چگونه اوراق قرضه بخریم؟ راهنمای خرید اوراق قرضه

افرادی که در زمینه‌ کسب و کار و سرمایه گذاری موفق هستند، برای پخش کردن سرمایه‌ خود و جلوگیری از ضررهای غیر قابل جبران، اصطلاحا یک پرتفوی ایجاد و دارایی خود را به اشکال مختلف در این سبد تقسیم می‌کنند. عمده‌ترین روش‌های حفظ دارایی، نگهداری پول نقد، خرید ملک، خرید دلار و طلا و خرید اوارق بهادار (Security) است. اوراق بهادار هم در محدوده‌ خودش انواع مختلفی دارد که می‌توان به سهام عادی، حق تقدم، سهام ممتاز، اوراق مشارکت، اوراق خزانه، اوراق مرابحه، اوراق استصنا و اوراق قرضه … اشاره کرد. در مقاله‌ای که می‌خوانید شما را با اوراق قرضه و اصطلاحات مربوط به آن آشنا می‌کنیم.

اوراق قرضه چیست؟

اوراق قرضه به اوراقی گفته می‌شود که توسط یک شرکت صادر و به افراد واگذار می‌شود. این اوراق نوع خاصی از اوراق بهادار هستند که طی قراردادی شرکت صادر کننده موظف خواهد بود که مبلغ معینی را در زمانی خاص به دارنده‌ اوراق پرداخت کند. این زمان در هنگام واگذاری اوراق به دارنده اعلام می‌شود. همچنین شرکت صادر کننده‌ اوراق وظیفه دارد اصل پول خریدار را نیز به او برگرداند. افرادی که اوراق قرضه به آن‌ها تعلق می‌گیرد در واقع مالک بخشی از شرکت نخواهند بود و فقط به عنوان بستانکار تلقی می‌شوند و در زمان واگذاری به اشخاص، ارزش ریالی مشخصی دارند. این اوراق از نظر مدت زمان تعیین شده برای سررسید، به سه دسته تقسیم می‌شوند:

اوراق کوتاه‌مدت: زمان سررسید آنها از یک تا پنج سال است.اوراق میان‌مدت: زمان سررسید اوراق میان‌مدت از پنج تا ده سال است.اوراق بلندمدت: اوراق بلندمدت بیشتر از ده سال. زمان دارند.

انواع اوراق قرضه

همچنین اوراق قرضه شامل سه نوع دولتی، شهرداری و شرکتی هستند. برخی دولت‌ها به منظور به‌دست آوردن هزینه‌های مورد نیاز خود، اقدام به انتشار اوراق قرضه می‌کنند. در این میان اوراق دولت­هایی که اقتصاد قوی‌تری دارند، امن‌تر و ریسکشان نیز کمتر است. در مقابل، اوراق قرضه دولت‌های در حال توسعه هم وجود دارند که خرید این اوراق ریسک بالایی دارد و از امنیت کمتری برخوردارند. اوراق قرضه شهرداری را شهرداری‌های یک شهر منتشر می‌کنند. شهرداری‌ها این اوراق را برای به دست آوردن سرمایه‌ مورد نیاز خود برای ساخت‌وساز مدارس، فرودگاه‌ها و بیمارستان‌ها به فروش می‌رسانند. سود حاصل از این اوراق قرضه بدون مالیات است. اوراق قرضه شرکتی توسط شرکت‌ها و برای تامین هزینه‌های مورد نیاز آن‌ها به‌ فروش می‌رسند. این اوراق ریسک بالایی دارند؛ اما به عنوان یکی از مزیت‌های آن‌ها می‌توان به بالاتر بودن نرخ بهره‌ این اوراق اشاره کرد. گفتنی است این اوراق شامل مالیات نیز می‌شوند.

ارزش اوراق قرضه

برای اوراق قرضه در همان ابتدای واگذاری این اوراق، ارزش مشخصی تعیین می‌شود. این ارزش متناسب با میزان تولید تخمین زده شده برای شرکت است.

ویژگی های اوراق قرضه

اوراق قرضه ویژگی‌های خاص خودشان را دارند که در ادامه به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم:

۱- سند بستانکاری

برگه‌ای است که از طرف شرکت به شخص خریدار اوراق قرضه داده می‌شود. بر اساس این سند شخص دارنده‌ برگه می‌تواند بهره‌ متناسب با آن را دریافت کند و در زمان سررسید اوراق، اصل پول خود را از شرکت پس بگیرد. باید به این نکته توجه کرد که شخص دارنده‌ اوراق قرضه مالک بخشی از شرکت نخواهد شد و اگر شرکت به سود زیانی دست یابد او در این سود شریک نخواهد بود.

۲- تاریخ سررسید اوراق قرضه

تاریخ سررسید اوراق قرضه به تاریخ مشخصی گفته می‌شود که شرکت در آن تاریخ موظف است اصل مبلغ اسمی اوراق را به دارنده‌ آن‌ها پرداخت کند. همانطور که پیش‌تر گفتیم این تاریخ در ابتدای واگذاری اوراق مشخص است.

۳- ارزش اسمی

همه‌ اوراق قرضه در ابتدا ارزش ریالی معینی دارند که به آن ارزش اسمی گفته می‌شود.

۴- اولویت

اولویت، در صورت ورشکسته شدن شرکت زمانِ دریافت اصل مبلغ برگه و بهره‌ آن را مشخص می‌کند. افرادی که دارنده‌ اوراق قرضه هستند نسبت به سهام‌داران شرکت از اولویت بیشتری برخوردارند و زودتر از آن‌ها به اصل پول خود خواهند رسید. البته خود اوراق قرضه نیز می‌توانند از نظر اولویت متفاوت باشند، این تفاوت در زمان انتشار اوراق تعیین می‌شود.

۵- وثیقه

به ملک یا ساختمانی که شرکت منتشر کننده‌ اوراق قرضه، به عنوان ضمانت این اوراق مشخص می‌کند وثیقه می‌گویند. این در حالی است که شرکت به تازگی فعالیت خود را شروع کرده باشد. معمولا اگر شرکت معتبر و دارای نام و نشان باشد نیازی به تعیین وثیقه نیست.

۶- حق رای

به حق دخالت در برخی از کارهای شرکت توسط دارندگان اوراق قرضه، حق رای گفته می‌شود. البته تمامی اوراق قرضه این حق را به دارنده نمی‌دهند و تنها نوع خاصی از این اوراق حق رای ‌را به صاحب خود اعطا می‌کنند. در صورت داشتن حق رای، فرد دارنده‌ اوراق می‌تواند در مواردی مانند یکی شدن شرکت با شرکت‌های دیگر و یا منتشر کردن اوراق قرضه نظر دهد. دارنده‌ حق رای می‌تواند در بسیاری از تصمیمات شرکت نظر دهد به خصوص زمانی که شرکت، از انجام وظایف تعیین شده‌ خود سر باز زند.

۷- امین دارندگان اوراق قرضه

امین دارندگان اوراق، شخصی است که به عنوان واسطه بین شرکت و خریداران اوراق قرضه عمل می‌کند. این فرد همچنین اجازه‌ نظارت بر اعمال شرکت را دارد. این شخص در صورتی انتخاب می‌شود که تعداد خریداران اوراق قرضه زیاد و فروش اوراق به صورت عمومی باشد. اگر فروش اوراق به صورت اختصاصی باشد، فقط شخص خریدار و شرکت، طرفین قرارداد به حساب می‌آیند.

۸- نرخ بهره

به درصد بهره‌ای که به خریدار تعلق می‌گیرد، نرخ بهره می‌گویند. این نرخ در گذشته از ابتدا مشخص می‌شد و در طول دوره ثابت می‌ماند؛ اما در حال حاضر برخی از اوراق قرضه دارای نرخ بهره‌ متغیر و همچنین وابسته به تولید و درآمد شرکت هستند که در این‌صورت به این اوراق، «اوراق قرضه با نرخ شناور» گفته می‌شود.

مزایا و معایب

تمامی اوراق بهادار موجود در بازار نکات مثبت و منفی بسیاری دارند. اوراق قرضه نیز به همین ترتیب دربردارنده‌ مزایا و معایبی هستند که در ادامه با آن‌ها آشنا خواهید شد.

مزایای خرید اوراق قرضه

از آنجایی که اوراق قرضه در حکم وام به شرکت هستند و شرکت موظف است سود پول دارندگان اوراق را در تاریخ‌هایی که مشخص شده است پرداخت کند، بنابراین خطری در صورت بروز مشکلات مالی شرکت، دارایی‌‌های دارندگان اوراق را تهدید نمی‌کند و آن‌ها بهره‌ خود را دریافت خواهند کرد. ماهیت دوگانه‌ اوراق قرضه، این امکان را برای خریدار فراهم می‌نماید که در صورت بروز هرگونه مشکل یا زیانی در شرکت، ضرر کمتری متحمل شود. در صورت ورشکست شدن شرکت، دارندگان این اوراق در صف اول پرداخت بدهی‌های شرکت قرار می‌گیرند.

معایب خرید اوراق قرضه

دارندگان این اوراق، در واقع حکم وام دهندگان به شرکت را دارند و صرفا سود وامی را که داده‌اند دریافت می‌کنند؛ بنابراین هیچ گونه حقی برای تصمیم‌گیری درباره‌ شرکت ندارند و از حق رای نیز برخوردار نیستند. در صورت افزایش قیمت سهام شرکت، هیچ تغییری در نرخ سود اوراق قرضه ایجاد نمی‌شود.

نقد شوندگی

پس از سررسید قرارداد، معادل قیمت اسمی اوراق قرضه، پول نقد به دارنده‌ اوراق داده می‌شود. ضمن اینکه در مدت زمان‌هایی که در قرارداد مشخص شده است، سود خرید اوراق هم به صورت نقد به حساب خریدار واریز می‌شود.

خرید اوراق قرضه

امکان خرید اوراق قرضه مانند بیشتر اوراق بهادار از طریق اعلان‌های عمومی و پذیره‌نویسی فراهم می‌شود.

چه افرادی می توانند اوراق قرضه خریداری کنند؟

محدودیت خاصی برای خریداران وجود ندارد و همه می‌توانند با توجه به بودجه‌ خود هر مقداری که می‌توانند اوراق قرضه خریداری کنند.

نحوه دریافت بهره

نرخ بهره و تاریخ پرداخت آن طبق توافقی که در متن قرارداد بین خریدار و ناشر اوراق نوشته شده است انجام می‌گیرد.

کمی بیشتر در مورد اوراق قرضه بدانید

نکته‌ مهمی که در مورد اوراق قرضه وجود دارد این است که این اوراق با توجه به ماهیت آن‌ها که نوعی وام با بهره هستند، با سیستم بانکداری اسلامی مطابقت ندارند و این اوراق در ایران خرید و فروش نمی‌شود. ضمن اینکه وام گیرنده یا همان ناشر اوراق ملزم به ارائه‌ توضیح درباره‌ مواردی که سرمایه‌ خریداران صرف آن‌ها می‌شود، نیست و ‌می‌‌تواند سرمایه‌ آن‌ها را در هر زمینه‌ای وارد کند. هر چند که محدوده‌ فعالیت شرکت‌ها مشخص است اما بعضی ناشران اوراق، از دارایی خریداران در کارهای غیرقانونی استفاده می‌کنند.