صندوق سرمایه گذاری مشترک چیست؟

صندوق سرمایه گذاری مشترک چیزی نیست جز مجموعه‌ای از سهام، اوراق مشارکت و سایر اوراق بهادار. در واقع می‌­توان آن را به صورت شرکتی در نظر گرفت که در آن افراد مختلف پول‌ های خود را روی هم می­‌گذارند و در سبدی از اوراق بهادار سرمایه­ گذاری می­‌کنند. در نتیجه شما به جای سرمایه­ گذاری در یک سهم یا اوراق خاص در یک صندوق سرمایه­ گذاری مشترک سرمایه گذاری می­‌کنید. همین تنوع در سرمایه گذاری سبب کاهش خطر وافزایش جذابیت صندوق سرمایه گذاری مشترک می‌گردد. صندوق سرمایه گذاری مشترک مهمترین راه برای سرمایه گذاری غیر مستقیم در بازار سرمایه می‌باشد به طوری که این موضوع اصلی ترین دلیل سرمایه گذاری بیش از ۱۲ تریلیون دلار توسط سرمایه­ گذاران در این صندوق‌­ها در طی سال­ های اخیر بوده است. می‌­توان با قطعیت گفت صندوق­‌های سرمایه ­گذاری مشترک، برترین ابزار سرمایه­ گذاری برای تمامی افراد با گرایشات گوناگون هستند.

تاریخچه صندوق های سرمایه گذاری در جهان

آغاز فعالیت صندوق‌های سرمایه گذاری به سال ۱۸۸۲، یعنی به زمانی برمی‌­گردد که «ویلیام اول» دستور تاسیس «شرکت سهامی عام کشورهای اسکاندیناوی برای تسهیل در صنعت ملی» را داد. این شرکت را اولین شرکت سرمایه‌گذاری در دنیا تلقی می‌کنند. اما اولین صندوق سرمایه گذاری به شکل امروزی در سال ۱۹۲۴ در شهر بوستون آمریکا تشکیل گردید. از آن زمان تاکنون صندوق‌های سرمایه­گذاری در جهان به ویژه در آمریکا به صورت موفقیت آمیزی فعالیت خود را توسعه داده اند، به طوری که طی سال­‌های گذشته تعداد این صندوق‌ها در دنیا همواره روندی صعودی داشته است و در ایران با توجه به تعریف صورت گرفته در قانون بازاراوراق بهادار مصوب مجلس شورای اسلامی در آذرماه ۱۳۸۴ و به عنوان جایگزین مناسبی برای سبدهای مشاع ایجاد گردیدند.که در حال حاضر تعدادشان به عدد ۶۰ رسیده است.

ارکان صندوق سرمایه گذاری مشترک (Mutual Fund)

برای تشکیل و اداره یک صندوق سرمایه­ گذاری مشترک در سهام چندین رکن در اساسنامه پیشب­ینی گردیده است تا این ارکان شرایط اجرایی و نظارتی لازم جهت عملکرد مناسب صندوق­‌های سرمایه گذاری را فراهم نمایند.

مجمع صندوق: مجمع صندوق بالاترین رکن صندوق قلمداد می‌گردد و مهمترین وظیفۀ آن انتخاب مدیر، متولی، ضامن و حسابرس و معرفی به سازمان بورس و اوراق بهادار جهت تأیید است.مدیر صندوق : رکن اجرایی صندوق و متخصص در بازار سرمایه است که لازم است مطابق اساسنامه گزارشات پیش­بینی شده و اطلاعات قابل ارائه را تهیه و در اختیار متولی، حسابرس و سبا قرار دهد. همچنین با استفاده از تارنمای مربوط به صندوق سرمایه گذاری، اطلاعات ذکر شده در بخش اطلاع رسانی اساسنامه را جهت آگاهی عموم افشاء می‌­نماید.متولی صندوق: رکن نظارتی صندوق محسوب گردیده و توسط مجمع صندوق انتخاب خواهد شد.ضامن: ضامن نیز توسط مجمع انتخاب شده، پس از تأیید سازمان بورس و اوراق بهادار در امیدنامۀ صندوق برای عموم معرفی خواهد شد. منظور از ضمانت در ساختار صندوق­های سرمایه گذاری مشترک در سهام در اندازه کوچک فراهم نمودن نقدینگی کافی در شرایطی است که صندوق برای انجام پرداخت­ها طبق اساسنامه و یا ابطال واحدهای سرمایه گذاری متقاضیان به قیمت ابطال محاسبه شده وجه نقد کافی نداشته باشد.حسابرس: رکن دیگر نظارتی است که از بین مؤسسات حسابرسی معتمد سبا و توسط متولی، جهت تأیید به مجمع صندوق معرفی می­‌گردد. مدت مأموریت حسابرس توسط مجمع تعیین می­‌گردد و حسابرس با قبولی سمت ارائه گردید وظایف و مسئولیت­های محوله طبق اساسنامه را به عهده خواهد گرفت.مشاور/ مدیر سرمایه گذاریمدیر اجراییامینمؤسسه نقل و انتقالحسابرسان و مشاوران حقوقینهاد ناظر

ساز و کار نظارت بر صندوق های سرمایه گذاری مشترک

الف) نظارت درونی یا نظارت ارکان

مدیر:

نظارت بر کلیه مراحل اجرایی صندوق و دریافت و پرداخت ها، نظارت بر عملکرد کارگزاران و مدیر سرمایه گذاری صندوق، متولی، حسابرس

ب) نظارت بیرونی یا نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار

از طریق نرم افزاربازرسی حضوری

سود حاصل از صندوق‌ های سرمایه گذاری مشترک

سود صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک (Mutual Funds) از دو روش زیر بدست می‌آید:

سود ناشی از معاملات سهام یا اوراق مشارکت موجود در سبد سرمایه گذاریسود تقسیمی (Dividend): بعضی از صندوق‌ها احتمال دارد بسته به استراتژی‌های خود از محل درآمد سودهای سهام پورتفوی خود یا بهره‌های اوراق با درآمد ثابت، سودی میان صاحبان سهام خود تقسیم کنند.

معمولا صندوق‌ها این امکان را به شما می­‌دهند که به جای دریافت سود نقدی، آن را دوباره در خود صندوق سرمایه گذاری کنید و بدین ترتیب مالک تعداد بیشتری از واحدهای صندوق شوید.

هزینه­ های قابل پرداخت از محل دارایی های صندوق

هزینه‌های صندوق در امیدنامه شرکت منتشر می­‌شود که شامل هزینه‌­های تأسیس، هزینه‌­های برگزاری مجامع صندوق، کارمزد مدیر، کارمزد متولی، کارمزد ضامن، حق الزحمه حسابرس، حق الزحمه و کارمزد تصفیه صندوق، حق پذیرش همچنین صندوق­ها علاوه بر هزینه­‌های فوق مبالغی را به عنوان کارمزد صدور، ابطال و جریمه لحاظ می­‌نمایند که جزئیات آن در امیدنامه صندوق منتشر می­گردد.

مالیات بر درآمد این صندوق ها

مالیات را فقط سرمایه گذار صندوق سرمایه گذاری مشترک پرداخت می­‌کند و خود صندوق مالیاتی پرداخت نمی‌کند. درست همانطور که سرمایه گذاران به طور مستقیم درآمد کسب کنند.

مزایای صندوق­ سرمایه گذاری مشترک

۱- مدیریت حرفه‌ای:

یکی از مزایای مهم صند.ق سرمایه گذاری آن است که توسط گروهی از تحلیل گران و افراد حرف‌ه­ای مدیریت می­شوند و همین مسئله نکته بسیار مهمی برای سرمایه گذاران به ویژه سرمایه گذاران خرد و غیرحرفه‌‍ای به شمار می‌رود.

۲- تنوع:

بر اساس تئوری‌­های مالی با افزایش تنوع در سرمایه گذاری می‌توان خطر سرمایه گذاری را کاهش داد و کاهش قیمت یک سهم را با افزایش قیمت در سایر اوراق بهادار جبران کرد. معمولا سبد صندوق‌های سرمایه گذاری بزرگ حاوی ده­ها سهم و یا اوراق مشترک متنوع است تا خطر سرمایه گذاری را به حداقل برسد.

۳- سادگی:

سرمایه گذاری در صندوق‌های سرمایه گذاری ساده است و نیازی به تحلیل‌های پیچیده ندارد.

۴- کاهش ریسک نقدینگی:

صندوق سرمایه­ گذاری مشترک (در صورت داشتن رکن ضامن نقدشوندگی) در مقایسه با سرمایه­گذاری مستقیم در سهام، ریسک نقد شوندگی را کاهش می‌­دهد. زیرا افراد هر زمان که اراده کنند می‌­توانند واحدهای صندوق را ابطال نمایند، ولیکن در بازار سهام، ممکن است به دلیل بسته بودن نماد سهم و یا وجود صف، امکان معامله در هر لحظه وجود نداشته باشد. از آنجا که در این صندوق‌ها افراد با سرمایه­‌های خرد قادر به سرمایه گذاری هستند، با تجمیع سرمایه‌­های اندک و هدایت آن‌ها به سمت بازار اوراق بهادار، نقدینگی این بازار نیز افزایش می­‌یابد.

۵- امنیت مالی بالا:

با توجه به اعتبار بالای این شرکت­‌ها و همچنین نظارت دقیق سازمان بورس بر این شرکت‌­ها، ریسک نکول پول سرمایه گذاران در صندوق­‌های سرمایه گذاری مشترک به صفر رسیده است.

۶- وجود صندوق‌های متفاوت برای گروه‌های مختلف:

در حقیقت شما می‌توانید نوعی از صندوق سرمایه­ گذاری را انتخاب کنید که با اهداف مالی شما در یک راستا باشد و به همین میزانی که احساس آسودگی می‌کنید شامل ریسک شوند.

انواع صندوق سرمایه ­گذاری مشترک:

۱- صندوق در سهام

اگر می­‌خواهید سرمایه­ گذاری بلندمدتی داشته باشید سرمایه گذاری در این صندوق­‌ها که بخش عمده آن‌ها سهام است، پیشنهاد می‌شود. این صندوق‌ها حداقل ۷۰% ترکیب دارایی‌های خود را در سهام پذیرفته شده در بورس یا بازار اول فرابورس سرمایه­ گذاری می‌نمایند. صندوق‌های سهامی در ایران با توجه به تعداد واحدهایی که مجاز به انتشار هستند به دو دسته بزرگ و کوچک تقسیم بندی می‌شوند:

درصندوق‌های کوچک مقیاس تعداد واحدهای سرمایه گذاری قابل انتشارحداقل ۵۰۰۰ و حداکثر ۵۰۰۰۰ واحدسرمایه‌گذاری و درنوع بزرگ مقیاس این ارقام بین ۵۰۰۰۰ و۵۰۰۰۰۰ واحد سرمایه‌گذاری است.

۲- صندوق با درآمد ثابت

اگر شما به درآمد جاری نیاز دارید و خواهان سرمایه گذاری‌هایی با نوسان زیاد (مانند سهام) نیستید، بهتر است به سرمایه گذاری در صندوق‌های با درآمد ثابت فکر کنید. این نوع صندوقها حداقل ۷۰% ترکیب دارایی‌های خود را در اوراق مشارکت، سپرده بانکی، گواهی سپرده بانکی و سایر اوراق بهادار با درآمد ثابت سرمایه‌گذاری می‌نمایند. به همین دلیل هم معمولاً بازدهی مشابه با اوراق مشارکت و سپرده بانکی داشته‌اند.

۳- صندوق مختلط

اگر جزء آن دسته از افرادی هستید که اطمینان از عدم کاهش ارزش اصل سرمایه خود برایشان اهمیت نسبی دارد و همچنین کسب بازدهی معمول از رشد سهام تمایل دارید، این صندوق­ها بهترین گزینه برای شماست. این نوع از صندوق­ها طبق الزامات مربوط به حد نصاب­ها، حداقل ۴۰% و حداکثر ۶۰% از ترکیب دارایی‌های خود را در اوراق بهادار با درآمد ثابت و مابقی را در سهام سرمایه‌گذاری می‌نمایند.

معایب صندوق های سرمایه گذاری مشترک

۱- تضاد منافع:

همانطور که مدیریت حرف‌ه­ای یکی از مزایای صندوق‌­های سرمایه­گذاری می­‌باشد یکی از معایب آن نیز به شمار می­رود . چون مدیران حرفه ای ممکن است به فکر منافع خود باشند و همواره در جهت بهتر شدن بازده سرمایه­گذاران عمل نکنند به ویژه اگر درآمد آن ها ارتباط چندانی با سود صندوق نداشته باشد.

۲- تنوع زیاد:

تنوع بیش از حد ممکن است باعث کاهش بازده سرمایه گذار شود زیرا اگر در یک سهم سود زیادی کسب کنید به دلیل آن که سهم بخش کوچکی ازسبد را تشکیل می دهد، بازده شما تغییر چندانی نخواهد داشت.

مفاهیم و اصطلاحات متداول صندوق های سرمایه گذاری

۱- واحد سرمایه گذاری (unit):

به هنگام سرمایه گذاری در سهام یک شرکت سهامی، معیار حجم خرید و فروش، تعداد سهام است. به عنوان مثال ممکن است ۱۰ سهم یک شرکت را خریداری نماید و ۱۲ سهم شرکت دیگری را به فروش برسانید. ولی در صندوق‌های سرمایه گذاری، معیار حجم معاملات هر سرمایه گذار، واحد سرمایه گذاری (یونیت) است. به عنوان مثال یک سرمایه گذار می­‌تواند امروز ۱۰۰یونیت یک صندوق را خریداری نماید و مثلا ۳ ماه بعد ۲۰ یونیت آن را به فروش برساند.

۲- خالص ارزش دارایی ها (NAV):

خالص ارزش دارایی‌های هر صندوق سرمایه گذاری، از مابه التفاوت جمع ارزش روز دارایی‌های آن از ارزش بدهی‌های آن که در نهایت، بر تعداد واحدهای منتشره ی صندوق تقسیم خواهد شد، به دست می‌آید. در واقع بر خلاف سهام شرکتها، که در آنها قیمت روز سهم، مبنای معاملات می‌باشد، در صندوق‌های سرمایه گذاری، nav صندوق مبنای قیمت معاملات یونیت‌های صندوق است.

۳- پذیره نویسی صندوق:

سرمایه گذارانی که تمایل به سرمایه گذاری در صندوق دارند، فرم های پذیره نویسی را به هنگام تشکیل صندوق سرمایه گذاری، تکمیل نموده و به همراه سایر مدارک مورد نیاز به مدیر صندوق تحویل می‌­دهند و با واریز وجوه، در صندوق سرمایه گذاری می­‌نمایند.

۴- صدور واحدهای سرمایه گذاری:

در اصطلاح صندوق­‌های سرمایه گذاری، به هنگامی که یک سرمایه گذار قصد خرید یک یا چند واحد سرمایه گذاری صندوق را دارد، به اصطلاح باید درخواست صدور واحدهای سرمایه گذاری صندوق را به مدیر صندوق ارائه دهد. مدیر صندوق نیز پس از دریافت فرم­ها و مدارک مربوطه و نیز وجوه سرمایه گذار، نسبت به صدور یونیت برای سرمایه­گذار مذکور اقدام می­نماید. در واقع مفهوم خرید و مفهوم صدور، در صندوق­‌های سرمایه گذاری در کنار هم به کار می­‌روند

۵- ابطال واحدهای سرمایه گذاری:

در اصطلاح صندوق‌های سرمایه گذاری، هنگامی که یک سرمایه گذار قصد فروش یک یا چند واحد سرمایه گذاری صندوق را دارد، به اصطلاح باید درخواست ابطال واحدهای سرمایه گذاری صندوق را به مدیر صندوق ارائه دهد. مدیرصندوق نیز پس از دریافت فرم­ها و مدارک مربوطه، نسبت به ابطال یونیت برای سرمایه گذار مذکور اقدام می‌نماید. در واقع مفهوم فروش و مفهوم ابطال، در صندوق­های سرمایه گذاری در کنار هم به کار می‌­روند.

نکاتی برای سرمایه گذاری موفق در صندوق های سرمایه ­گذاری

هزینه‌هایتان را به حداقل برسانید.

هزینه‌های صندوق از آنجایی که از درآمد حاصل از صندوق کسر می‌شوند، عاملی مهم در تعیین میزان بازدهی صندوق ها هستند. اگر دو صندوق در همه چیز برابر باشند، این میزان هزینه ها است که بازدهی حاصله از دو صندوق را با یکدیگر متفاوت می‌کند. در تعیین صندوق سرمایه گذاری به نرخ کارمزدها و هزینه‌ها توجه ویژه ای داشته باشید.

عملکرد گذشته صندوق و ریسک آن را در نظر بگیرید.

یک صندوق خوب، صندوقی است که میزان بازدهی آن نسبت به ریسکی که متحمل می شود مناسب باشد

به تجربه صندوق توجه کنید.

یکی از مواردی که سرمایه گذاران بسیار به آن توجه می‌کنند این است که چه کسی صندوق را مدیریت می‌کند. اگرچه، فردی که مدیریت صندوق را برعهده دارد نقش مهمی دارد، اما خود به تنهایی تعیین کننده همه چیز نیست. منابع و توانایی­‌های شرکت مادر نیز به همان اندازه اهمیت دارد.

صندوق‌های قابل معامله در بورس (ETF) را نیز در لیست خود قرار دهید.

با وجود اینکه اولین نمونه صندوق­‌ها در سال ۱۹۹۳ میلادی شکل گرفت، اکنون حدود ۸% از کل دارایی­‌های موجود در صندوق­‌های سرمایه­ گذاری در دنیا در این نوع صندوق­‌ها قرار دارد. این نوع صندوق­‌ها تنها از طریق کارگزاران به سرمایه ­گذاران حقیقی ارائه می­‌گردد و همانند سهام عادی در بورس قابل معامله هستند و بر خلاف Mutual fund در سراسر روز دارای نوسان قیمت می­‌باشند. این نوع صندوق‌ها معمولا به صورت غیر فعال مدیریت می­‌شوند، بدین معنی که شاخص خاصی را انتخاب کرده و سعی می‌کنند مانند آن عمل کنند. به دلیل همین ویژگی معمولا هزینه‌های کمتری را نیز بر سرمایه گذاران متحمل می‌کنند.

مراحل سرمایه ­گذاری در صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک

مراجعه به یکی از سایت‌های seo.ir یا www.fipiran.com و یافتن لیست صندوق‌ها و مشخصات تماس و آدرس آنها؛تماس تلفنی یا مراجعه حضوری به یکی از شعب صندوقپرداخت وجه و تکمیل فرم‌ها با توجه به راهنمایی مدیر