نشست وین؛‌ تغییر مسیر از مکانیسم ماشه تا نه به آمریکا

فرانسوی‌ها به صراحت هشدار داده بودند که اگر ایران به اجرای کامل تعهداتش در چارچوب برجام بازنگردد، مکانیسم ماشه فعال خواهد شد. ژان ایو لودریان، وزیر امور خارجه فرانسه، ششم آذر ماه اعلام کرد که پاریس به طور جدی در حال بررسی استفاده از مکانیسم ماشه در توافق هسته‌ای است.

او در پارلمان این کشور گفته بود: هر دو ماه یکبار لطمه‌ای (به توافق هسته‌ای توسط ایران) وارد می‌شود، تا امروز که از خودمان سؤال می‌کنیم و من این را خیلی واضح می گویم که مکانیسم حل اختلاف در توافق را اجرا کنیم.

نمایندگان تروئیکای اروپایی شامل انگلیس ، فرانسه و آلمان در سازمان ملل نیز در نامه ای به آنتونیو گوترش دبیر کل این سازمان مدعی شدند که موشک‌های بالستیک ایران توانایی حمل کلاهک‌های هسته‌ای را دارد که این امر برخلاف درخواست قطعنامه شورای امنیت از تهران است.

بیشتر تحلیل‌ها پس از گام چهارم ایران در خصوص کاهش تعهداتش تحت برجام حول این محور بود که پنجره برای مذاکره و نجات برجام تقریباً بسته شده و اعضای برجام در حال بررسی کلید زدن ساز و کار ماشه هستند.

از نظر چین حفظ برجام نبرد بین یک جانبه گرایی و چندجانبه گرایی، حاکمیت قانون و نظام سلطه است

یک رسانه‌ی انگلیسی دیروز در آستانه برگزاری نشست کمیسیون مشترک برجام مدعی شد که قدرت‌های اروپایی از ایران خواهند خواست تا به کاهش تعهدات در برجام پایان پایان دهد وگرنه ممکن است تحریم‌های سازمان ملل علیه این کشور احیا شود.

مکانیسم حل اختلاف پیش بینی شده در برجام اینگونه است که اگر یکی از طرف‌های برجام به این جمع‌بندی برسد که طرف دیگر به تعهدات ذکر شده در این توافق پایبند نیست، می‌تواند به کمیسیون مشترک شکایت کند. این کمیسیون، در چارچوب برجام و برای نظارت بر اجرای این توافق تاسیس شده است. اگر ظرف ۳۵ روز، شکایت آنگونه که شاکی می‌خواهد حل نشود، شاکی می‌تواند موضوع حل نشده را به عنوان دلیلی برای توقف اجرای تعهدات برجام در نظر بگیرد و به شورای امنیت سازمان ملل اطلاع دهد که موضوع حل نشده، متضمن عدم اجرای چشمگیر است. پس از آن، شورای امنیت ۳۰ روز وقت دارد تا درباره استمرار تعلیق تحریم‌ها یا بازگرداندن آن‌ها قطعنامه صادر کند.

اگر در این مدت، شورای امنیت نتواند در این خصوص قطعنامه صادر کند، تمام تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل که قبل از برجام برقرار شده بودند، به طور اتوماتیک بازمی‌گردند. به این سازوکار، مکانیسم ماشه (Snapback) یا بازگشت سریع تحریم‌ها هم می‌گویند. نکته مهم این سازوکار این است که بازگشت تحریم‌ها، قابل وتو نیست.

با این حال برآینده نشست دیروز اعضای برجام اگرچه «در فضایی پر تنش» برگزار شد اما تمام کشورها بدون استثنا بر این امر صحه گذاشتند که «ریشه مشکلات موجود در رابطه با برجام آمریکا و سیاست فشار حداکثری این کشور است ». آنها همچنین سیاست فشار حداکثری آمریکا را رد کرده و اعلام کردند که با آن همراهی نخواهند کرد.

«فو کونگ» مدیر کل سیاسی وزارت خارجه چین اعلام کرد که پکن تمایلی به فعال کردن مکانیسم ماشه برجام ندارد و همه طرف‌ها باید از انجام اقداماتی که می‌تواند شرایط این توافق را پیچیده ‌تر کند، خودداری کنند.

این دیپلمات چینی پس از پایان نشست کمیسیون مشترک برجام در گفت و گو با خبرنگاران گفت ریشه اصلی تنش کنونی خروج آمریکا از برجام و اعمال سیاست فشار حداکثری است. به گفته وی، تمام کشورها از امریکا خواستند تا تحریم‌ها علیه ایران را بردارد تا فضا برای تلاش‌های بیشتر دیپلماتیک فراهم شود .

وی همچنین گفت از نظر چین حفظ برجام نبرد بین یک جانبه گرایی و چندجانبه گرایی، حاکمیت قانون و نظام سلطه است. کونگ با بیان اینکه پکن به برجام متعهد است و تمام اقدامات لازم را برای حفظ برجام صورت می دهیم.

این دیپلمات چینی در پاسخ به این سووال که آیا طرف‌های اروپایی ایران را به فعال کردن سازوکار ماشه تهدید کردند هم گفت؛ آنها متعهد شدند که در چارچوب برجام اختلافات را برطرف کنند؛ چراکه به گفته او کشاندن مناقشه هسته‌ای ایران به شورای امنیت به غیر از شاید آمریکا، به نفع هیچکس نیست.

همین موضع گیری را می توان در اظهارات نماینده دائم روسیه در نهادهای بین‌المللی در وین و از دیپلمات‌های حاضر در چهاردهمین نشست کمیسیون مشترک برجام مشاهده کرد. میخائیل اولیانوف پس از پایان این نشست تصریح کرد برغم اختلاف نظرها، همه اعضای این توافق به اتفاق خواستار حفظ برجام هستند.

اعضای برجام در بیانیه پایانی نشست دیروز، ایران را به برداشتن تمامی گام‌های لازم جهت اجرای کامل تعهدات هسته‌ای و عدم اتخاذ گام‌های تشدید کننده در این خصوص تشویق و بر ضرورت ادامه تلاش‌های دیپلماتیک برای کاهش تنش‌ها تاکید کردند.

سیدعباس عراقچی معاون سیاسی وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران که ریاست مشترک نشست امروز را بر عهده داشت گفت:‌ ما بحث کردیم که کشورهای باقیمانده در برجام باید این را تصمیم بگیرند که چه کسی وضعیت را به اینجا رسانده و ریشه مشکلات حاضر که باعث شده هم تحریم‌ها برگردد و هم ایران شروع به کاهش تعهداتش کند کجاست. اگر آمریکا ریشه مشکل است که واقعا هست این باید به صراحت اعلام شود.

وی افزود؛ همه اذعان داشتند اگر ایران تواند از مزایای برجام بهره مند نشود نمی توان برای این توافق آینده‌ای را متصور بود؛ به همین خاطر قرار شد گروه کاری مربوط به رفع تحریم‌ها تشکیل جلسه دهند و روی ایده‌های جدید کار کنند.

اینک باید منتظر ماند و دید آیا طرف‌های باقی‌مانده در برجام پیش از آنکه ایران پنجمین گام کاهش تعهداتش تحت این توافق را بردارد، اقدام ملموسی را برای جلب رضایت تهران صورت خواهند داد یا خیر.

پیوستن شش کشور اروپایی به سازوکار مالی اروپا و ایران و موسوم به اینستکس با هدف متقاعد کردن ایران به توقف کاهش تعهداتش، دست کم چنگی به دل وزیر نفت کشورمان نزده است.

او که برای شرکت در اجلاس اوپک به وین سفر کرده بود پنجشنبه به خبرنگار ایرنا گفت:‌ تا زمانی که پول نفت در اینستکس جابه‌جا نشود انگار اتفاقی نیفتاده است.

اروپا می گوید که این سازوکار تازه است و برای فعالیتش به کمی زمان نیاز است. اما به تعبیر ایران، آنها حاضر به پرداخت هزینه برای جبران تحریم‌های آمریکا نبوده و دیپلماسی تهران «با قدرت مسیر خودش را ادامه می دهد».