چالش های طرح گازی تاپی و حرکت کند آن

توافق اصلی میان دولت های عضو طرح تاپی در دسامبر سال ۲۰۱۰ درست همان سالی که پاکستان قرارداد خط لوله با ایران را امضا کرد، صورت گرفت. با این حال اجرای طرح تاپی به دلیل اختلافات کشورهای عضو به ویژه خلا امنیتی در افغانستان با هیچ پیشرفتی همراه نبود تا جایی که رئیس جمهوری ترکمنستان نیز ماه گذشته نسبت به کُندی در پیشبرد این طرح انتقاد کرد.

در جریان سفر «رشید مرادوف» وزیر امور خارجه ترکمنستان به اسلام آباد در اواخر اسفندماه سال گذشته، مقامات دو کشور قرارداد نهایی طرح انتقال گاز از ترکمنستان به افغانستان، پاکستان و هند را امضا کردند.

پس از آن مقامات پاکستانی اعلام کردند که این کشور آماده اجرای عملیات احداث خط لوله طرح تاپی است و می تواند ظرف ۳۰ ماه آن را تکمیل کند اما این موضوع در درجه اول بستگی به حل ملاحظات اسلام آباد درخصوص نرخ گاز دریافتی از ترکمنستان و حل نیازهای امنیتی برای مراقبت از خط لوله در خاک افغانستان دارد.

رسانه های پاکستانی به نقل از منابع نزدیک به «ندیم بابر» مشاور نخست وزیر این کشور در امور نفت می گویند: پاکستان نمی تواند نسبت به تهدیدهای پیش روی طرح تاپی در خاک افغانستان بی توجه باشد و دولت عشق آباد باید نسبت به تامین بدون دردسر گاز برای پاکستان تضمین دهد.

روزنامه پاکستانی جنگ در این خصوص نوشت: دولت اسلام آباد از عشق آباد خواسته تا انتقال گاز ترکمنستان نباید از مرز این کشور با افغانستان بلکه باید مستقیما در مرز پاکستان به این کشور منتقل شود و البته این طرح باید از سوی کشور فروشنده به اجرا گذاشته شود.

جدای از موضوع عبور خط لوله تاپی از افغانستان و خلا امنیتی در این کشور، ترکمنستان تاکنون پاسخی به ملاحظات طرف پاکستانی به نرخ گاز نداده و یا چیزی در این خصوص از سوی مسئولان پاکستان و منابع خبری این کشور منتشر نشده است، موضوعی که بسیاری از کارشناسان در پاکستان نیز به آن اذعان کرده و معتقدند مشکلات زیادی بر سر راه اجرای طرح تاپی وجود دارد.

به عقیده برخی از آنان، طرح تاپی تا ۵۰ سال دیگر هم برای پاکستان عملی نخواهد بود. مشکلات زیادی از جمله امنیت افغانستان، هزینه بالای اجرای طرح، مسیر صعب العبور خط لوله، اختلاف های سیاسی هند و پاکستان و ... پیش روی این طرح قرار دارد.

با این حال خبرگزاری رسمی دولت پاکستان به نقل از مقامات ارشد وزارت نفت و گاز این کشور گزارش داد: اسلام آباد مصرانه به دنبال مذاکرات مجدد با شرکت مسئول اجرای طرح تاپی است تا بتواند نرخ جدید گاز دریافتی را قبل از شروع پروژه را مقرر کند.

پاکستان که نیاز شدید به انرژی دارد، بارها اعلام کرده است که طرح خط لوله انتقال گاز از ایران به پاکستان موسوم به طرح آی-پی کاملا مستقل از طرح تاپی است و این کشور به اجرای هر دو طرح برای رفع بحران انرژی خود نیاز دارد.

خط لوله گازی تاپی (ترکمنستان - افغانستان - پاکستان - هند) که قرار است گاز ترکمنستان را به هند ترانزیت کند، یکهزارو ۸۱۴ کیلومتر طول دارد که ۸۱۶ کیلومتر آن از خاک افغانستان و از استان های «هرات»، «فراه»، «هلمند»، و «قندهار» عبور می کند و وارد ایالت بلوچستان پاکستان خواهد شد.

بر اساس جدول برنامه اجرایی، این طرح قرار است با عبور از منطقه بلوچستان پاکستان خود را تا سال ۲۰۲۰ به شهر «فاضلیکا» در هندوستان برساند.

بر اساس طرح اولیه، این خط لوله ظرفیت تحویل ٩٠ میلیون مترمکعب در روز گاز یا ٣٠ میلیارد مترمکعب در سال را دارد.

خط لوله تاپی از میدان گازی دولت آباد ترکمنستان آغاز می شود و موازی با بزرگراه هرات، از افغانستان به قندهار خواهد رسید و پس از آن در پاکستان از شهرهای کویته و مولتان این کشور به هند امتداد می یابد.

پاکستان کشوری با جمعیت بالای ۲۲۰ میلیون نفر بازار مصرف بزرگ گاز طبیعی در منطقه محسوب می‌شود که در حال حاضر تنها توانایی تامین دو سوم گاز مورد نیاز خود را دارد.

این در حالی است که با توجه به افت فشار مخازن گاز این کشور، سهم تولید داخلی در تامین گاز مورد نیاز آینده پاکستان بیش از پیش کاهش خواهد یافت.

از سوی دیگر، طی سال‌های اخیر پاکستان با بحران تامین انرژی روبه رو بوده و به همین منظور، به دنبال انعقاد قراردادهای مختلف واردات گاز از جمله خط لوله صلح، خط لوله تاپی برای واردات از ترکمنستان و واردات ال.ان.جی از قطر بوده است.

میزان مصرف گاز در پاکستان طی ۲۰ سال گذشته بیش از ۸۰ درصد افزایش داشته و جمعیت پاکستان به‌ سرعت در حال رشد است و براساس آمار سال گذشته در این کشور، تعداد انشعابات گاز از چهار میلیون به ۸.۴ میلیون انشعاب افزایش یافته است.