پولبک چیست؟

یافتن ناحیه ورود بهینه در کنار نقطه خروج مناسب و مدیریت سرمایه، سه رکن اصلی هر استراتژی معاملاتی محسوب می‌شوند. در واقع برای اغلب معامله‌گران بازار مالی و علی‌الخصوص تحلیل‌گران تکنیکال بسیار مهم است، که در بهترین نقطه ممکن اقدام به ورود کنند. با بررسی اجمالی چند موقعیت معاملاتی مختلف متوجه می‌شویم، که ناحیه و زمان ورود به معامله تأثیر چشم‌گیری در نحوه مدیریت سرمایه، کاهش مقدار حد زیان (پولی و زمانی) و چه بسا احتمال موفقیت موقعیت مذکور دارد. متخصصان تحلیل تکنیکال از روش‌های مختلف و متنوعی برای ورود و خروج از معاملات استفاده می‌کنند، که ورود بر اساس پولبک یکی از متداول‌ترین آن‌ها بوده و در این مطلب به تشریح این مفهوم از تحلیل نموداری می‌پردازیم.

پولبک به چه معنی است؟

این واژه از لحاظ لغوی به معنی عقب کشیدن یا قلاب است. پولبک در نمودار به حرکت بازگشتی ناگهانی قیمت بعد از شکست یک سطح نموداری ثابت (استاتیک) یا پویا (دینامیک) اطلاق شده و اصطلاحاً به عنوان «بوسه خداحافظی» قیمت با سطح مذکور در نظر گرفته می‌شود؛ زیرا اگر روند بازار قدرت کافی داشته باشد، این برخورد آخرین تلاقی قیمت و ناحیه مذکور بوده و در ادامه بازار به سمت سطوح بالاتر یا پایین‌تر حرکت می‌کند. پولبک و قانون تبدیل سطوح (حمایت به مقاومت و بالعکس) همواره به عنوان دو مفهوم تکنیکالی مکمل و مرتبط توسط تحلیل‌گران فنی به‌کار برده می‌شوند. در واقع اگر به کارایی قانون تبدیل سطوح اعتقادی نداشته باشیم، معامله‌گری بر اساس پولبک‌ها عملاً مفهومی ندارد.

ارتباط پولبک و شکست

برخی از معامله‌گران مبتدی صرفاً با مشاهده عبور قیمت از یک سطح حمایت یا مقاومتی، سریعاً به قصد ورود در پولبک اقدام به سفارش‌گذاری کرده و در اغلب اوقات با موقعیت‌های معاملاتی زیان‌ده مواجه می‌شوند؛ زیرا اصل اساسی معامله‌گری بر اساس سطوح یعنی شکست قطعی قیمت را نادیده گرفته‌اند. در چنین شرایطی پس از بسته شدن کندل متوجه می‌شویم، که در خلال یک ساختار شکست کاذب وارد بازار شده‌ایم. به طور کلی برای معامله‌گری بر اساس بازگشت قیمت یا پولبک، در ابتدا باید قادر به ترسیم صحیح سطوح موجود در نمودار قیمت بوده و هم‌چنین نسبت به اصول تشخیص شکست قطعی سطوح مذکور تسلط کافی داشته باشید.

دلیل وقوع پولبک چیست؟

فلسفه ایجاد پولبک یا بازگشت قیمت مربوط به قانون عرضه و تقاضا است. به طور مثال حین شکست صعودی یک سطح قیمتی بسیاری از معامله‌گران به امید فروش سهام (یا هر نوع دارایی دیگری) در سطوح بالاتر اقدام به خرید می‌کنند. پس از وقوع شکست برخی از نوسان‌گیران اقدام به خروج نموده و سایرین نیز فعلاً حاضر به پرداخت بهای بالاتر برای خرید این سهم نیستند، اما کماکان نسبت به آینده دیدگاه صعودی دارند. در نتیجه قیمت شروع به افت می‌کند. در شرایطی که صرفاً پولبک داریم و معامله‌گران جدید آماده ورود به بازار هستند؛ پس از یک بازگشت قیمتی کوچک و با مدت زمان کوتاه یا نهایتاً یک فاز خنثی بازار مجدداً روند قبلی را از سر می‌گیرد. اما حین وقوع حرکات اصلاحی یا تغییر روند شرایط متفاوت بوده و مجموعه این ساختار نموداری (شامل شکست و پولبک) می‌تواند، به عنوان یک الگوی شکست ناموفق تلقی شود.

آیا همیشه باید منتظر پولبک باشیم؟

بر اساس تحقیقات (بک و فوروارد تست) انجام شده روی داده‌های قیمتی توسط یک معامله‌گر موفق به نام توماس بولکوفسکی حدوداً بیش از ۵۰ درصد شکست‌های قیمتی منجر به پولبک می‌شوند. البته نحوه انجام تست‌ها، بازار و نماد مورد بررسی، تایم‌فریم، ابزار تحلیلی مورد استفاده و طرز تفکر معاملاتی فرد در نتایج تحقیق تأثیرگذارند. به هر حال با درنظر گرفتن آمار یا مبانی تحلیل تکنیکال به این نتیجه می‌رسیم، که نباید با مشاهده هر شکست قیمت انتظار پولبک داشته باشیم! در واقع باید پولبک‌ را نوعی ساختار نموداری درنظر بگیریم، که بعد از ایجاد هر شکست قیمتی صرفاً امکان وقوع آن وجود دارد.

آیا پولبک ها دقیقاً روی سطوح نموداری ایجاد می شوند؟

بسیاری از معامله‌گران انتظار دارند، که حین پولبک قیمت دقیقاً به سطح قبلی بازگشته و بدون ذره‌ای جابه‌جایی به حرکت در جهت روند اصلی ادامه دهد. این در حالی است، که اساساً در محیط بازارهای مالی و ابزار تحلیل هیچ قطعیتی وجود ندارد. اگر به اندازه کافی با تحلیل تکنیکال و نمودارهای مختلف آشنایی داشته باشید؛ حتماً شرایطی را که قیمت پیش از رسیدن به سطح قبلی و از نزدیکی آن یا پس از کمی پیش‌روی در سطح مذکور به مسیر اصلی خود بازگشته را تجربه کرده‌اید. تعدد این موارد غیرقابل انکار بوده و علی‌الخصوص در بازارهای پرنوسان بیشتر درگیر چنین وضعیتی خواهیم بود. راهکار منطقی برای رفع این مشکلات این است؛ که همواره سطوح قیمت را با توجه به تجربیات شخصی و شرایط نماد (یا بازار) به صورت یک ناحیه درنظر بگیریم، تا به بهترین نحو امکان استفاده از فرصت‌های معاملاتی را داشته باشیم.

تفاوت پولبک و اصلاح قیمت

علیرغم شباهت رفتاری یا ظاهری، میان پولبک و اصلاح قیمت تفاوت‌های آشکاری وجود دارد. اصلاح‌ها جزئی از امواج روندی هستند، که در میانه روند به دلیل تحرکات معامله‌گران کوتاه یا میان‌مدتی ایجاد شده و پس از مدتی با تجدید قوای معامله‌گران حامی روند (در صورتی که روند به انتها نرسیده باشد) این حرکات پایان می‌یابند. تحرکات اصلاحی با پولبک‌ها متفاوتند، زیرا در جریان یک فاز اصلاحی شاید چندین سطح شکسته شده و عملاً تعدادی پولبک ناموفق داشته باشیم. به طور کلی پولبک را شرایطی درنظر بگیرید، که بازار یک شکست موفق انجام داده و منتظر بازگشت قیمت به ناحیه قبلی هستیم. در صورتی که بازگشت قیمت ناموفق بوده و سطوح پی‌درپی شکسته شوند، بازار دچار فاز اصلاحی و در ادامه تغییر روند خواهد شد. در مورد اندازه حرکات بازگشتی نیز ملاک خاص و دقیقی وجود ندارد، زیرا مقدار بازگشت قیمت در جریان پولبک به شرایط نماد، متوسط نوسانات بازار و میزان فاصله نقطه بسته شدن مربوط به کندل شکست از سطح مذکور مرتبط است.

انواع استراتژی‌های معاملاتی پولبک

ماهیت معامله‌گری بر اساس پولبک‌ها در ابزار مختلف تکنیکالی یکسان است، زیرا در این روش صرفاً به دنبال ورود در حرکات بازگشتی پس از شکست سطوح قیمتی هستیم. ابزار نموداری مختلفی برای این روش معاملاتی وجود دارند، که در این بخش بر اساس مثال‌های واقعی از بازار سهام تهران به ذکر متداول‌ترین آن‌ها می‌پردازیم.

۱- پولبک به سطوح حمایت و مقاومت

در نمودار نماد میدکو مشاهده می‌کنیم، که قیمت پس از شکست قاطعانه سقف قبلی خود یک پولبک کاملاً ایده‌آل به این ناحیه داشته است. با استناد به قانون تبدیل سطوح و با ورود مجدد خریداران در این ناحیه، بازار روند صعودی خود را بدون هیچ تعللی از سر می‌گیرد.

۲- پولبک به خطوط روند

تصویر زیر مثال واقعی از پولبک‌های غیر ایده‌آل است. نمودار شرکت خودروسازی زامیاد شامل دو پولبک به خط روند سقف شکسته شده با شرایط متفاوت می‌باشد. در بازگشت اولیه معامله‌گران عجول‌تر وارد بازار شده و پس از مدتی تجمیع قوا به واسطه نفوذ نزولی در خط روند، بازار به فاز صعودی باز می‌گردد. اما در جریان دومین بازگشت، بازار به مدت کوتاهی در حالت خنثی قرار گرفته و سپس قیمت‌ها افزایش می‌یابند.

۳- پولبک به سطوح فیبوناچی بازگشتی

نمودار سهم شرکت کشتیرانی ایران حاوی دو نکته مهم است:

هر سطح نموداری برای معامله با پولبک‌ها و ایجاد بازگشت در قیمت مناسب نیست. مثلاً در این تصویر مشاهده می‌کنیم، که در سطح ۲۳ درصد هیچ تحرک صعودی وجود نداشته است؛ اما با رسیدن به سطح ۳۸ درصد شاهد ورود خریداران و بازگشت ایده‌آل قیمت با کمترین ریسک ورود به معامله هستیم.به ساختار کندل‌ها در سطح ۳۸ درصد توجه کنید. تشکیل یک ساختار بازگشتی کندلی صعودی در یکی از سطوح مهم فیبوناچی می‌تواند، یک فرصت ورود مطمئن و قدرتمند باشد. بنابراین نباید حین معامله‌گری با پولبک‌ها از توجه به سایر گواه‌های معاملاتی غافل شویم!

۴- پولبک به میانگین‌های متحرک

معامله‌گری با استفاده از بازگشت قیمت به میانگین‌های متحرک شاید ساده‌ترین روش استفاده از فرصت‌های معاملاتی مبتنی بر پولبک باشد. تصویر زیر مربوط به نمودار قیمت شرکت فولاد مبارکه اصفهان با استفاده از میانگین متحرک ساده ۲۲ روزه (این عدد حداکثر روزهای کاری بازار سهام ایران در یک ماه می‌باشد) است. با بررسی اجمالی نمودار متوجه می‌شویم؛ که حرکات بازگشتی به میانگین در جریان روند صعودی تقریباً بهترین و کم‌ریسک‌ترین موقعیت‌های ممکن بوده‌اند.

کلام پایانی

بسیاری از معامله‌گران همواره در منابع آموزشی به دنبال روش‌ها و اصول بسیار دقیق برای معامله بر اساس پولبک‌ها هستند. اما ذکر این نکته ضروری است، که این یک مفهوم و رفتار کلی در تحلیل تکنیکال بوده و هر یک از بزرگان بازار بر اساس تجربیات خود از این روش استفاده می‌کنند. مثلاً اصول تحلیلی مورد استفاده یک معامله‌گر بازار جهانی ارز حین وقوع پولبک نسبت به یک فعال بازار سهام تهران کاملاً متفاوت بوده و حتی شاید برای طرف مقابل زیان‌ده باشد! بنابراین پیشنهاد می‌کنیم؛ که در ابتدا محیط فعالیت (نوع بازار و نمادهای معاملاتی) خود را مشخص نموده و پس از مدتی تست اصول کلی پولبک‌ها، بر مبنای تجربیات خود و متناسب با شرایط بازار از این روش استفاده کنید.