موزه منیره فرمانفرمائیان ، اولین موزه هنرمند زن ایرانی

موزه منیره فرمانفرمائیان ، اولین موزه هنرمند زن ایرانی در یکی از تالار‌های عمارت جنوب شرقی باغ موزه نگارستان قرار دارد و با نمایش ۵۰ اثر از آثار نقاشی و آینه‌کاری این هنرمند افتتاح می‌شود و به صورت دائم در معرض دید عموم قرار گرفت. منیر شاهرودی فرمانفرمائیان (زادهٔ ۱۶ آذر ۱۳۰۱ – درگذشتهٔ ۳۱ فروردین ۱۳۹۸)، نقاش و گردآورنده هنر مردمی، اهل ایران بود.

برای رسیدن به تالار موزه منیر فرمانفرمائیان باید از تالار موزه مکتب کمال الملک گذشت تا به یک در چوبی بزرگ رسید که سرآغاز دیدن رقص نورها و هزار تکه شدن در دنیای آینه‌ها است. قسمتی از نمایشگاه به آثار نقوش هندسی ساده اختصاص پیدا کرده است. این آثار با قرار گرفتن قطعه‌های کوچک هندسی که با تکنیک نقاشی پشت شیشه و رنگ آمیزی جذابیتی صد چندان پیدا کرده است برای بینندگان آشنا است چون یاد آور معماری بناهای آینه کاری ایران (مانند سفر او به شیراز و دیدن شاهچراغ ) و معماری اسلامی است.

منیر شاهرودی فرمانفرمایان زمان کودکی در هنگام خواب به سقف اتاق خود خیره میشد و به گلها و زیبایی آنها خیره میشد. شاید در همان لحظات بود که منیر فرمانفرمایان جرقه‌ای در وجودش به وجود آمد با الهام از سنت ایرانی‌ به دنیای بزرگ هنرمندانه مشهور دنیا پیوست. زمان زندگی‌ در شهر نیویورک با اندی ورهول آشنا شدند که این آشنای و همکاری در کارها سبب انتقال و تبادل اطلاعات شد. این آثار به دلیل سبک خاص آن که نوعی از انتزاع هندسی است، ترکیبی از طرح‌های سنتی ایرانی و مدرن به شمار می‌رود. هم‌چنین ترکیب نقاشی‌های پشت‌شیشه‌ای سنتی، آینه‌کاری و اشکال مینیمال هندسی با یک درک مدرن هنری توانسته به این آثار امتیاز ویژه‌ای ببخشد.

در جوانی با فرانک استلا، ویلم دکونیگ، جکسن پولاک و اندی وارهول همکاری و رفت و آمد داشت، هنرمندان جوانی که بعدها به غول‌های هنر جهان تبدیل شدند. شهرت فرمانفرمائیان به دلیل آینه کاری‌های او و تبدیل نمادی از معماری ایرانی به هنری جهانی است. او در سفری به شیراز مجذوب آینه‌کاری مسجد شاه‌چراغ شد و پس از آن طرح‌های هندسی برگرفته از این آینه‌کاری‌ها را به دست استادان آینه‌کاری سنتی ایرانی سپرد تا آثاری به وجود آید که در دهه‌های ۶۰ و ۷۰ میلادی، در دنیا یگانه بود و به موزه‌ها و مجموعه‌های اروپا و آمریکا راه پیدا کرد.

خانم فرمانفرمائیان در اوایل ساله ۱۹۵۰ میلادی برابر با ۱۳۲۹ شمسی‌ هنگامی که در همسایگی منزل خود در شهر نیو یورک قدم می‌زدند، رویای برگزار کردن گالری در این موزه را در سر داشتند. موزه گوگنهام در آن زمان در حال ساخت بود و هنوز به اتمام نرسیده بود. شش دهه بعد رویایی ایشان به واقعیت تبدیل شد. نمایشگاه ” بیکران امکان” اولین نمایشگاه سولو یک ایرانی‌ در موزه گوگنهم است.کارهای خانم فرمانفرمائیان در کتابی‌ به عنوال “یک آینه باغ” در ساله ۲۰۰۷میلادی به چاپ رسیده است.

فرمانفرمائیان در بخش دیگری از کارها با رویارویی سنت و مدرنیته آثار بزرگ و پرکاری را به وجود آورده است که قطعات کوچک و ظریف آینه با محاسبات دقیق هندسی در کنار هم قرار گرفته و مخاطب را با فضایی رویایی مواجه می‌کند. اما کنار هم قرار گرفتن نقوش هندسی ساده در آثار مختلف باعث به وجود آمدن فرم‌های متنوعی شده است که هر کدام جلوه‌ای خاص و منحصر به فرد یافته‌اند. دسته دیگری از آینه‌کاری‌ها نیز به فرم‌های سه بعدی یا نقوش غیرهندسی نامتقارن اختصاص دارد که دیگر ارتباطی با سنت آینه‌کاری ایرانی ندارند..
منیر فرمانفرمائیان در طول زندگی هنری خود به فعالیت‌های دیگری هم چون نقاشی، طراحی لباس برای مجله‌های مد نیز پرداخته است که در موزه منیره فرمانفرمائیان می‌توان تعدادی از آثار او را در این زمینه مشاهده کرد.
طراحی جواهرات منیر نیز باز نگاهی به هنر ایرانی داشته است. ۴ قطعه جواهر که یاد آور هنر او در زمینه طراحی مد است بازهم به هندسی بودن رویکرد هنرمند اشاره می‌کند. منیر هر وقت از آثارش صحبت کرده است به هندسی بودن کارهایش تاکید فراوانی داشته است: « هندسه مرا به زادگاهم برگرداند، به مربع، مثلث و دایره، به مشاهدات کودکی من از تجربه حضور در میان زیبایی برآمده از این مرز و بوم. همه چیز برایم معنای تازه‌ای یافت؛ مکعب، استوانه و منشور.»

بهمن کیارستمی مستندی در رابطه با این موزه و آثار خانم منیر فرمانفرمائیان ،با نام “منیر” ساخته است که خود خانم فرمانفرمائیان در آن توضیح می دهد و می‌گوید: «کار من فقط بر اساس خط وشش ضلعی است و هیچ فلسفه ای پشت آن نیست! من فقط با خطوط شش ضلعی کار می کنم و این چهارچوب کار من است.»
در این تالار افسون گر و خیال انگیز به دیواری است که یکی از جملات منیر را بر روی خود دارد:
« ایران دل، چشم و روح من است» منیر شاهرودی فرمانفرمائیان
فرانک استلا در فیلم مستند منیر ساخته‌ی بهمن کیارستمی در مورد تاثیر پذیری منیر از معماری و فرهنگ ایرانی و تلفیق آن با هنر مدرن غربی می‌گوید: « منیر برای اینکه بتواند با فرهنگ بصری که از آن می آمد کار کند، برایش آسان تر بود که به نیویورک بیاید و در آنجا این کار را بکند تا اینکه در تهران بماند حالا او می توانست به تهران برگردد و کاری را انجام دهد که در نیویورک کشف کرده بود.»

نحوه دسترسی به موزه منیره فرمانفرمائیان

آدرس: تهران، باغ موزه نگارستان