انواع وام در ایران کدامند و به چه روش هایی پرداخت می شوند؟

وام یکی از ترفندهای دنیای اقتصاد برای ایجاد آسایش در زندگی مردم است. شاید اصل این واژه از مفهوم قرض دادن اتخاذ شده باشد، اما در هر صورت در دنیای امروز یکی از راهکارهایی که مردم از آن برای تأمین نقدینگی لازم برای کارهای مختلف خود استفاده می‌نمایند، وام است. انواع مختلفی از آن نیز وجود داشته که برحسب نیاز بانک‌ها آماده پرداخت آنها به وام‌گیرنده‌ها می‌باشند.

از آنجایی که وام می‌تواند برای هر دو طرف وام‌دهنده و وام‌گیرنده سوددهی به دنبال داشته باشد، رعایت نکات مهم اصول دریافت وام کاملاً ضروری می‌باشد. در این مقاله قصد داریم شما را هر چه بیشتر با مفهوم وام و انواع آن آشنا نماییم. به انواع وام‌های بانک‌های ایران خواهیم پرداخت و درنهایت شرایط عمومی دریافت وام را با هم مرور خواهیم کرد.

وام چیست؟

وام در واقع نوعی قرض است که در آن فرد یا موسسه وام‌دهنده مقداری پول نقد را در ازای سودی ثابت و مشخص به وام‌گیرنده پرداخت می‌کند. انواع وام‌های مختلفی وجود دارد که نحوه محاسبه سود و زمان بازپرداخت آنها نیز با یکدیگر متفاوت است. البته یک اسلوب و تعریف کلی برای سیستم وام در ایران وجود دارد که اکثریت وام‌ها از آن تبعیت می‌نمایند.

در این سیستم فرد یا موسسه وام‌دهنده که معمولاً بانک‌ها می‌باشند، در ازای دریافت تضامنی مانند چک، فیش حقوقی، سند خانه یا زمین و خودرو و یا موارد دیگر مبلغی را به‌عنوان قرض به فرد وام‌گیرنده پرداخت می‌نماید. بازپرداخت اصل وام و سود آن به‌صورت اقساطی در قسط‌های معمولاً ماهانه تنظیم و فرد وام‌گیرنده نیز متعهد می‌شود که در زمان‌های مشخص تعیین‌شده نسبت به پرداخت آن‌ها اقدام کند.

در این سیستم ضمانت‌های اجرایی که فرد وام‌گیرنده آنها را ارائه داده است به‌عنوان تضمینی برای بازپرداخت وام محسوب می‌شوند تا در صورت عدم پرداخت قسط‌ها، وام‌دهنده از این اعتبارات برای برداشت اصل و سود پول خود استفاده کند. قوانین وام بانکی در ایران کاملاً مشخص و سفت‌وسخت بوده و بانک‌ها معمولاً تا زمانی که از ضمانت‌های ارائه‌شده اطمینان کامل نداشته باشند، از پرداخت وام خودداری می‌نمایند.

در مواردی هم که از سند خودرو یا خانه برای ضمانت وام استفاده‌شده است، طبق قانون بانک می‌تواند به نفع خود این املاک را ضبط و به مزایده بگذارد. بعد از مزایده بانک اصل وام و سود خود را برداشت و بقیه مبلغ را به وام‌گیرنده بازمی‌گرداند. این سیستم، به‌صورت کلی در اکثریت وام‌های بانکی کشور مورداستفاده قرارگرفته و حتی اشخاص شخصی نیز برای اعطای وام ازاین‌روند بهره می‌برند.

بودجه وام از کجا تأمین می شود؟

بودجه وام‌های مختلف از بخش‌های مختلفی تأمین می‌گردد. اما در حالت کلی و در اکثریت مواقع این پول‌های نقد مردم هستند که اشخاص برنامه مشخصی برای آنها ندارند و بانک‌ها با جمع کردن این نقدینگی بخش از آنها را برای اعطای وام به افراد نیازمند استفاده می‌کنند. علاوه بر این بودجه دولتی، سودهای بانک‌ها و مؤسسات از تجارت‌ها و سرمایه‌گذاری‌هایی که دارند، سودهای وام‌های دیگر، سپرده‌گذاری‌های بلندمدت افراد برای دریافت سود از بانک و هر روشی که منجر به کسب درآمد برای بانک‌ها شود، از جمله منابع تأمین بودجه وام می‌باشند.

بانک‌ها علاوه بر کارهای روتینی که ما شاهد آنها هستیم، در پروژه‌های عمرانی و سایر روش‌های دیگر سرمایه‌گذاری در ایران سرمایه‌گذاری کرده و سود حاصل از این سرمایه‌گذاری‌ها را به چرخه کاری خود انتقال می‌دهند. در برخی موارد هم خود دولت برای تأمین برخی نیازهای واحدهای بزرگ و کسب‌وکارهای مختلف بودجه‌ای برای اعطای وام به آنها در نظر می‌گیرد که از صندوق ذخایر ارزی دولت برداشت و بعد از بازپرداخت آنها، دوباره به محل خود بازگردانده می‌شوند.

در کل روش‌های مختلفی برای تأمین بودجه وام در دسترس بانک‌ها قرار دارد. وام‌ها خود یکی از روش‌های کسب درآمد و سود و تأمین بودجه سایر وام‌ها می‌باشند.

انواع وام در ایران

انواع مختلفی از وام‌ها وجود دارند که برخی از آنا مختص به بانک‌هایی خاص بوده و برخی نیز به‌صورت عمومی در اکثر بانک‌ها قابل دریافت می‌باشد. بسته به نوع وام مدارک و ضمانت‌های مختلفی هم برای هر یک لازم است که در این بخش به‌صورت مفصل به توضیح آن‌ها خواهیم پرداخت.

۱- وام ازدواج

وام ازدواج یکی از رایج‌ترین انواع وام در ایران است. دولت برای تسهیل ازدواج جوانان و بالا بردن روحیه آنها در بدو شروع زندگی، اقدام به پرداخت وامی با عنوان وام ازدواج به آنها می‌نماید. این وام از طرف هیئت دولت و مجلس شورای اسلامی به تصویب رسیده و پرداخت آن برحسب میزان بودجه و دارایی‌های هر بانک دولتی به میزان مشخص در سال برای آنها اجباری است. به این معنی که هر بانکی در هر شعبه خود اجباراً باید تعدادی وام ازدواج در صورت داشتن متقاضی پرداخت کند.

از همان ابتدای تصویب این طرح، میزان سود آن ۴% اعلام شده و هنوز هم با همین مقدار سود به افراد تازه ازدواج کرده تعلق می‌گیرد. البته مقدار آن در سال‌های اخیر با رشد قابل‌توجهی روبرو بوده و در ابتدای سال ۹۹ به ۱۰۰ میلیون تومان برای هر زوج رسیده است. افراد ایثارگر و جانباز هم دو برابر افراد عادی از این وام برخوردار می‌باشند. سود ۴ درصد و البته زمان پرداخت بسیار اندک آن باعث شده تا یکی از جذاب‌ترین وام‌ها در ایران لقب بگیرد.

ضمانت‌های لازم برای این وام در بانک‌ها کمی با هم متفاوت است. اما به‌صورت کلی دو ضامن کارمند رسمی با فیش کسر از حقوق برای هر کدام از وام‌ها، اصلی‌ترین مدرک لازم برای دریافت آنها می‌باشد.

۲- وام مسکن

وام مسکن نیز یکی از وام‌های معمولی است که در ایران به ازای سند ملکی پرداخت می‌شود. هرچند بانک‌های مختلف در حال حاضر برای پرداخت وام مسکن اقدام می‌نمایند، اما اصلی‌ترین مرجع پرداخت این وام بانک مسکن است. طرح‌های بسیار متنوعی هم در این بانک برای دریافت تسهیلات مسکن وجود دارد که هر کس بسته به شرایطی که دارا می‌باشد می‌تواند از یکی از این طرح‌ها استفاده کند.

در حال حاضر بانک مسکن، از طرح‌هایی مانند طرح مسکن جوانان، طرح مسکن زوجین یا خانه اولی‌ها، طرح وام مسکن با اوراق بانک مسکن و چند طرح دیگر که تنها با ارائه سند خانه قابل دریافت است. البته شرایط و مبلغ هر کدام از این طرح‌ها نیز با یکدیگر متفاوت است. در اکثر موارد خانه‌ای که سند آن برای دریافت وام مسکن در رهن بانک قرار می‌گیرد، باید زیر ۲۵ سال سن داشته باشد.

میزان مبلغ وام نیز برحسب قیمت کارشناسی ملک در شهرهای مختلف متفاوت است. شهرهای بزرگ مانند تهران به دلیل بالا بودن قیمت مسکن، بیشترین مبلغ وام مسکن را دارا می‌باشند. وام مسکن خانه اولی‌ها هم از دو طریق خرید اوراق یا داشتن حساب بانکی در بانک مسکن قابل دریافت است. البته میزان سود این دو روش با هم متفاوت است.

در روش خرید اوراق سود بانکی کمی بیشتر حساب شده اما بانک معمولاً سریع‌تر اقدام به پرداخت آن می‌نماید. البته زمان دریافت وام در بانک مسکن به بودجه شعبات مختلف آن نیز بستگی دارد. سند ملکی اصلی‌ترین مدرک لازم برای دریافت این نوع وام می‌باشد.

۳- وام کالا

وام کالا نیز یکی از وام‌های عمومی برای بانک‌های ایران است که هر کدام از آنها با مدارک و ویژگی‌های خاص خود اقدام به پرداخت این وام می‌نمایند. در این نوع وام بانک برای خرید برخی کالاها اعم از وسایل خانه مانند فرش، یخچال و ماشین لباسشویی و … به افراد وام می‌دهند. نرخ سود فعلی اکثر بانک‌ها برای این نوع وام ۱۸ درصد است که معمولاً هم نیاز به ضامن کارمند با فیش کسر از حقوق خواهد داشت.

البته نوع کالا هم در بانک‌ها با هم کمی تفاوت دارد. هر بانک این وام را برای فروشگاه‌های خاص طرف قرارداد با خود اعطا می‌نماید. برخی معیارها مانند خرید اجناس تولید داخل هم در بسیاری از بانک‌ها از جمله شرایط دریافت این وام محسوب می‌شود.

۴- وام خودرو

وام خودرو هم همان‌طور که از اسمش پیداست، نوعی وام برای خرید خودرو می‌باشد که افراد می‌توانند در زمان خرید خودرو از آن استفاده کنند. البته این وام تنها برای خودروهای داخلی توسط اکثریت بانک‌ها پرداخت می‌شود. اصلی‌ترین مدرک لازم برای دریافت این وام نیز خرید خودرو و ضمانت با فیش کسر از حقوق کارمندان رسمی دولت است. البته این نوع از وام دارای سقف مشخصی است که هرساله توسط بانک‌ها اعلام می‌شود.

برای مثال در آغاز سال ۹۹ مبلغ این وام در اکثر بانک‌ها تا سقف ۱۵ میلیون تومان پرداخت می‌گردد. سود آن نیز با نرخ ۱۸ درصد محاسبه می‌گردد. هرچند برای خودروهای گران‌قیمت امروزی این وام خیلی قابل‌توجه نیست، اما می‌توان از آن برای پر کردن کمبود نقدینگی و یا ارتقاء مدل موردنظر خودرو استفاده نمود.

۵- وام خودروی فرسوده

یکی از تمهیدات دولت برای کاهش آلاینده‌های آب‌وهوا و محیط‌زیست، اعطای تسهیلات تعویض خودرو فرسوده برای مالکان این خودروها می‌باشد. این طرح در برخی از بانک‌ها با مبالغ مختلف به افراد پرداخت می‌شود. تاکسی‌ها اصلی‌ترین هدف این طرح می‌باشند که مبلغ تسهیلات آنها معمولاً با سود ۴ درصد پرداخت می‌گردد. البته سقف قیمتی برای این نوع وام نیز مطرح بوده و هر بانک شرایط خاص خود را برای آن تعریف نموده است.

۶- وام جعاله تعمیر مسکن

وام جعاله تعمیر مسکن تسهیلاتی است که به دارندگان خانه‌های قدیمی برای تعمیر و نگهداری خانه‌های خود اعطا می‌شود. این نوع وام در بانک‌های مختلف پرداخت می‌گردد اما اصلی‌ترین مرجع آن بانک مسکن است. استفاده از وام جعاله تعمیرات مسکن کمتر برای این مفهوم به کار گرفته می‌شود. در اکثر موارد افرادی که برای دریافت وام خرید مسکن اقدام می‌کنند، در کنار آن این وام را نیز دریافت می‌کنند تا کمی قدرت خرید و نقدینگی خود را افزایش دهند.

البته روش‌های دریافت وام جعاله باز متغیر است. در بهترین روش افراد می‌توانند با تهیه اوراق بانک مسکن، از این بانک اقدام به دریافت تسهیلات جعاله نمایند که در حال حاضر برای یک زوج مبلغ ۴۰ میلیون تومان می‌باشد. البته مانند وام خود مسکن این وام نیز به مرور افزایش یافته است. با همان سندی که برای دریافت وام مسکن اقدام می‌شود، می‌توان وام جعاله تعمیر مسکن نیز دریافت کرد.

۷- وام مضاربه

وام مضاربه از جمله وام‌های تخصصی در بانک‌های ایران است که بااینکه در همه بانک‌ها اعطای آن رواج دارد، اما همه نمی‌توانند از این تسهیلات استفاده کنند. بانک‌ها برای تأمین نقدینگی افرادی که فعالیت‌های اقتصادی دارند، اقدام به پرداخت وام به آنها نموده و با درصدهای مشخصی در سود نهایی این فعالیت اقتصادی با آنها شریک می‌شود.

مضاربه قراردادی است که بین بانک به‌عنوان تأمین‌کننده پول و تاجر و یا فعال اقتصادی به‌عنوان شخص بسته می‌شود. داشتن مدارکی مانند پروانه کسب و مدارک مربوط به تأسیس کسب‌وکار و محل آن از اصلی‌ترین مدارک لازم برای دریافت این نوع وام می‌باشد. طبق قانون مضاربه بانک‌ها موظف هستند که یا به‌صورت یکجا و یا به‌صورت دوره‌ای در دوره‌های مشخص مبلغ لازم برای مضاربه را برای مراجعه‌کنندگان تأمین کنند.

۸- وام خرید ماشین آلات و تجهیزات یا مواد اولیه

یکی از وظایف بانک‌ها در بانکداری اسلامی کمک به رونق اقتصاد و تأمین نقدینگی لازم برای کسب‌وکارهای سازنده در صنایع مختلف مانند کشاورزی می‌باشد. وام خرید ماشین‌آلات و تجهیزات یا مواد اولیه هم در همین راستا تعیین‌شده و از طرف بانک‌ها به فعالین در این رسته اعطا می‌گردد. تقریباً همه وام‌ها این تسهیلات را در لیست تسهیلات خود دارا می‌باشند.

میزان مبلغ این وام نیز بسته به قیمت مواد اولیه یا ماشین‌آلات لازم دارد. البته بانک‌ها بسته به شرایط همه یا قسمتی از قیمت تمام‌شده چنین کالاهایی را می‌پردازند. این نوع وام معمولاً دارای یک دوره تنفس هم می‌باشد که در موارد خاص می‌تواند تا ۵ سال هم به طول بیانجامد.

انواع وام بانک ها در ایران

۱- انواع وام بانک ملیوام قرض‌الحسنه در ازای سپرده‌گذاریوام تسهیلات مسکنوام خودرووام کالاوام خودرو فرسودهوام مضاربه‌ایوام ماشین‌آلات و تجهیزات یا فروش اقساطی بانک ملیوام ازدواجوام جعاله۲- انواع وام بانک ملتوام ازدواجوام جعالهوام فروش اقساطیوام خودرووام کالاوام خودرو فرسودهوام مضاربه‌ایوام قرض‌الحسنه در ازای سپرده‌گذاریوام خرید تجهیزات و مواد اولیه۳- انواع وام بانک صادراتوام ازدواجوام جعالهوام مضاربه‌ایوام قرض‌الحسنه در ازای سپرده‌گذاریوام خرید تجهیزات و مواد اولیهوام کالاوام خودرووام فروش اقساطی مسکن و تجهیزات۴- انواع وام بانک سپهوام ازدواجوام جعالهوام مضاربه‌ایوام قرض‌الحسنه در ازای سپرده‌گذاریوام فروش اقساطیوام کالاوام خودرو۵- انواع وام بانک تجارتوام تأمین مسکنوام ازدواجوام جعالهوام مضاربه‌ایوام قرض‌الحسنه در ازای سپرده‌گذاریوام فروش اقساطیوام کالاوام خودرو۶- انواع وام بانک پست بانکوام جعالهوام مضاربه‌ایوام قرض‌الحسنه در ازای سپرده‌گذاریوام فروش اقساطیوام کالاوام خودرووام خرید تجهیزات و مواد اولیهوام اشتغال۷- انواع وام بانک مسکنوام تأمین مسکن پس‌انداز صندوق یکموام مسکن جوانانوام مسکن خانه اولی‌هاوام مسکن پس‌انداز بانک مسکنوام مسکن اوراق ممتازوام مسکن اوراق ممتاز خانه اولی‌هاوام مسکن مهروام مسکن روستاییوام مسکن انبوه‌سازانوام جعاله تعمیر مسکنوام فروش اقساطی مواد اولیه، ماشین‌آلات و تجهیزات۸- انواع وام بانک صنعت و معدنوام‌های بلندمدت بانک صنعت و معدن برای صنایع مختلفوام‌های کوتاه‌مدتوام‌های ارزی۹- انواع وام بانک رفاهوام ازدواجوام کالاوام خودرووام تحصیلیوام جعاله تعمیر مسکنوام جهیزیهوام درمانوام قرض‌الحسنه ودیعه مسکنوام مسکن روستاییوام فروش اقساطیوام خرید تجهیزات و مواد اولیهوام مضاربهوام قرض‌الحسنه در ازای سپرده‌گذاری۱۰- انواع وام بانک توسعه صادرات ایرانوام توسعه طرح‌های سرمایه‌گذاری توجیه‌پذیروام صادرات کالاهای غیرنفتیوام خرید ماشین‌آلات و تجهیزات و مواد اولیه۱۱- انواع وام بانک توسعه تعاونوام اشتغالوام بانوانوام فروش اقساطیوام خرید تجهیزات و مواد اولیهوام مضاربهوام کالاوام جعالهوام قرض‌الحسنه در ازای سپرده‌گذاری۱۲- انواع وام بانک سرمایهوام قرض‌الحسنه در ازای سپرده‌گذاریوام جعالهوام مضاربهوام کالاوام فروش اقساطی۱۳- انواع وام بانک پارسیانوام فروش اقساطیوام قرض‌الحسنه در ازای سپرده‌گذاریوام جعالهوام مضاربهوام خودرووام خرید تجهیزات و مواد اولیهوام مسکن۱۴- انواع وام بانک پاسارگادوام فروش اقساطیوام قرض‌الحسنه در ازای سپرده‌گذاریوام جعالهوام مضاربهوام خرید آنلاین کالا۱۵- انواع وام بانک سیناوام قرض‌الحسنه در ازای سپرده‌گذاریوام جعاله تعمیر مسکنوام ساخت مسکنوام مضاربهوام کسب‌وکار۱۶- انواع وام بانک ایران‌زمینوام قرض‌الحسنه در ازای سپرده‌گذاریوام جعالهوام طرح سلامتوام مضاربهوام فروش اقساطی۱۷- انواع وام بانک اقتصاد نوینوام قرض‌الحسنه در ازای سپرده‌گذاریوام جعالهوام مضاربهوام فروش اقساطیوام خودرووام ازدواج۱۸- انواع وام بانک سامانوام جعالهوام مضاربهوام فروش اقساطیوام خودرووام ازدواجوام قرض‌الحسنه در ازای سپرده‌گذاریوام خرید خودرووام خرید مسکنوام ساخت مسکنوام خرید تجهیزات و مواد اولیه

شرایط عمومی دریافت وام ها

احتمالاً تاکنون متوجه شده‌اید که هر کدام از انواع وام‌ها، شرایط خاص خود را دارند و برای دریافت هر کدام از آنها باید مدارک و اسناد مرتبط با هر یک را تهیه و ارائه نمایید. در یک حالت کلی شرایط دریافت وام به سه بخش تقسیم می‌شود:

مدارک شناسایی، شغل و درآمد فردیمدارک شناسایی و گواهی‌های لازم ضامن یا سندمدارک لازم برای موضوع اصل وام

تأمین این سه نوع مدارک برای وام‌ها لازم است. مدارک شناسایی فردی و اثبات درآمد و شغل مربوط به خود وام‌گیرنده بوده و معمولاً در دسترس وی می‌باشد. در درجه دوم شما باید مدارک شناسایی و مشخصات ضامنین را نیز ارائه نمایید. حال در برخی موارد ضامن یک کارمند رسمی بوده و یا در برخی وام‌ها نیاز به ارائه سند ملک برای ضمانت می‌باشد.

در قسمت آخر نیز شما بایستی مدارک لازم برای خود موضوع وام را ارائه نمایید. این مدارک مثلاً برای وام ازدواج ثبت‌نام در سیستم وام ازدواج و کد رهگیری آن است و برای وام‌هایی مانند خرید تجهیزات و یا کسب‌وکار مشخصات و مدارک آن‌ها خواهد بود.

تفاوت وام و تسهیلات

در قسمت آخر این مقاله قصد داریم تا شما را با مفهوم دو واژه که گاها به‌صورت اشتباه به جای هم به کار می‌روند، آشنا نماییم. در یک بیان ساده و کلی وام نوعی خاص از تسهیلات می‌باشد. ازاین‌رو همه وام‌ها به نوعی تسهیلات محسوب می‌شوند، اما هر تسهیلاتی وام نیست و بانک‌ها تسهیلات متفاوتی نیز نسبت به وام ارائه می‌نمایند.

تفاوت اصلی وام و تسهیلات در این است که در وام بانک هیچ شراکتی در سود نهایی به‌دست‌آمده توسط فرد وام‌گیرنده نخواهد داشت و تنها سود معین و مشخص خود را که از قبل در قرارداد لحاظ شده را دریافت می‌نماید. اما در برخی از انواع تسهیلات بانک به‌صورت مستقیم در سود کسب‌وکارها شریک شده و اکتفا به دریافت سودهای از پیش مقرر نمی‌کند.