: قدرت های بزرگ هر کدام با توجه به الگوهای تاریخی رفتار خارجی، تفاوت دیدگاه نخبگان سیاسی داخلی و شیوه های تولید و توزیع قدرت و منافع ملی نگرش متفاوتی به فضای مجازی دارند. برخی از کشورها مانند ایالات متحده آمریکا در سیاست اعلامی از فضای مجازی باز و غیر متمرکز حمایت می کند ولی با ابزار هایی مانند آیکان(شرکت اینترنتی برای اعداد و نام های اختصاص یافته) که وظیفه مدیریت واگذاری نام های دامنه، و هماهنگی امور فنی و آدرس های پروتکل اینترنتی را بر عهده دارد و یا آژانس امنیت ملی آمریکا تولید قدرت می کند ولی برخی دیگر از قدرت ها مانند روسیه و چین که از امکانات این چنینی کمتری بر خوردار هستند به طور طبیعی از حق حاکمیت ملی بر اینترنت برای تولید و توزیع و نظارت بر شیوه مدیریت اینترنت دفاع می کنند، لذا به طور طبیعی با ایالات متحده برای ایجاد هنجارهای سایبری دچار چالش می شوند.

بنابراین به نظر می رسد اگر چه تشکیل نشست ها و فوروم های تنطیم هنجارهای فضای مجازی برای ایجاد عرف بین المللی و امنیت بدون فایده نیست ولی تا قدرت های بزرگ و شرکت های چند ملیتی به انطباق کامل سیاست های اعلامی و اعمالی در فضای بین المللی نائل نشوند، شیوه انتساب به بازیگران برای ایجاد مسئولیت بین المللی به صورت صریح و روشن مشخص نشود و رفتارهای ناهنجار ضد امنیتی در فضای مجازی پر هزینه نگردد و منافع و حق حاکمیت دولتها در این عرصه به رسمیت شناخته نشود رسیدن به نتایج مطلوب دور از انتظار خواهد بود.