نگاهی به تغییر بازیگران در فیلم‌ها و سریال‌های ایرانی

شکیبا افخمی راد | شهرآرانیوز - انتخاب بازیگر یکی از ارکان اصلی ساخت یک فیلم است. به طوری که یک گزینش درست علاوه بر اینکه می‌تواند بر کیفیت و دیده شدن فیلم تأثیر بگذارد می‌تواند مسیر جدیدی را برای بازیگر آن اثر رقم بزند. البته همیشه این انتخاب‌ها به راحتی اتفاق نمی‌افتد. خیلی اوقات کارگردان برای نقشی در فیلمش بازیگر خاصی را زیر نظر می‌گیرد، اما درنهایت به دلایل مختلف مجبور می‌شود با فرد دیگری همکاری کند، یا حتی بازیگری برای یک فیلم قرار‌داد می‌بندد، اما از کار کنار گذاشته می‌شود. این تعویض‌ها بار‌ها در سینمای ایران اتفاق افتاده است. جابه‌جایی‌هایی که گاه جنجالی بوده‌اند و اتفاقات جالبی را برای یک فیلم و بازیگر آن رقم زده‌اند.

به تازگی مسعود بخشی کارگردان فیلم «یلدا» نیز اعلام کرده که لیلا حاتمی قرار بوده در فیلمش نقش‌آفرینی کند، اما در نهایت این نقش به بهناز جعفری رسیده است. همچنین پیش‌تر خبری منتشر شد که براساس آن احسان علیخانی قرار بوده نقش امیر آقایی را در سریال «آقازاده» که این روز‌ها در شبکه نمایش‌خانگی توزیع می‌شود ایفا کند، اما علیخانی این پیشنهاد را نپذیرفته است. پیشنهادی که می‌توانست اتفاقات جدیدی برای علیخانی رقم زند. اما به گفته تهیه‌کننده «آقازاده» علیخانی دچار تردید جدی شده که به عنوان یک مجری طراز اول وارد نقشی منفی شود. از همین رو از حضور در این سریال انصراف داده است. با توجه به این اتفاقات در این نوشتار نگاهی داشتیم به برخی از مهم‌ترین جا‌به‌جایی نقش‌ها در آثار سینمایی و تلویزیونی. تصمیماتی که گاه در دقیقه ۹۰ گرفته شده‌اند و تغییر سرنوشت یک بازیگر و فیلم را رقم زده‌اند.

«متری شیش و نیم» دومین ساخته سعید روستایی از جمله آثاری است که با تغییر بازیگر روبه‌رو شده است. ابتدا قرار بود شهاب حسینی نقش «ناصر» را که قاچاقچی موادمخدر بود ایفا کند، اما درنهایت او از حضور در این پروژه انصراف داد و نوید محمدزاده جایگزینش شد.

سید جمال ساداتیان تهیه‌کننده «متری شیش و نیم» بعدتر درباره علت انصراف شهاب حسینی گفت: «ایشان خودشان را در نقش‌های شهید بابایی و نقش‌های مثبت دیده بودند و نقش منفی «متری شیش‌ونیم» برایش ناگوار بود. شاید بتوان گفت نگران‌بودن حسینی از حضور در نقش منفی باعث شد او یکی از متفاوت‌ترین نقش‌هایش را که می‌توانست فصل جدیدی در کارنامه‌اش رقم بزند کنار بگذارد. از آن طرف نوید محمدزاده با پذیرش این نقش توانست برای سومین‌بار کاندیدای دریافت سیمرغ بهترین بازیگر مکمل مرد شود و بار دیگر در محافل سینمایی دیده شود. همچنین «متری شیش و نیم» تا این لحظه عنوان پرفروش‌ترین فیلم اجتماعی سینمای ایران را در اختیار دارد.

فیلم سینمایی «روز واقعه» به کارگردانی شهرام اسدی و نویسندگی بهرام بیضایی بی‌شک یکی از آثار ماندگار سینمای ایران با محوریت محرم و عاشوراست. فیلمی که در سیزدهمین دوره جشنواره فیلم فجر کاندیدای دریافت ۱۰ سیمرغ بلورین شد و درنهایت نیز ۵ جایزه را از آن خود کرد. اما این فیلم پیش از آغاز تولیدش در گروه بازیگران خود با تغییراتی روبه‌رو شد. در اوایل مراحل ساخت این فیلم، هدیه تهرانی برای نقش «راحله» که بعدا به لادن مستوفی رسید، انتخاب شده بود.

اسدی در برنامه کافه آپارات با بیان اینکه محمدرضا شریفی‌نیا هدیه تهرانی را در یک فروشگاهی دیده و به او پیشنهاد بازی داده است گفت: «همه شرایط برای حضور او در پروژه فراهم شد، اما هدیه تهرانی پس از چند روز سر صحنه آمد و گفت که نامزدی دارد که پدرش سنتی است و اجازه بازیگری را به او نمی‌دهد و بدین ترتیب حضور او در پروژه منتفی شد.» این اتفاق باعث شد هدیه تهرانی دو سال دیرتر و سرانجام با فیلم «سلطان» ساخته مسعود کیمیایی وارد سینمای حرفه‌ای شود. هرچند او در ادامه با استعدادش توانست خودش را به جایگاه بالایی در میان بازیگران سینمای ایران برساند، با این حال تهرانی امکان بازی در یکی از آثار ماندگار سینمای ایران را از دست داد.

از دیگر جابه‌جایی‌های مهم در فیلم‌ها که باعث تغییر مسیر زندگی حرفه‌ای یک بازیگر شده می‌توان به انتخاب مصطفی زمانی برای ایفای نقش «یوسف پیامبر» اشاره کرد. پیش از این انتخاب زنده‌یاد فرج‌ا... سلحشور کارگردان سریال، بازیگرانی، چون امین زندگانی و پارسا پیروزفر را برای نقش اصلی مجموعه «یوسف پیامبر» درنظر داشت، اما در نهایت تصمیم گرفت که این نقش را به یک نابازیگر بسپارد.

از جمله تغییرات بازیگران فیلم «درباره الی» می‌توان به جابه‌جایی نقش ۳ بازیگر اصلی مرد اشاره کرد. براین‌اساس حامد بهداد بازیگر مشهدی سینما قرار بوده نقشی که پیمان معادی در فیلم بازی کرده را ایفا کند و معادی نیز قرار بوده ایفای نقش احمد را برعهده بگیرد. بهداد حتی با گروه به شمال هم سفر کرد، اما درنهایت به دلیل اختلاف نظر با فرهادی از حضور در این فیلم انصراف داد. به این ترتیب این کارگردان چرخشی در نقش‌ها ایجاد کرد و نقش بهداد را به پیمان معادی داد و با اضافه‌کردن شهاب حسینی به پروژه نقش احمد را نیز به این بازیگر واگذار کرد. به این ترتیب بهداد شانس همکاری با اصغر فرهادی را در یکی از بهترین آثار اخیر سینمای ایران از دست داد.

خودش در مصاحبه‌ای که سال ۹۱ با همشهری داشت در پاسخ به اینکه آیا از تصمیمش پشیمان نیست این‌چنین گفت: «به این مسئله فکر نمی‌کنم. اصغر فرهادی را دوست دارم و به توانایی‌هایش ایمان دارم. به هر حال نشد در فیلمش بازی کنم. حالا فکر کن می‌رفتم و اصلا اسکار هم می‌گرفتم، این جایزه نجاتم می‌داد؟ به امام رضا (ع) قسم به اسکار و به سالن‌های خارج از این مملکت فکر نمی‌کنم.» در مقابل شهاب حسینی با اضافه‌شدن به این پروژه توانست علاوه بر ایفای یکی از نقش‌های خوب کارنامه‌اش، همکاری‌های بعدی اش با فرهادی در دو فیلم «جدایی نادر از سیمین» و «فروشنده» که هر دو برنده جایزه اسکار شدن را رقم بزند. معادی نیز که با اولین حضورش در سینما و ایفای نقشی که برای حامد بهداد درنظر گرفته شده بود توانست خودش را به عنوان بازیگر موفق به سینمای ایران معرفی کند.

«قرمز» یکی از ماندگارترین آثار سینمایی فریدون جیرانی است. فیلمی که سال ۱۳۷۷ ساخته شد و نقش‌های اصلی آن را محمدرضا فروتن و هدیه تهرانی ایفا کردند. اما در ابتدا جیرانی برای نقش اول مرد فیلم خود امین حیایی را در نظر داشت. پیش از این پیشنهاد امین حیایی در چند فیلم، چون «گارد ویژه»، «پرتگاه» و «حامی» به ایفای نقش پرداخت، اما در هیچ‌کدام نقش اصلی را برعهده نداشت، از این‌رو «قرمز» می‌توانست اتفاقی در کارنامه او باشد.

آن زمان گفته شد حیایی حتی چند دقیقه جلو دوربین هم حاضر شده، اما ناگهان از کار انصراف داده است. این بازیگر سال‌ها بعد در برنامه ۳۵ درباره این اتفاق توضیح داد: «آن زمان درگیر ماجرایی بودم و یک انقلاب درونی برایم پیش آمده بود. خودکشی دوست صمیمی و مرگ خواهرم هم به آن اضافه شد. همه این‌ها باعث شد مدتی، جهان‌بینی‌ام تغییر کند و تصمیم بگیرم قید این کار را بزنم.» انصراف حیایی البته برای محمدرضا فروتن خوش‌یمن بود. به‌طوری که بازی در فیلم «قرمز» برای فروتن اولین سیمرغ بلورین بازیگری را به همراه داشت. در واقع می‌توان از فیلم جیرانی به عنوان نقطه «عطف» دوران بازیگری فروتن نام برد.

از دیگر جایگزینی‌های مهم بازیگران می‌توان به انصراف پیمان معادی از حضور در فیلم «نگار» ساخته رامبد جوان اشاره کرد. به گفته جوان، روز آغاز فیلم‌برداری معادی اعلام کرده دچار شک شده و در «نگار» بازی نخواهد کرد. از این‌رو محمدرضا فروتن در این فیلم به ایفای نقش پرداخت. داریوش مهرجویی ابتدا برای نقشی که پارسا پیروزفر در فیلم «مهمان مامان» ایفا کرد محمدرضا گلزار را در نظر داشته، اما در نهایت این همکاری شکل نگرفت تا پیروزفر یکی از نقش‌آفرینی‌های تأثیرگذارش را رقم بزند. تهمیه میلانی نیز برای فیلم «سوپراستار» گلزار را در نظر داشته، اما این بازیگر مضمون فیلم را توهین به سوپراستار‌ها دانسته در نتیجه این نقش به شهاب حسینی رسید. اتفاقی که باعث شد شهاب حسینی اولین سیمرغ بلورینش را به دست بیاورد. در «شام آخر» ساخته فریدون جیرانی هم قرار بوده آزیتا حاجیان نقش اصلی زن را برعهده داشته باشد، اما در نهایت کتایون ریاحی این نقش را بازی کرد. او نیز حضور موفقی در این فیلم را پشت سر گذاشت و بازی‌اش به خوبی دیده شد.

همچنین فیلم «غلامرضا تختی» ساخته بهرام توکلی که یکی از متفاوت‌ترین آثار سینمایی چند سال اخیر است قرار بود با بازی امیر جدیدی ساخته شود. او قرار بود در این فیلم نقش دوران بزرگ‌سالی تختی را ایفا کند از همین رو مدت ۶ ماه به طور مستمر مراحل تمرین کشتی و آمادگی جسمانی را پشت سر گذاشت. اما به دلیل تغییر در زمان‌بندی پروژه و همچنین به دلیل آنکه بعد از تست گریم، گروه به این نتیجه رسید که با گریم سنگین امکان فیلم‌برداری از مبارزات کشتی جهان‌پهلوان تختی نیست و در نهایت محسن تختی عهده‌دار بازی در این نقش شد و همکاری میان جدیدی و توکلی شکل نگرفت.

این درحالی است که یکی از ضعف‌های فیلم تختی بخش بازیگری بود شاید با حضور امیر جدیدی که یک‌سال قبل سیمرغ بازیگری جشنواره فیلم فجر را نیز از آن خود کرده بود، این ضعف‌ها کمتر می‌شد و اتفاقات بهتری برای فیلم «غلامرضا تختی» رخ می‌داد.

«درباره الی» ساخته تحسین شده اصغر فرهادی یکی از آثاری است که بازیگران چند نقش آن تغییر کردند. لیلا حاتمی یکی از افرادی است که قرار بوده در این فیلم به ایفای نقش بپردازد. فرهادی نقش «سپیده»، همسر مانی حقیقی در فیلم را برای حاتمی در نظر گرفته بود، اما این دو درنهایت با یکدیگر به توافق نرسیدند. حاتمی خود چندی پیش درباره این ماجرا در مصاحبه‌ای با مجله فیلم توضیح داد: «در «درباره الی» معامله‌مان نشد. یعنی معامله اصلی‌مان نشد و ربطی به مسائل مالی نداشت و هر دو این احساس را کردیم و بعدش هر دو نظرمان تغییر کرد و با آمادگی بیشتری رفتیم به سمت هم. آن نقش را قرار بود بازی کنم، اما در بیشتر مواقع نقش و هنرپیشه مال هم هستند و بعدش دیگر نمی‌شود گفت کدام بهتر بود و کدام بدتر.» البته شاید شکل نگرفتن این همکاری به نفع لیلا حاتمی شد و همکاری او با فرهادی را در جایی بهتر و فیلم برنده اسکار «جدایی نادر از سیمین» رقم زد.