میمون‌ها شبیه‌ترین موجودات به انسان‌ها هستند که در سراسر جهان و در شکل، اندازه و رنگ‌های مختلف وجود دارند. برخورداری از شست‌های انعطاف‌پذیر به این پستانداران باهوش امکان استفاده از ابزار و بازی کردن را می‌دهد. میمون‌ها موجوداتی فوق‌العاده اجتماعی هستند، در گروه‌های بزرگ زندگی می‌کنند و دوست دارند با هم همبازی شوند و از یکدیگر محافظت کنند. افزایش جمعیت و گسترش دامنه فعالیت‌های مخرب انسانی برای محیط زیست، آینده این دست از پستانداران را که تقریبا DNA مشابهی با انسان دارند، به خطر انداخته است. امروز ۱۴دسامبر (۲۳ آذر) به عنوان روز جهانی میمون تعیین شده تا فرصتی باشد برای اطلاع رسانی در مورد آسیب‌هایی که گسترش فعالیت‌های انسانی به این موجودات وارد می‌کند.

از بین بردن زیستگاه‌های طبیعی

بنابر آمار، بیش از ۲۶۰ نوع مختلف میمون در جهان وجود دارد. به استناد مطالعه‌ای که برای نخستین بار در سال ۲۰۰۸ انجام شد، براساس استانداردهای فهرست قرمز اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت و گونه‌های در معرض خطر نزدیک به ۵۰ درصد از این میمون‌ها، در کنار دیگر نخستی‌سانان غیرانسان جهان، در معرض خطر انقراض قرار دارند.

این گزارش که به همت صدها کارشناس از سراسر جهان تهیه شده بود، با ارائه مستندات معتبر علمی نشان داد که در ویتنام و کامبوج، تقریباً ۹۰ درصد از گونه‌های نخستی‌سانان از جمله میمون‌ها در معرض خطر انقراض قرار دارند. جمعیت میمون‌های دست دراز (گیبون)، برگی، لنگور و دیگر گونه‌ها به دلیل از بین رفتن زیستگاه‌های طبیعی که با شکار و تجارت حیوانات برای استفاده‌های دارویی یا به عنوان حیوان خانگی تشدید می‌شود، کاهش یافته است.

در نقاط دیگر جهان، گونه‌هایی از لمورهای موشی کوچک گرفته تا گوریل‌های کوهستانی غول پیکر برای بقا با چالش‌هایی روبرو هستند. در آفریقا، ۱۱ مورد از ۱۳ نوع میمون کولوبوس قرمز در فهرست گونه‌های در خطر انقراض قرار گرفته‌اند که هم اینک احتمال انقراض دو نوع از این تعداد وجود دارد.

نتایج پژوهش جدیدی که در سال ۲۰۱۷ انجام شد نیز ضمن تایید این رویه نشان داد که ۶۰ درصد از میمون‌ها و سایر نخستی‌سانان غیرانسان چون بوزینه‌ها در معرض خطر انقراض قرار دارند و جمعیت ۷۵ درصد از آن‌ها رو به کاهش است. به عبارت دیگر از ۵۰۰ گونه نخستی‌سان غیرانسان در جهان، ۳۰۰ گونه در معرض خطر انقراض قرار دارند و اگر اولویت جهانی بر مقابله با این امر قرار نگیرد، بسیاری از این گونه‌ها طی ۲۳ سال آینده از روی زمین ناپدید خواهند شد.

به استناد این پژوهش که در مجله Science Advances منتشر شده، افزایش جمعیت انسان‌ها عامل اصلی به وجود آمدن و تقویت این تهدید است. از بین رفتن زیستگاه‌های طبیعی میمون‌ها در نتیجه قطع درختان، حفاری معادن و کشاورزی؛ شکار؛ تجارت غیرقانونی حیوانات و تغییرات اقلیمی در ۱۰۰ سال گذشته همگی از دلایل کاهش جمعیت این پستانداران باهوش هستند.

به گفته محققان اگر انسان‌ها با همین روند به آلوده کردن محیط ‌زیست ادامه دهند، در نهایت خودشان هم در جهنمی که امروز میمون‌ها برای بقا در آن به سختی تلاش می‌کنند، قادر به ادامه زندگی نخواهند بود.

آزمایشات تحقیقاتی

این روزها حیوانات به سپر بلای انسان‌ها در آزمایشگاه‌ها تبدیل شده‌اند. محققان حیوانات به اصطلاح آزمایشگاهی را به عفونت‌ها و بیماری‌های مختلف آلوده می‌کنند تا انواع و اقسام داروها و واکسن‌های تایید نشده را نخست بر روی آن‌ها آزمایش کنند. براساس آمار انجمن حقوق حیوانات، تنها در سال ۲۰۱۷ حدود ۲ میلیون و ۸۰۰ هزار حیوان قربانی این دست از آزمایشات شدند.

میمون‌ها به دلیل شباهتی که با گونه انسان دارند یکی از محبوب‌ترین حیوانات مورد استفاده در تحقیقات پزشکی و روان‌پزشکی هستند. هر ساله تنها در کشور آمریکا ده‌ها هزار میمون در آزمایشگاه‌های تحقیقاتی زندانی شده و در آن‌جا تحت آزمایش‌های تهاجمی، دردناک و وحشتناک مورد سوء استفاده قرار گرفته و یا کشته می‌شوند. اگرچه بر کسی پوشیده نیست که میمون‌ها چه حیوانات باهوش و حساسی هستند، اما اغلب محققان به گونه‌ای با آن‌ها رفتار می‌کنند که گویی تجهیزات یکبار مصرف آزمایشگاهی هستند.

این میمون‌ها که در آزمایش‌های تحقیقاتی مورد سوء استفاده قرار می‌گیرند یا در مراکز دولتی و تجاری پرورش یافته و در آزمایشگاه‌ها متولد می شوند و یا از کشورهایی چون چین، کامبوج و جزیره موریس دزدیده شده و زندانی می‌شوند.

پژوهشگران بچه میمون‌هایی که در آزمایشگاه‌ها متولد می‌شوند را کمتر از سه روز پس از تولد به زور و برای همیشه از مادرانشان جدا می‌کنند. تحقیقات متعددی که در این باره انجام شده، حاکی از آن است که برای دزدیدن میمون‌ها از زیستگاه‌های خود و انتقال آن‌ها به آزمایشگاه، نیز شکارچیان با تفنگ‌های دارتی به میمون مادر شلیک کرده و سپس نوزادانی را که وحشت زده به بدن مادر خود چسبیده‌اند، به اسیری می‌گیرند. برخی از شکارچیان نیز از تله برای به دام انداختن تمام اعضای یک خانواده از میمون‌ها استفاده می‌کنند. این پستانداران سپس در جعبه های کوچک حاوی مقدار ناچیزی آب و غذا بسته‌بندی شده، به مراکز کثیف منتقل و از آن‌جا به مقصد آزمایشگاه فرستاده می‌شوند.

پس از تحمل جدایی از خانواده و زیستگاه خود، میمون‌ها در داخل آزمایشگاه در قفس‌های فولادی سرد و بی روح حبس می‌شوند که با زیستگاه‌های طبیعی آن‌ها در جنگل‌های سرسبز و کوهستان زمین تا آسمان تفاوت دارد. میمون‌ها در طبیعت به طور آزادانه در جستجوی غذاهای متنوع کیلومترها جابجا شده، با دوستان و خانواده خود معاشرت می‌کنند، از تپه‌ها بالا می‌روند، از شاخه درختان آویزان شده و در رودخانه‌ها شنا می‌کنند. در آزمایشگاه اما این حیوانات حتی فضای کافی برای نشستن، ایستادن، دراز کشیدن یا سرچرخاندن را هم ندارند. روزهای خاکستری جایگزین ایام رنگارنگ و سرشار از تجربه‌های حسی این پستانداران می‌شود. در خوشبینانه‌ترین حالت، به این میمون‌های زندانی اسباب بازی‌های پلاستیکی ارزان‌قیمت و برش‌های گاه به گاه سیب یا موز داده می‌شود.

تنهایی و جنون

تحقیقات نشان می‌دهد که ۹۰ درصد میمون‌های محبوس در آزمایشگاه رفتارهایی غیرعادی از خود نشان می‌دهند که در اثر سوءاستفاده جسمی، استرس روانی، انزوای اجتماعی و تحمل شرایط سخت حبس ایجاد می‌شود. بسیاری از آن‌ها دیوانه می‌شوند، بی وقفه در قفس راه می‌روند، موهای خود را کشیده یا گوشت خود را گاز می‌گیرند.

علاوه بر این که اساسی‌ترین نیازها و خواسته‌های این میمون‌ها نادیده گرفته می‌شود، این حیوانات همچنین تحت آزمایش‌های دردناک و روان تکانشی قرار می گیرند که از آن جمله می‌توان به آزمایش‌های دارویی، تست واکسن، آموزش و آزمایش‌های نظامی، آزمایش‌های محرومیت از مادر و آزمایشات تهاجمی بر روی مغز اشاره کرد.

میمون‌ها و دیگر نخستی‌سانان غیرانسان برای حفظ سلامت اکوسیستم های اطراف خود اهمیت ویژه‌ای دارند. این گونه از پستانداران از طریق پراکنده کردن بذرها و دیگر تعاملات با محیط پیرامونشان، به حمایت از طیف گسترده‌ای از حیات گیاهی و جانوری در جنگل‌های گرمسیری جهان کمک می‌کنند. جنگل های سالم نیز منابع لازم را برای جمعیت‌های بومی انسانی فراهم کرده و همچنین دی‌اکسیدکربنی را که باعث ایجاد تغییرات اقلیمی می‌شود، جذب می‌کنند. رفتار خودخواهانه ما با این موجودات که ضامن حفظ محیط زیست هستند باید متوقف و اصلاح شود.