صندوق سرمایه گذاری قابل معامله یا ETF چیست و چه مزایایی دارد؟

صندوق‌های سرمایه گذاری مشترک، یکی از روش‌های پرطرفدار سرمایه‌ گذاری است که از ریسک معقولی برخوردار بوده و افراد می‌توانند به‌صورت بلندمدت انتظار بازدهی معقولی را از آن داشته باشند و یکی از آن ها صندوق سرمایه گذاری قابل معامله یا ETF است. صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک با هدف مدیریت حرفه‌ای وجوه و کسب بازدهی مناسب از طریق تجمیع سرمایه‌ افراد و سرمایه‌گذاری در اوراق‌بهادار، تشکیل شده‌اند و در سطح جهان تنوع بالایی دارند. به طور کلی، صندوق‌ها، در سه دسته از ابزارهای مالی سرمایه ‌گذاری می‌کنند که عبارتند از:

اوراق دارایی (سهام)اوراق بدهی (اوراق قرضه شرکتی)اوراق مشارکت دولتی (بدون ریسک)

بازده و واحدهای این ابزارها، با استفاده از ارزش خالص دارایی یا NAV ارزیابی و قیمت‌گذاری می‌‌شود. ارزش خالص دارایی Net Asset Value (NAV)، برابر است با مجموع تمام دارایی‌ها منهای تمام بدهی‌هایی که در یک سبد قرار می‌گیرد، تقسیم بر تعداد واحدهای سرمایه‌گذاری در صندوق. یکی از معروف‌ترین صندوق‌های سرمایه‌گذاری، صندوق سرمایه گذاری قابل معامله در بورس (EXCHANGE TRADED FUND) یا ETF نام دارد که مانند یک سهم در بازار سرمایه معامله و قیمت آن از طریق مکانیزم عرضه و تقاضا تعیین می‌گردد. آن‌ها، ساختاری شبیه صندوق سرمایه گذاری مشترک داشته و در بازار بورس اوراق بهادار و با قیمتی نزدیک به NAV دادوستد می‌شوند. ارزش مبنای هر واحد سرمایه گذاری در صندوق‌های قابل معامله ۱۰٫۰۰۰ ریال است و NAV آن‌ها هر ۲ دقیقه یک‌بار محاسبه می‌گردد. دوره فعالیت آن‌ها، به‌صورت نامحدود بوده و حداقل و حداکثری برای سرمایه‌گذاری افراد حقیقی و حقوقی در نظر گرفته نشده است. بازخرید واحدهای آن‌ها در کوتاه‌مدت بدون پرداخت جریمه امکان‌پذیر بوده و دوره پرداخت وجه بازخرید واحدها حداکثر یک روز کاری است. به همین دلیل، نقدینگی و شفافیت قیمتی نسبتاً بالایی دارند.

تاریخچه پیدایش صندوق سرمایه گذاری قابل معامله (ETF)

پیشینه شکل‌گیری این صندوق‌ها، به بحران مالی سال ۱۹۸۷ بازمی‌گردد. در سال ۱۹۸۷ روز دوشنبه که به دوشنبه سیاه معروف است شاخص داوجونز ۵۰۸ واحد یا ۲۲٫۶۱ درصد سقوط کرد و باعث وارد آمدن زیان ۵۰۰ میلیارد دلاری به سرمایه‌گذاران در بورس شد. سرمایه‌گذاران صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک در آن سال به این دلیل که برای کشف قیمت واحدهای خود و فروش آن باید تا پایان آن روز منتظر می‌ماندند، بیشترین ضرر را متحمل شدند. ازاینجا بود که ایده اولیه ایجاد صندوق قابل معامله مطرح شد. در تاریخ ۲۹ ژوئن سال ۱۹۹۳ اسپایدر (SPDR) که در حال حاضر بزرگ‌ترین ETF جهان است کار خود را آغاز نمود. سرمایه‌گذاری اصلی آن روی طلا است. در حال حاضر صندوق قابل معامله آرمان سپهر آشنا به‌عنوان قدیمی‌ترین صندوق بورسی کشور در حال فعالیت است؛ که در تاریخ ۰۷/۰۶/۱۳۹۲ فعالیت خود را آغاز نمود.

ویژگی های صندوق های قابل معامله

ETF به سه دسته سرمایه‌گذاری در سهام، سرمایه‌گذاری مختلط و سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار با درآمد ثابت تقسیم‌بندی می‌شوند. تفاوت این سه نوع، علاوه بر استراتژی معاملاتی آن‌ها، در کارمزد خریدوفروش آن‌ها است. ازجمله ویژگی‌های آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

به‌صورت آنلاین در بورس قابل معامله هستنددربرگیرنده تمامی انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری دیگر است. (درآمد ثابت – سهامی – مختلط – طلا – شاخصی و …)NAV آن‌ها هر ۲ دقیقه یک‌بار به‌روزرسانی می‌شود، بنابراین لازم نیست برای خریدوفروش واحدهای خود مانند صندوق‌های غیرقابل معامله منتظر کشف قیمت تا روز بعد بمانید. خریدوفروش آن‌ها معاف از مالیات است.کارمزدهاکارمزد ETF از نوع درآمد ثابت فقط شامل کارمزد خریدوفروش واحد می‌شود کارمزد خرید ۰٫۰۰۰۷۲۵ و کارمزد فروش هم ۰٫۰۰۰۷۲۵ ضرب در کل قیمت خرید یا فروش است و درمجموع کارمزد خریدوفروش ۰٫۰۰۱۴۵ است.کارمزد ETF از نوع سهامی فقط شامل کارمزد خریدوفروش واحد می‌شود کارمزد خرید ۰٫۰۰۴۶۴ و کارمزد فروش هم ۰٫۰۰۴۷۵ ضرب در کل قیمت خرید یا فروش است و درمجموع کارمزد خریدوفروش ۰٫۰۰۹۳۹ است.کارمزد EFT از نوع مختلط فقط شامل کارمزد خریدوفروش واحد می‌شود کارمزد خرید ۰٫۰۰۲۴۳ و کارمزد فروش هم ۰٫۰۰۲۶۴ ضرب در کل قیمت خرید یا فروش است و درمجموع کارمزد خریدوفروش ۰٫۰۰۵۰۷ است.همچنین هزینه‌های عملیاتی ETF در مقایسه با سایر صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک به دلیل انتقال هزینه‌های ارائه خدمات مشتری از صندوق به کارگزاری، کمتر است. مانند اغلب صندوق‌های غیرقابل معامله ضامن نقد شوندگی ندارد و در عوض رکن جدیدی به‌عنوان بازار گردان، فراهم آوردن نقد شوندگی آن‌ها را بر عهده دارد و در مواقعی که عرضه‌کننده‌ای وجود ندارد یا تقاضای دیگری وجود نداشته باشد خریدوفروش واحدها را انجام می‌دهد.تأسیس و فعالیت آن‌ها تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار است، بنابراین شفافیت اطلاعاتی قابل‌توجهی دارند.تفاوت اصلی EFT با صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک افزایش نقد شوندگی با بهره‌گیری از پتانسیل بازار بورس است.ترکیب دارایی‌های صندوق‌های بورسیهر نوع از صندوق‌های سرمایه‌گذاری درآمد ثابت، سهامی، مبتنی بر طلا، شاخصی و مختلط می‌توانند به‌صورت قابل معامله در بازار بورس ارائه شوند. آن‌ها با توجه به نوع فعالیتشان ترکیب دارایی متفاوتی دارند. مثلاً ترکیب دارایی ETF سهامی مشابه صندوق‌های سهامی است و یا ETF شاخصی پیرو ترکیب دارایی استاندارد صندوق‌های شاخصی هستند و تنها تفاوت آنها با نوع معمولی آن در نوع ارائه و خریدوفروش آن‌ها است.

ETF برای چه افرادی مناسب است؟

این سرمایه‌گذاری، می‌تواند برای همه مناسب باشد چون هم امکان بهره‌مندی از تنوع سبد خرید و هم کاهش میزان ریسک‌پذیری در این صندوق‌ها وجود دارد. علاوه بر این، سرمایه‌گذاری در آن برای افرادی که علاقه‌مند به بازار سهام هستند، جذاب است؛ اما باید توجه کرد که صبر داشتن بسیار مهم است و حداقل باید مدت ۶ ماه زمان گذاشت تا به بازده مناسبی رسید.

مزایای صندوق قابل معامله (ETF) چیست؟

۱- خرید و فروش آسان و نقد شوندگی خوب

واحدهای سرمایه‌گذاری آن ها به‌آسانی و به‌صورت آنلاین قابل معامله هستند این قابلیت از بزرگ‌ترین مزیت این نوع از صندوق‌ها است که آن‌ها را قابل‌رقابت با سرمایه‌گذاری در بازار سهام است. همچنین زمان بازپرداخت مبلغ فروش این واحدها حداکثر ظرف مدت ۳ روز به‌حساب مشتری انتقال می‌یابد؛ بنابراین آن‌ها نقد شوندگی بهتری نسبت به نوع غیرقابل معامله خود را دارند.

۲- محاسبه NAV آنی

میزان NAV یا ارزش خالص دارایی‌های صندوق‌ها معمولاً برای روز کاری بعد محاسبه می‌شود یعنی برای خرید یک واحد سرمایه‌گذاری آن‌ها باید قیمت فردا آن واحد محاسبه شود ولی در ETF میزان NAV هر دو دقیقه محاسبه می‌شود و برای خرید آنلاین و محاسبه قیمت هر واحد مشکلی وجود ندارد.

۳- معافیت مالیاتی

طبق قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی جدید به‌منظور تسهیل اجرای سیاست‌های کلی اصل چهل و چهارم قانون اساسی، خریدوفروش واحدهای سرمایه‌گذاری ETF معاف از مالیات است؛ و همان‌گونه که قبلاً ذکر شد برای خریدوفروش این واحدها هیچ‌گونه مبلغی جز کارمزد خریدوفروش دریافت نمی‌شود.

۴- بدون نیاز به صف خریدوفروش

درست است که ساز و کار سرمایه‌گذاری در این صندوق‌ها مشابه بازار سهام است اما سرمایه‌گذاران برای معامله واحدهای آن‌ها نیازی به منتظر بودن در صف خرید و یا فروش ندارند و به‌صورت آنی قابل معامله هستند.

۵- شفافیت

صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله در طول روز و هنگامی‌که بازارها باز هستند، خریدوفروش می‌شوند. قیمت‌گذاری سهام آن‌ها در طول ساعت کاری بورس به‌صورت پیوسته است؛ بنابراین سرمایه‌گذاران آنها در لحظه می‌دانند چه مبلغی برای خرید سهام پرداخت کرده یا چه مبلغی برای فروش سهام دریافت می‌کنند.
شفافیت احتمال تقلب یا سوءاستفاده از طرف مدیران صندوق را کاهش می‌دهد.

۶- هزینه‌های پایین‌تر

هزینه‌های عملیاتی صندوق بورسی نسبت به صندوق سرمایه‌گذاری غیرقابل معامله کمتر است. دلیل آن انتقال هزینه‌های ارائه خدمات مشتری از صندوق به کارگزاری است.

۷- معایب ETF چیست؟

امکان خریدوفروش لحظه‌ای در بورس همان‌طور که می‌تواند به‌عنوان مزیت این نوع صندوق‌ها مطرح شود اما در شرایطی می‌تواند برای سرمایه‌گذاران نوپا که کمتر توانایی کنترل هیجانات خود را دارند زیان‌آور باشد، چون برای دستیابی به بازدهی مطلوب نیاز به‌صرف زمان مناسب است؛ اما افراد تازه‌کار شاید کند بودن و یا ضرر کوتاه‌مدت احتمالی را نتوانند تحمل کنند و با ضرر سرمایه خود را خارج کنند. درصورتی‌که ذات سرمایه‌گذاری در صندوق‌های غیرقابل معامله در بورس بر اساس سرمایه‌گذاری میان‌مدت و یا بلندمدت است.

۸- انواع ETFها

در دنیا انواع متنوعی از آن‌ها وجود دارد که به‌خوبی متنوع شده‌اند و این اجازه را می‌دهند تا یک پرتفوی با تنوع خوب با سرمایه‌گذاری در چند ETF حاصل شود.
یک صندوق ممکن است دارایی‌ها متفاوتی داشته باشد. به‌عنوان‌مثال یک ETF ممکن است ترکیبی از سهام، سپرده بانکی، شمش طلا، اوراق خزانه دولتی، مقداری پول نقد، سکه، ارز یا ترکیبی از تمامی این موارد داشته باشد. انتخاب نوع ETF به روحیه و انتظار بازدهی افراد بستگی دارد. برای خرید آنها بهتر است دیدگاه میان‌مدت و بلندمدت (بیش از ۶ ماه) وجود داشته باشد.

لیست صندوق های سرمایه گذاری قابل معامله در بورس

در حال حاضر ۲۹ ETF در کشور فعالیت می‌کنند که از میان آن‌ها ۱۲ عدد با درآمد ثابت، ۸ عدد سهامی، ۴ عدد طلا، ۳ عدد مختلط و ۲ عدد شاخصی هستند. برای اطلاع از لیست صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله در بورس، می‌توانید به سایت سازمان بورس و اوراق بهادار، مراجعه کنید.

بهترین ETF را چگونه شناسایی کنیم؟

برای شروع سرمایه‌گذاری، باید کارنامه ETF را در بازه حداقل ۶ ماهه بررسی کنیم و بر اساس وضعیت فعالیت و میزان بازدهی، آن را انتخاب کنیم.
و سپس از طریق یک کارگزاری معتبر برای خرید واحدهای سرمایه‌گذاری اقدام کنید.

چگونه ETF بخریم؟

خرید واحدهای ETF، مستلزم دارا بودن کد معاملاتی فعال در سیستم شرکت سپرده‌گذاری مرکزی است. واحدهای خریداری‌شده بانام هستند و گواهی خرید مربوطه توسط شرکت سپرده‌گذاری مرکزی و تسویه وجوه صادر می‌شوند. آن‌ها از تمام دفاتر کارگزاری‌ها و سامانه برخط معاملات قابل معامله هستند که این امر، سرمایه‌گذاری در ETF و خروج از آن را بسیار آسان نموده است. با خریدوفروش واحدهای این صندوق‌ها، درصدی به‌عنوان کارمزد معاملات از حساب سرمایه‌گذار کسر می‌گردد. ارزش خالص دارایی‌های این صندوق‌ها به لحظه محاسبه و به اطلاع سرمایه‌گذاران می‌رسد. آن ها معمولاً هیچ تقسیم سودی ندارند و همه سود سرمایه‌گذاری‌ در NAV آن خلاصه می‌شود. از دیگر مزیت‌های آن ها، ارزان بودن آن‌ها نسبت به سایر صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک است؛ زیرا خریداران ETF از طریق کارگزاران بورس، معاملات خود را انجام می‌دهند و بنابراین هزینه‌های بازاریابی وجود ندارد و به دلیل اینکه بیش‌تر آن‌ها به شکل منفعل مدیریت می‌شوند، معمولاً هزینه‌های کمتری نسبت به سرمایه‌گذاری در صندوق‌های دیگر دارند.