کاهش دامنه نوسان چیست و چه تاثیری در بورس دارد؟

یکی از وظایف مهم و خطیر نهاد ناظر بازار سرمایه، نظارت و کنترل نوسان‌‌های زیاد در بازار است که این نوسان و قیمت ‌ها نیز توسط افراد فعال بازار و بر اساس میزان عرضه و تقاضا مشخص می‌‌گردد. در بازارهای مالی به‌ منظور جلوگیری از تقابل عرضه و تقاضا، قوانین و مقرراتی وجود دارد. در همین راستا دامنه مجاز نوسان، توقف معاملاتی و دیگر روش‌‌ها از این‌ دست قوانین به ‌حساب می‌آیند. دامنه مجاز نوسان سهام به ‌عنوان یکی از قوانین و اصول مهم در این بازار است که در جهت کنترل نوسان قیمت سهم و برای کاهش تلاطم بازار و جلوگیری از تصمیمات هیجانی سهام ‌داران در نظر گرفته‌ شده است. دامنه مجاز نوسان به حدود سقف و کف قیمتی گفته می‌شود که هر سهم در هر روز معاملاتی می‌‌تواند داشته باشد. در حال حاضر دامنه نوسانات شرکت‌های پذیرفته شده در بورس و بازار الف فرابورس مثبت یا منفی ۵% نسبت به قیمت پایانی روز قبل هر سهام می‌باشد. یعنی اگر قیمت پایانی سهامی امروز ۱۰۰۰ تومان باشد قیمت مجاز برای معاملات فردای این سهم در بازه ۹۵۰ تا ۱۰۵۰ تومان می‌باشد.

علت به کار گیری دامنه نوسان

در بازارهای مالی به‌ خصوص بورس به دلیل وجود برخی پیچیدگی‌ ها و ریسک ‌پذیر بودن آن، باید توسط نهاد نظارتی بازار سرمایه یکسری محدودیت‌هایی در نظر گرفته شود. یکی از این محدودیت‌ ها در حوزه دامنه نوسان قیمت سهم است. دامنه نوسان در بورس ایران به دلیل کمبود آگاهی‌های مالی و آشفتگی‌های قیمت و حساسیت بازار به شایعات و هیجانات ایجاد شده تا از ضرر و زیان سهام داران خرد و افراد مبتدی و کم تجربه جلوگیری شود. دامنه نوسان در بازارهای جهانی مانند فارکس وجود ندارد. بورس در هر کشوری نماد یک بازار رقابتی کامل است. زیرا تعداد خریداران و فروشندگان در آن بسیار زیاد است، اطلاعات به طور کامل در دسترس همگان قرار دارد و مهم ‌تر از همه، قیمت توسط افراد فعال بازار بر اساس مکانیزم عرضه و تقاضا تعیین‌ شده و نتیجه دیکته قیمت ‌ها از جایی خارج از بازار نیست. یکی از مهم ‌ترین وظایف نهادهای ناظر بازار سرمایه، کنترل نوسان ‌ها و موج‌های پر تلاطم بازار است. این کنترل با استفاده از ابزارها و قوانین مختلف انجام می‌‌شود. یکی از مهم ‌ترین ابزارهای مورد استفاده در بورس اوراق بهادار تهران، دامنه نوسان است.

اثرات دامنه نوسان

دامنه نوسان باعث کاهش ریسک و نوسانات هیجانی قیمت در بازار می‌شود و برای افراد تازه کار در بورس بسیار مفید است و سطح اطمینانی برای افرادی که می‌خواهند شروع به سرمایه گذاری در بورس کنند فراهم می‌سازد چون این دامنه نوسان باعث می‌شود تا قیمت تنها در یک بازه معین تغییر کند و اگر شخصی با کاهش قیمت سهام مواجه شد دچار زیان های سنگینی نشود. برخی پژوهشگران بر اجرای حد نوسان سهام تأکید دارند، در حالی که برخی به آثار منفی آن اشاره می‌کنند. با این وجود، در اغلب کشورها در طول زمان و با رشد بازارهای مالی دامنه نوسان قیمت سهام افزایش‌ یافته است. به طور کلی، اعمال دامنه مجاز نوسان روزانه، فواید و مضراتی دارد. از فواید آن می‌‌توان به موارد زیر اشاره داشت:

یکی از عوامل مهم به ‌منظور جلوگیری در دست ‌کاری قیمت ‌ها در بازار بورس، دامنه نوسان بوده که اجازه تغییر قیمت در هر زمان به‌ صورت دلخواه به سهامداران بزرگ را نمی‌دهد.کشف قیمت واقعی سهام نیز با استفاده از دامنه نوسان امکان‌ پذیر است. در واقع زمانی که قیمت سهام به این حدود نزدیک شود، معاملات توسط نهاد نظارتی متوقف می‌‌شود تا به سهامداران فرصتی داده شود که درباره قیمت سهم مدنظر و ارزش واقعی آن بررسی و تفکرات لازم را به عمل ‌آورند که در آینده نزدیک، سهم دچار هیجانات قیمتی نشود.یکی از عوامل مهم درزمینه کاهش تلاطم ‌های موجود در بازار بورس، دامنه مجاز نوسان است. دامنه مجاز نوسان، تغییرات قیمتی سهام را محدود کرده و از این طریق از به وجود آمدن تغییرات ناگهانی جلوگیری می‌کند.

محافظت از سرمایه‌گذاران و جلوگیری از بروز بحرا‌ن‌های مالی از سایر فواید آن است. از مضرات آن نیز می‌توان به موارد زیر اشاره داشت:

معمولاً به دلیل توقف قیمت یک سهم در روز، امکان انتقال تلاطم اضافی به‌روزهای آتی وجود دارد. پس در نظر داشته باشید که با توجه به این که دامنه نوسان مانع آزاد شدن قیمت سهم می‌شود، همین امر باعث می‌شود که قیمت به محدوده‌های خاصی تمایل داشته باشد.تجربیات و تحقیقات به ‌عمل‌آمده در این حوزه اثبات می‌‌کند که عامل دامنه نوسان سهم در بازار بورس، باعث تأخیر در کشف قیمت سهم می‌شود؛ زیرا با وجود آن، قیمت ‌ها نمی‌توانند در همان روز نسبت به اطلاعات منتشر شده واکنش مناسب نشان دهند. به همین جهت ممکن است که قیمت روز سهم، قیمت واقعی آن نباشد.عکس‌العمل بیش از اندازه، دخالت در معاملات، کاهش نوسان ‌ها و اثر ربایشی نیز از سایر تاثیرات منفی دامنه نوسان هستند.

کاهش دامنه نوسان

بسته به شرایط حاکم بر بازارها، برای عملکرد بهتر در روند معاملات و کاهش دامنه نوسان هیجانات شاهد آن هستیم همواره تصمیمات مختلفی از سوی نهادهای قانون ‌گذار وضع می‌‌شود که ممکن است گاهی فوری هم باشد مانند کاهش دامنه نوسان از ۵ به دو درصد. رشد پرشتاب و گاها هیجانی شاخص بورس و حرکت قیمت سهام کم‌کم به سمت خرید و فروش‌های بدون تحلیل و هیجانی، روندی است که بازار را از منطق دور کرده و از طرفی بازدهی‌های چشمگیر در کوتاه مدت را به دنبال دارد. برای مثال در یک مقطعی، بازدهی بالای بورس باعث شده بود تا سازمان امور مالیاتی اصرار به دریافت مالیات از سرمایه ‌گذراران این بازار داشته باشد. یکی از مهم ترین اهداف تصمیم‌ کاهش دامنه نوسان درآن مقطع زمانی از جانب سازمان بورس برای کاهش سرعت رشد بازار سهام، جهت تداوم معافیت‌های مالیاتی سرمایه ‌گذاران این بازار بوده است.

در این بین برخی کارشناسان نیز معتقدند که کاهش دامنه نوسان در بازار سرمایه منجر به جلوگیری از نوسانات شدید و رشد بدون پشتوانه سهام شرکت‌های کوچک می‌شود و به تقویت معامله سهام شرکت‌های بنیادی و بزرگ کمک خواهد کرد. این اقدام سازمان بورس و محدود کردن بیشتر دامنه نوسان به مثابه کشیدن ترمز دستی بازار است. اقدامی مشابه سال ۸۲ که سیاست‌ گذاران بازار در پیش گرفتند. طبیعتا یکی از مهم ترین معیارهای بازارهای سرمایه ‌گذاری و به ویژه بورس تهران، نقدشوندگی بالای سهام است. متاسفانه این تصمیم سازمان بورس، نقدشوندگی را نشانه گرفته بود و با این تصمیم این ویژگی مهم زیر سوال می‌رفت و تحت تاثیر قرار می‌گرفت که البته این تغییرات پس از مدت بسیار کوتاهی به حالت نرمال خود بازگشت.