جان دیویسون راکفلر در هشتم ژوئیه سال ۱۸۳۹ میلادی و در شهر نیویورک چشم به جهان گشود. وی از یک خانواده متوسط اروپاییتبار بود. والدین راکفلر شش فرزند داشتند، که جان دومین آنها و بزرگترین پسر خانواده محسوب میشد. پدر او ویلیام راکفلر، در زمینه فروش محصولات گیاهی پزشکی فعالیت داشت، که به مناطق مختلف آمریکا سفر میکرد و مادرش الیزا دیویسون یک زن خانهدار بود. جان از کودکی در تأمین اقتصادی خانواده ایفای نقش مینمود و حتی با پسانداز پول اضافی حاصل از فروش سیبزمینی، آبنبات و… به همسایگانشان قرض میداد! زمانی که ۱۴ سال داشت، خانواده او به شهر استرانگسویل در ایالت اوهایو در شرق آمریکا مهاجرت کردند و جان دیویس در دبیرستان مرکزی کلیولند مشغول به تحصیل شد. سپس او به منظور یادگیری حسابداری، یک دوره آموزشی ۱۰ هفتهای را در کالج بازرگانی “Folsom’s” گذارند. طبق گفتههای اطرافیان او در دوران نوجوانی، جان راکفلر با وجود اینکه شرایط زندگی چندان باثباتی نداشت؛ اما فردی بسیار خوشبرخورد، جدی، باهوش و فعال بود.
شروع به کار حسابداری ثروتمندترین مرد تاریخ!
اولین فعالیت رسمی شغلی او در سال ۱۸۵۵ بود؛ زمانی که به عنوان کمک حسابدار در یک شرکت تولیدی کوچک به نام «Hewitt Tuttle» در کلیولند شروع به کار کرد. جان در این شرکت سخت تلاش میکرد، به گونهای که پس از مدت کوتاهی به تمام اصول و جزئیات دفاتر حسابداری تسلط یافت. وی در برآورد هزینههای حملونقل ماهر بود، که همین موضوع تأثیر فراوانی در موفقیت تجاری او داشت. راکفلر در ابتدای فعالیت، ماهانه ۱۶ دلار حقوق میگرفت؛ که این مقدار در آخرین سال کاری او در آن شرکت، به ۵۸ دلار رسیده بود. او در جوانی همواره دو آرزوی بزرگ داشت:
«۱۰۰ سال زندگی و بدست آوردن ۱۰۰ هزار دلار سرمایه (معادل ۲٫۷ میلیون دلار در سال ۲۰۱۹)»
شراکت با ماری کلارک
در سال ۱۸۵۹ راکفلر به همراه شریک خود ماری کلارک، با تأسیس یک شرکت وارد حوزه خدمات بازرگانی شدند. جان برای شروع این تجارت به اندازه کافی سرمایه نداشت و به همین دلیل مجبور شد؛ با بهره ۱۰ درصدی از پدرش ۱۰۰۰ دلار وام بگیرد. فعالیت تجاری راکفلر و کلارک بسیار موفقیتآمیز بود و آنها در سالهای اول و دوم شراکت خود به ترتیب ۴۰۰/۴ و ۰۰۰/۱۷ دلار درآمد کسب کردند؛ که با شروع جنگ داخلی نیز این مقدار افزایش یافت. در آستانه پایان جنگ، دولت فدرال برای قیمت نفت یارانه پرداخت میکرد؛ که به واسطه این اختلاف قیمت، یک فرصت تجاری بینظیر برای دلالان نفتی به وجود آمد. از همین روی، او به همراه برادران کلارک و یک شیمیدان به نام ساموئل اندروز یک پالایشگاه نفت تأسیس کردند. ترکیب شرکاء و سهامداران این شرکت نفتی در طول زمان فعالیت تغییرات بسیاری داشت؛ اما علاوه بر اینکه فعل و انفعالات مذکور تأثیر منفی روی فرآیند کاری شرکت نداشت؛ جان راکفلر با استفاده از شرایط رونق اقتصادی پس از جنگ، اخذ تسهیلات مالی و سیاستهای سرمایهگذاری صحیح توانست؛ در سال ۱۸۶۸ این شرکت را به بزرگترین پالایشگاه جهان تبدیل کند!
استاندارد اویل
در سال ۱۸۷۰ راکفلر پالایشگاه استاندارد اویل را در اوهایو احداث نمود. این شرکت اولین اتحادیه بزرگ تجاری در کشور آمریکا بود. او با استفاده از تجربیات و ایدههای تجاری خود به سرعت این شرکت را گسترش داد؛ تا به سودآورترین پالایشگاه اوهایو و در نهایت به بزرگترین پالایشگاه نفت ایالات متحده مبدل گشت. راکفلر پس از مدتی اقدام به ایجاد یک کارتل حملونقل ریلی محصولات نفتی نمود، تا از این طریق هزینههای جابهجایی محصولات پالایشگاه خود را کاهش دهد. وی در این مسیر رقبا و منتقدان بسیاری داشت؛ اما اقدامات او موجب میشد، نفت با قیمت کمتری به دست مصرفکنندگان برسد. پس از کسب موفقیتهای پیاپی و تبدیل استاندارد اویل به یک غول نفتی، راکفلر در پی گسترش حوزه فعالیت خود و تملک واحدهای صنعتی کوچکتر بود. در واقع او یک استراتژی تجاری قدرتمند داشت، که به ترتیب شامل خرید یا شراکت در پالایشگاههای رقیب، بهبود عملکرد این واحدهای صنعتی، اعمال قدرت برای کاهش هزینه حملونقل مواد نفتی، معاملات پنهانی و سرمایهگذاری مجدد درآمدهای شرکت بود و این مراحل همچون چرخهای همواره در جریان بودند.
راکفلر عقیده داشت، که شرکتهای صنعتی باید در قالب واحدهای بزرگ دارای استاندارد و کیفیت بالا فعالیت نمایند؛ تا وضعیت اقتصاد و صنعت کشور به سرعت بهبود یابد. بنابراین به هر نحو ممکن سعی میکرد، که رقبایش را تحت سلطه خویش درآورده و از این لحاظ خود را ناجی صنعت میدانست! وی توانست از ۲۶ پالایشگاه نفتی فعال کلیولند در سال ۱۸۷۲، ۲۲ واحد از این شرکتها را خریداری نماید؛ تا همگی زیر نظر مجموعه بزرگ استاندارد اویل فعالیت کنند! به مرور زمان این شرکت خط تولید محصولات مختلفی نظیر روغن، لوله، رنگ و… را به مجموعه خود اضافه نمود و با هدف افزایش ضریب نفوذ در میان مصرفکنندگان، همواره سعی در ایجاد انحصار و فروش محصولات در حداقل قیمت بازار داشت. در پایان دهه ۱۸۷۰ میلادی، ۹۰ درصد از روغن صنعتی مصرفی ایالات متحده در شرکت استاندارد اویل تولید میشد و همین توانست، راکفلر را به یک میلیونر تبدیل کند! همزمان با پیشرفتهای اقتصادی، عطش او برای ایجاد انحصار بیشتر در صنایعی چون نفت، حملونقل و… نیز فزونی مییافت. اقدامات انحصارگرایانه او سبب عصبانیت رقبا، حساسیت نهادهای قانونی و حملات رسانهای متعددی شد.
بازار آتی نفت
معاملات آتی نفت توسط راکفلر بنیانگذاری شد. وی پس از مدتی اقدام به صدور گواهیهایی برای پیش خرید و فروش نفت ذخیره شده در مخازن پالایشگاههای شرکت نمود، که این اوراق توسط واسطههای نفتی مبادله میشد و در نهایت بورس ملی نفت آمریکا در سال ۱۸۸۲ تأسیس گردید. او در دهه ۱۸۹۰ وارد حوزه حملونقل سنگهای معدنی شد و به دلیل گسترش بیش از حد فعالیتهای تجاری بسیار مورد توجه رسانهها بود، اما در همین حین به فکر بازنشستگی افتاد و تصمیم گرفت، بیشتر زمان خود را به فعالیتهای ورزشی و تفریحی بپردازد.
انحلال استاندارد اویل!
نهایتاً جان راکفلر در سال ۱۹۰۲ پس از واگذاری اختیارات خود، با سرمایه ۵۸ میلیون دلاری بازنشسته شد. پس از آن، وی صرفاً سهامدار شرکت استاندارد اویل بود؛ که به دلیل سیاستهای پیشین او این شرکت دچار مشکلات و حواشی پیرامونی زیادی شده بود و در آستانه فروپاشی قرار داشت. عاقبت در سال ۱۹۱۱ این اتحادیه بزرگ نفتی بر اساس رأی دیوان عالی آمریکا منحل و به شرکتهای کوچک تقسیم شد. در زمان انحلال نیز راکفلر ۲۵ درصد از سهام این شرکت را حفظ نمود. البته این اقدام برای او بسیار سودآور بود؛ زیرا ۱۰ سال بعد ارزش آن به ۹۰۰ میلیون دلار رسید!
عقاید و تفکرات
راکفلر یکی از طرفداران جنبش ضد بردهداری بود و از آبراهام لینکلن و حزب جهموریخواه جدید حمایت میکرد. وی دنبالهرو عقاید یک واعظ به نام جان وسلی بود، که همواره بر پسانداز و تلاش فراوان تأکید داشت. جان راکفلر فرد متدینی بود. او هر روز کتاب مقدس میخواند و هفتهای دو بار در مراسم دعا شرکت میکرد. همچنین به رهنمودهای زندگی موجود در کتاب مقدس نیز کاملاً معتقد بود و آنها را در امور اقتصادی خود نیز به کار میگرفت. جان دیویس طبق آموزههای دینی و اصولی که از مادرش آموخته بود، در امور خیریه فعالیت گستردهای داشت. دانشگاه شیکاگو، مرکز پزشکی راکفلر (دانشگاه راکفلر) و… از موارد عامالمنفعهای میباشند؛ که توسط این شخص در قرن هجدهم و نوزدهم انجام شده است.
فردی که چند برابر بیل گیتس ثروت دارد!
راکفلر عناوینی نظیر ثروتمندترین فرد تاریخ جهان و اولین میلیاردر آمریکایی را به خود اختصاص داده است. علیرغم اینکه او شخصیتی شناخته شده در صنعت نفت و امور بشردوستانه میباشد، اما اکثریت وی را به واسطه ثروت افسانهایش میشناسند. طبق آمار رسمی ممیزی در سال ۱۹۰۲، راکفلر ۲۰۰ میلیون دلار سرمایه داشت؛ که معادل ۲۴ میلیارد دلار کنونی بود. مجموع ثروت او تا زمان مرگ حدوداً ۱٫۴ میلیارد دلار تخمین زده میشود، که بر اساس نرخ تورم برابر ۳۹۲ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۶ بوده است!
زندگی شخصی و مرگ
جان راکفلر در سال ۱۸۶۴ میلادی با “لارا اسپلمن” ازدواج کرد، که حاصل آن سه فرزند دختر و یک پسر بود. او در دهه ۵۰ زندگی خود از مشکلات گوارشی و افسردگی رنج میبرد و به واسطه استرس شغلی فراوان دچار بیماری آلوپسی شد. جان دیویس راکفلر نهایتاً در ۹۸ سالگی بر اثر تصلب شرایین در فلوریدای آمریکا درگذشت.