آیا صندوق های سرمایه گذاری مطمئن هستند؟

سرمایه گذاری، فعالیتی حساس است و بدون دانش و تجربه نتیجه خوبی نخواهد داشت. این فعالیت، می‌تواند آن‌قدر پر ریسک باشد که سرمایه‌گذار حس کند تنها یک‌قدم تا از دست دادن سرمایه‌اش فاصله دارد. از طرف دیگر می‌تواند آن‌قدر بدون ریسک باشد که با گذاشتن سرمایه در بانک تفاوتی نداشته باشد. بهتر است، سرمایه گذاری حد تعادلی بین ریسک و سود را حفظ کند و به پاس تحمل ریسک، سودی هم دریافت کند. با شنیدن کلمه ریسک احتمالاً حس ترس و یا حس ناخوشایندی به شما دست می‌دهد درحالی‌که تعریف علمی ریسک این بار احساسی را ندارد. وقتی می‌گوییم یک سهم نسبت به دیگری ریسک بیشتری دارد، یعنی احتمال سود بیشتر دارد. درعین‌حال احتمال ضرر بیشتر نیز دارد.

در خصوص صندوق سرمایه گذاری نیز این مفهوم وجود دارد؛ اما درجات آن در انواع مختلف صندوق‌ها، متفاوت است. یکی از مواردی که می‌تواند ابهامات ذهن شمارا نسبت به صندوق برطرف کند، دانستن تفاوت بین سازمان ناظر بانک و صندوق است. بانک‌ها زیر نظر بانک مرکزی فعالیت می‌کنند. درحالی‌که صندوق‌ها تحت نظارت سازمان بورس قرار داشته و جزء موسسه‌های بازار مالی محسوب می‌شوند. عملکرد صندوق‌ها از سوی سازمان بورس کاملاً تحت نظارت است و سازمان صندوق‌ها را مکلف کرده تا هرماه گزارش‌های مالی دارایی‌های خود را ارائه بدهند. این گزارش‌ها شامل خریدوفروش دارایی‌ها است. این اطلاعات را می‌توانید در سامانه کدال با جستجوی نام هر صندوق مشاهده کنید.

سرمایه گذاری کم ریسک با صندوق های سرمایه گذاری

در بین انواع صندوق های سرمایه گذاری دو صندوق سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت و صندوق سرمایه‌گذاری مختلط، نسبت به بقیه صندوق‌ها ریسک کمتری دارند. به این دلیل که درصد زیادی از دارایی‌های خود را در اوراق با درآمد ثابت (اوراق مشارکت) که پشتوانه آن‌ها دولت هستند، سرمایه‌گذاری می‌کنند. در کنار این سرمایه‌گذاری، درصدی از دارایی‌های خود را هم در بورس سرمایه‌گذاری می‌کنند که باعث می‌شود سود بیشتری نسبت به سرمایه‌گذاری کامل در اوراق مشارکت دولتی داشته باشند؛ بنابراین سرمایه‌گذاری در این دو صندوق می‌تواند حد وسط و تناسبی معقول بین ریسک و بازدهی باشد. از طرفی کسانی که به سرمایه‌گذاری در بازار طلا علاقه دارند و آن را سرمایه‌گذاری کم ریسک و با بازدهی مناسبی می‌دانند، می‌توانند در صندوق های سرمایه گذاری مبتنی بر طلا سرمایه‌گذاری کنند.

سرمایه‌گذاری در این صندوق‌ها مزیت‌هایی دارد که خرید طلای فیزیکی ندارد؛ مثلاً نیاز به پول زیادی نیست و سرمایه‌گذار دغدغه نگهداری طلای فیزیکی را هم ندارد، درحالی‌که بازدهی آن همان بازدهی طلای فیزیکی است. همچنین کسانی که علاقه به سرمایه‌گذاری در بورس دارند ولی تخصص و وقت مدیریت سبد سهام خود را ندارند، می‌توانند از صندوق سرمایه‌گذاری سهامی استفاده کنند، چراکه تخصص مدیر صندوق در مدیریت دارایی‌ها و سرمایه‌گذاری‌های صندوق، مقداری از ریسک سرمایه گذاری در بورس را کم می‌کند. به همین دلیل است که سرمایه‌گذاری در صندوق های سرمایه گذاری حتی در ریسکی‌ترین نوع آن، ریسک کمتری نسبت به سرمایه‌گذاری مستقیم در بازار بورس دارد.

رتبه‌بندی صندوق های سرمایه گذاری بر مبنای میزان ریسک سرمایه‌گذاری (از کم ریسک به پر ریسک) به شرح زیر است:

رتبه اول:

در بین انواع صندوق های سرمایه گذاری صندوق درآمد ثابت (Fixed Income) کم ریسک ترین نوع است و به همین دلیل سود مورد انتظار کمتری هم دارد، به‌طورمعمول سود صندوق‌های درآمد ثابت با سود سپرده‌های بانکی مقایسه می‌شود و این صندوق‌ها اغلب سود بیشتری نسبت به سپرده‌های بانکی عاید سرمایه‌گذار می‌کنند.

رتبه دوم:

صندوق‌های مختلط، نوع دیگری از صندوق های سرمایه گذاری هستند که ریسک و بازدهی متوسط و معقولی دارند؛ یعنی نه ریسک آن‌ها به‌اندازه صندوق سهامی زیاد است و نه بازدهی آن‌ها به‌اندازه صندوق‌های درآمد ثابت کم است. درواقع از لحاظ ریسک و بازده این نوع صندوق بین صندوق درآمد ثابت و سهامی قرار می‌گیرد.

رتبه سوم:

صندوق‌های سهامی و شاخصی، به این دلیل که درصد زیادی از سرمایه خود را (در بعضی موارد تا ۹۵ درصد) در بازار بورس سرمایه‌گذاری می‌کنند و با توجه به طبیعت نوسانی بازار سهام ریسک بیشتری نسبت به سایر صندوق‌ها دارند. البته بااین‌وجود همچنان، این نوع صندوق‌ها در مقایسه با سایر بازارهای مالی ریسک کمتری داشته و در بین انواع صندوق‌ها دارای بیشترین محبوبیت هستند.

رتبه چهارم:

درنهایت پر ریسک ترین نوع صندوق‌ها، صندوق‌های جسورانه یا خطرپذیر هستند. دلیل ریسک زیاد این صندوق‌ها این است که دارایی خود را به امید سود، در کسب‌وکارهای جدید و نوپا سرمایه‌گذاری می‌کنند.

صندوق با درآمد ثابت

صندوق‌ها انواع مختلفی دارند. برخی از صندوق‌ها با درآمد ثابت هستند. ویژگی این صندوق‌ها در این است که مبالغ سرمایه‌گذاری شده در آن فقط در اوراق بهادار با درآمد ثابت شامل اوراق مشارکت، اوراق اجاره، اوراق بهادار رهنی و گواهی‌های سپرده منتشرشده توسط بانک‌ها و مؤسسات مالی دارای مجوز از سوی بانک مرکزی و سایر اوراق بهادار با درآمد ثابت سرمایه‌گذاری می‌شود. این نوع صندوق می‌تواند نرخ ریسک و البته سود کمتری نسبت به سایر صندوق‌ها داشته باشد. صندوق‌های معرفی‌شده در بخش صندوق سرمایه‌گذاری رده همگی با درآمد ثابت و با ضمانت نقد شوندگی توسط بانک‌ها هستند. برای انتخاب بهترین صندوق درآمد ثابت باید موارد زیر را بررسی کنید:

سایز صندوقنوسان سود صندوق در گذشتهعملکرد این صندوق نسبت به سایر صندوق‌های درآمد ثابت در چند ماه گذشته.

سایز صندوق

صندوق با سایز کوچک قدرت مانور و انعطاف‌پذیری بیشتری دارد. هرچه دارایی صندوق بیشتر باشد، ناچار است سرمایه را بین دارایی‌های بیشتری تقسیم کند و این برای مدیریت صندوق کار دشوارتری است. ولی صندوق کوچک به‌راحتی می‌تواند بین دارایی‌ها و سهام مختلف مانور دهد و به‌راحتی سود بالایی بسازد. به همین دلیل، صندوق‌های پربازده غالباً کوچک هستند و سقف آن‌ها پر است.

نوسان سود صندوق در چند ماه گذشته

مؤلفه مهم دیگر در بررسی عملکرد تیم مدیریت صندوق، بررسی میزان پایداری و نوسان سود در ماه‌های گذشته است. بررسی سود یک‌ماهه، اطلاعات مفیدی به ما نمی‌دهد، زیرا ممکن است در یک ماه اخیر، بازار شرایط مساعدی داشته و به عملکرد مطلوب صندوق منتج شده است. بهتر است این مقایسه را در مقیاس بزرگ‌تر و حداقل سه‌ماهه انجام دهید. با این بررسی درمی‌یابیم که نوسان سود بعضی صندوق‌ها بیشتر و برخی دیگر کمتر است. نوسان در سودآوری صندوق‌ها به دو دلیل عمده است:

درصدی که صندوق در سهام سرمایه‌گذاری کرده است.میزان ریسک سبد سهامی صندوق

به دلیل اینکه بخشی از سبد صندوق‌های درآمد ثابت (بین ۵ تا ۲۰ درصد طبق دستورالعمل سازمان بورس) در بورس سرمایه‌گذاری می‌شود، بخش اصلی نوسان سود صندوق‌ها مربوط به سبد بورسی آن است؛ زیرا بخش اوراق درآمد ثابت صندوق نوسان چندانی ندارد و با روند ملایم رشد می‌کند. پس می‌توان نتیجه گرفت که یکی از دلایل صندوقی که نوسان سود زیادی دارد، درصد بالاتر سهام در سبد بورسی صندوق هست که این فرضیه را می‌توان با بررسی سبد صندوق تائید کرد. سبد صندوق‌ها هرماه به‌صورت شفاف منتشر می‌شود که به چه درصدی در کدام دارایی‌ها سرمایه‌گذاری کرده است. هرچقدر یک صندوق درصد بالاتری را به سهام اختصاص بدهد، یعنی سبد این صندوق در کل ریسکی‌تر هست نسبت به صندوقی که درصد کمتری در سهام سرمایه‌گذاری کرده است.

میزان ریسک سبد سهامی صندوق

در بین دو صندوق که درصد یکسانی را در سبد سهامی سرمایه‌گذاری کرده‌اند هم تفاوت سود زیادی می‌تواند وجود داشته باشد. دلیل این تفاوت به استراتژی سرمایه‌گذاری صندوق و مفهوم ریسک برمی‌گردد. تعدادی از صندوق‌ها، سبد سهامی خود را در سهم‌های با ریسک بالا سرمایه‌گذاری می‌کنند، درنتیجه با اصلاح بازار بیشتر افت کرده و با صعود بازار بیشتر رشد خواهند کرد. در نقطه مقابل، برخی صندوق‌ها ، در سبد کم ریسک سهام سرمایه‌گذاری می‌کنند. برای همین تحت تأثیر نوسانات بازار قرار نمی‌گیرند.

عملکرد کدام صندوق در نهایت بهتر خواهد بود؟

برای انتخاب بین صندوق‌های درآمد ثابت باید تصمیم بگیرید که سود مطمئن بدون نوسان زیاد را ترجیح می‌دهید یا اینکه در صندوقی با احتمال سود بالا و درعین‌حال ریسک بالاتر می‌خواهید سرمایه‌گذاری کنید. هرچقدر بازه سرمایه‌گذاری شما کوتاه‌مدت‌تر شود، سرمایه‌گذاری در صندوق‌های با نوسان بسیار کم گزینه بهتری است. برای بازه میان‌مدت و بلندمدت، که نوسانات اقتصاد و بازار بیشتر است، صندوق درآمد ثابت با درصد بیشتر سهام بهتر است.

عملکرد صندوق نسبت به سایر صندوق های درآمد ثابت

برای تصمیم‌گیری درست بهتر است چند صندوق را در دوره زمانی مشخص بررسی کنید. ازآنجایی‌که این کار زمان‌بر است، بهتر است بازده صندوق‌ها را با نرخ بازده بازار صندوق‌ها بسنجید؛ یعنی اگر متوسط بازدهی تمام صندوق‌های درآمد ثابت فعال در بازار را بازده بازار بنامیم. در این صورت اگر بازده صندوق بالاتر از بازار باشد یعنی این صندوق از متوسط بازار بهتر عمل کرده است.

مقایسه و انتخاب بهترین صندوق مختلط و سهامی

بازار صندوق‌های مختلط و سهامی نسبت به صندوق‌های درآمد ثابت بسیار کوچک‌تر است. تمام معیارهای انتخاب صندوق درامد ثابت برای صندوق‌های مختلط و سهامی نیز به کار می‌رود. ولی برای این صندوق‌ها یک معیار متفاوت است. در صندوق‌های درآمد ثابت از معیار مقایسه بازدهی صندوق نسبت به بازده بازار درآمد ثابت استفاده می‌شود. درحالی‌که در صندوق‌های مختلط و سهامی، معیار شاخص کل است و بازدهی صندوق‌ها با شاخص کل بازار سنجیده می‌شود. معمولاً همه صندوق‌های مختلط و سهامی در وب‌سایت خود نمودار مقایسه بازدهی صندوق خود را نسبت به شاخص کل قرار می‌دهند.

سرمایه‌گذاری در صندوق مطمئن تر است یا بورس؟

با توجه به این‌که صندوق سرمایه‌گذاری مشترک درسبدی بسیار متنوع از سهام و سایر انواع اوراق بهادار سرمایه‌گذاری می‌کند، ریسک سرمایه‌گذاری نیز کاهش می‌یابد؛ بنابراین می‌توان گفت ریسک سرمایه‌گذاری در صندوق سرمایه‌گذاری مشترک از ریسک سرمایه‌گذاری مستقیم در بورس کمتر است.

آیا ماهیت همه صندوق های سرمایه‌گذاری مشترک یکسان است؟

خیر، صندوق های سرمایه گذاری مشترک اهداف سرمایه‌گذاری مختلف و بنابراین، ریسک‌های متفاوتی دارند. شما به‌عنوان یک سرمایه‌گذار، باید صندوق سرمایه‌گذاری‌ای را انتخاب کنید که با ریسک مدنظر شما، تطابق داشته باشد. لازم به ذکر است که ریسک سرمایه‌گذاری در صندوق‌ها در کل کم است؛ زیرا حتی پر ریسک ترین صندوق‌ها تحت نظارت سازمان بورس هستند و سازمان لیست سهم‌هایی که صندوق‌ها حق دارند در آن سرمایه‌گذاری کنند را منتشر و ابلاغ می‌کند. بنابراین صندوق‌ها نمی‌توانند ریسک زیادی را متحمل شده و در هر دارایی سرمایه‌گذاری کنند. درنتیجه ریسک ورشکستگی یا صفر شدن سرمایه در صندوق‌ها بسیار کم است. تنها ریسک ممکن در صندوق‌های ریسکی، سود نکردن یا از دست دادن درصدی از سرمایه است. نگرانی که غالب افراد در مورد صندوق‌ها دارند، ترس از کلاه‌برداری است. ولی صندوق‌ها جای مطمئنی برای سرمایه‌گذاری هستند و تنها معیاری که می‌تواند عملیات صندوق را تحت‌الشعاع قرار دهد، ریسک صندوق و سیاست سرمایه‌گذاری صندوق است. وقتی شما در یک صندوق سهامی سرمایه‌گذاری می‌کنید، ریسک بازار را نیز به جان می‌خرید؛ زیرا شما ترکیبی از سهام شرکت‌ها را در قالب صندوق خریداری می‌کنید؛ بنابراین افت‌وخیز بازار صندوق شمارا نیز متأثر می‌کند.