پیشنهاد ثبت جهانی ساز تنبور از سوی ایران

یک استاد و نوازنده پیشکسوت از ثبت ملی ساز تنبور به عنوان اقدامی برای «همدلی قوی میان اهالی فرهنگ» یاد کرد و خواستار ثبت آن در یونسکو به منظور معرفی موسیقی اصیل ایرانی به جهانیان شد.

به گزارش ایرنا، یحیی رعنایی در آیین رونمایی از آلبوم موسیقی «مقامات کهن تنبور» در فرهنگسرای سرو تهران اظهارداشت: امیدوارم با ثبت جهانی ساز تنبور بتوانیم این ساز را به جهان معرفی کرده و اثبات کنیم که این موسیقی متعلق به ایران است.

وی در این مراسم که پنجشنبه شب برگزار شد، توضیح داد: من تنبور را از دوران کودکی یاد گرفتم و سپس در سال ۱۳۵۱ مقامات مختلف آن را آموختم اما پس از مدتها در سال ۱۳۹۳ توانستم ضبط «مقامات کهن تنبور» را در قالب یک آلبوم آغاز کنم.

استاد رعنایی با تشریح مشکلات جسمی و اداری که در طول ضبط این آلبوم داشته است، ابراز امیدواری کرد انتشار آن بر دل و جان مردم و افزایش علاقه آنان به ساز تنبور تاثیرات مثبت داشته باشد.

وی افزود: در روزهای اخیر موضوعی که بسیار خوشحالم کرد این بود که بعد از مدت‌ها شاهد همدلی بسیار قوی بودیم و با هماهنگی میراث فرهنگی توانستیم بعد از چند جلسه با کارگروه موسیقی تنبور، ساخت ساز و مقام و فرهنگ آن را ثبت ملی کنیم.

تنبور متعلق به فرهنگ همه‌ نقاط ایران است

شهرام صارمی نوازنده، آهنگساز و پژوهشگر نیز در این آیین اظهارداشت: معتقدم که امروز، روز ارزشمند و تاریخی برای ساز تنبور است که دو اتفاق همزمان شده است؛ اولی، تولید آلبوم مقامات کهن تنبور اثر یحیی رعنایی با همراهی پسرشان پویان رعنایی و دیگری اقدامی است که استاد رعنایی از چندسال پیش برای ثبت ملی ساز تنبور داشتند و در نهایت به ثمر نشست.

وی افزود: چند روز پیش با توجه به مدارکی که ایشان طی سال‌ها به سازمان میراث فرهنگی و ارشاد کرمانشاه ارائه کرده بودند ساز تنبور ثبت ملی شد و جا دارد برای هر دو اتفاق به اهالی فرهنگ و هنر تبریک بگویم.

صارمی افزود: تنبور اگر چه در بین اهالی هنر یک ساز با مختصات حضور در منطقه جغرافیایی کرمانشاه و توابع آن است اما در متون قدیمی موسیقی ایران نیز بدان اشاره شده است.

این استاد موسیقی بیان کرد: تنبور در دیگر استان‌ها و مناطق کشورمان نیز حضور داشته است که از آن جمله می‌توان به فارس، گیلان و آذربایجان اشاره کرد، این ساز با توجه به مختصات و فرهنگ صوتی هر منطقه از کشورمان پرده بندی شده و ساختار همان منطقه را پیدا کرده است، اساتید قدیمی این ساز را تنبور می‌نامند و اکنون با نام‌های دیگری نظیر دوتار و ساز عاشقی نیز شناخته می‌شود.

وی تاکید کرد: ساز تنبور از چندین قرن قبل تا به امروز در بخش‌های مختلف کشورمان بوده و سینه‌به سینه منتقل شده است. از چند سال قبل از انقلاب به همت سید امرالله شاه‌ابراهیمی تنبور در گروه‌نوازی‌ها و اجراهای جمعی طراحی و برنامه‌ریزی شد و اجرای گروهی نیز پیدا کرد، امیدوارم حوزه فرهنگ همیشه شاهد اتفاقات مهم و خوشامد این‌چنینی باشد.

ثبت ملی تنبور احترام به جان ایرانیان بود

فریدون جنیدی استاد و پیشکسوت موسیقی نیز در این آیین گفت: به استاد رعنایی درود می‌فرستم که از صدا و ساز ایشان بارها لذت برده م و به آن دل سپرده ام.

وی افزود: میراث فرهنگی با ثبت ملی به این ساز و جان ایرانیان که از شنیدنش لذت بردند، احترام گذاشت و امیدوارم یونسکو نیز این احترام را بگذارد و آن را ثبت جهانی کند.

جنیدی سپس بیتی از شاهنامه خواند و در توصیف موسیقی اصیل ایرانی اظهارداشت:‌ موسیقی ایرانی جایگاه بسیار بالایی دارد و از ریشه‌ای اصیل گرفته شده است و به نظرم هیچ پایگاه دیگری نمی‌تواند جای آن را پر کند.

این استاد و پیشکسوت موسیقی گفت: وقتی به موسیقی اصیل ایرانی گوش می‌دهید به ابرها می‌روید، سپس به دریا می‌روید اما موسیقی غربی چنین ویژگی ندارد، ما ارزش‌های باستانی خود را نباید فراموش کنیم و به نظرم واژه موسیقی غلط است و باید واژه نوای خوش را به جای آن به کار ببریم.

وی افزود: واژه موسیقی پایه و اساس ندارد و حتی بهتر است از لفظ ایرانی خنیاگری استفاده کنیم. آلبوم مقامات کهن تنبور اولین گام در ثبت جهانی تنبور است و امیدوارم گام‌های بعدی بهتر و قوی‌تر برداشته شود.

جهانی احساس، فرهنگ و عشق در مقامات تنبور وجود دارد

در ادامه کوهزاد رعنایی فرزند یحیی رعنایی بیان کرد:‌ من قبل از این که حرف زدن را خوب یاد بگیرم ساز در بغلم بوده است و زبان ساز را از فارسی یا کردی بهتر درک می‌کنم . البته دوره‌های زیادی گذشت تا موسیقی تنبور و ردیف‌های آن را به خوبی یاد بگیرم.

وی افزود: خیلی از افراد به صورت تئوری می‌گویند که انسان همیشه باید یاد بگیرد اما من خالصانه می‌گویم که در این پروژه‌ای که ضبط کردیم به صورت عملی فهمیدم که باید خیلی از چیزها را یاد بگیرم و شاید تا آخر عمرم نیز باید درس یاد بگیرم.

رعنایی ادامه داد: زبان قاصر از بیان شگرفی موسیقی ایرانی و تنبور است؛ جهانی عشق، احساس و فرهنگ در تک‌تک مقام‌ها وجود دارد و به نظرم این پروژه یک دانشگاه برایم بود.

وی گفت: می‌خواهم یک پیام به کسانی بدهم که به صورت جدی موسیقی تنبور را دنبال می‌کنند؛ اگر ساز تنبور می‌نوازید و قصد آهنگ‌سازی روی آن را دارید بهتر است که آهنگ خود را بر همین مقام‌ها بگذارید چرا که غیر از آن نمی‌تواند هویت درستی داشته باشد.

این نوازنده تنبور بیان کرد: متاسفانه امروز موسیقی‌هایی در نسل جوان ساخته می‌شود که ضعیف است و به نظرم ناشی از عدم آشنایی، شناخت و دانش موسیقی است. امیدوارم که این آلبوم شروعی باشد تا بدانیم این ساز یکی از ساده‌ترین ساز است اما دنیایی از احساس و فرهنگ دارد.

پویان رعنایی دیگر فرزند یحیی رعنایی و خواننده این آلبوم موسیقی اظهارداشت: باید از همه کسانی که ما را در ضبط این اثر یاری کردند تشکر کنم. قطعا در غرب ایران، هنرمندانی که دستی بر تنبور و آیین مقامی آن داشته باشند وجود دارد که از بنده بهتر باشند اما قرعه به نام من خورد و در این پروژه همکاری داشتم.

وی گفت: باید از بزرگان موسیقی این منطقه که آن را حفظ کردند و به دست ما رساندند تشکر کنم و امیدوارم توانسته باشیم بخشی از موسیقی کردی را در این آلبوم جمع‌آوری کرده باشیم.

در پایان این مراسم از آلبوم مقامات تنبور رونمایی و همچنین قطعه‌ای از این آلبوم به صورت زنده نواخته شد.

مجموعه آلبوم «مقامات کهن تنبور» شامل آموخته‌ها و تجربیات حدود پنج دهه یحیی رعنایی از استادان صاحب سبک موسیقی مقامی تنبور(مقامات باستانی و حقانی حوزه صحنه) در قالب پنج لوح فشرده و یک دفترچه حاوی توضیحات مقام‌ها منتشر شده است.

یحیی رعنایی متولد (صحنه – ۱۳۴۱) فراگیری نوازندگی تنبور و مقام‌های حقانی و باستانی تنبور حوزه صحنه را از کودکی نزد استاد سیدامرالله شاه‌ابراهیمی و مقام‌های منطقه گوران را نزد استاد عابدین خادمی فراگرفت.

همچنین وی از محضر استادانی همچون حسین روحتافی، سیدایاز قزوینه‎ای، درویش امیرحیاتی، سیدنعمت ذوالنوری، سیدنورمحمد زکی‌آبادی، سیدعزت یاری در صحنه و استادان سیدولی حسینی، طاهر یارویسی، سیدمنصور یاری و کیومرث خالدپور فراگرفت.

رعنایی حدود پنج دهه به فراگیری، آموزش و پژوهش در حوزه تنبور مبادرت ورزیده و در همین راستا جوایز گوناگونی را کسب کرده است. وی اجراهای متعددی را به صورت تکنوازی و گروه‌نوازی در داخل و خارج از کشور اجرا کرده است و در زمینه آهنگسازی نیز آثار فراوانی دارد که می‎توان به قطعات: بنی آدم اعضای یکدیگرند، رطل گران، یاوران مسم، فدای دوست، و باده نوشان اشاره کرد.

در اجرای ماده ۱۲ کنوانسیون بین‌المللی حفظ میراث فرهنگی ناملموس و ماده ۳ قانون اساسنامه وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، در جلسه نهم دیماه شورای ملی ثبت میراث فرهنگی ناملموس پرونده هنر ساختن، نواختن، مقام‌ها و فرهنگ تنبور بررسی و برای ثبت در فهرست آثار ملی میراث ناملموس ایران تایید شد.

پرونده تنبور با همکاری یحیی رعنایی، فرید الهامی و شهاب نیکمان تهیه و برای بررسی در شورای ملی ثبت پیشنهاد شده بود.