اکسپرت یا ربات معاملاتی چیست و چه تفاوتی با اسکریپت دارد؟

امروزه علوم رایانه کاربردهای اساسی و فراوانی در زندگی بشر پیدا کرده‌اند. در بازارهای مالی نیز با توجه به فرآیند الکترونیکی قیمت‌گذاری (عرضه و تقاضا) دارایی‌ها و گسترش تجارت آنلاین، کامپیوترها نقش بسیار مهمی ایفا می‌کنند. حیطه اثرگذاری تکنولوژی‌های نوین در بورس، از هسته معاملاتی بازار فراتر رفته و طی سال‌های اخیر صحبت از کاربرد کامپیوترها در فرآیند تحلیل و معامله‌گری در قالب اکسپرت یا ربات (اتوتریدینگ) به میان آمده است!

در واقع این ربات‌ها به منظور صرفه‌جویی در زمان و رفع برخی اختلالات انسانی در فرآیند سرمایه‌گذاری پدید آمده‌اند.

اکسپرت یا ربات معاملاتی چیست؟

اکسپرت یا ربات معامله گر که در پلتفرم‌های معاملاتی”Expert Advisor” خوانده می‌شود؛ نوعی ربات نرم‌افزاری است، که بر اساس جزئیات یک استراتژی معاملاتی شامل قوانین ورود، خروج و مدیریت سرمایه، در بستر یک زبان برنامه‌نویسی عموماً مرتبط با پلتفرم‌های معاملاتی (مثلاً MQL) طراحی شده و به صورت کاملاً خودکار خرید و فروش می‌کند.

در حالت عادی و استفاده از اکسپرت های ساده، صرفاً از مؤلفه‌های نموداری و محاسباتی برای تدوین استراتژی معاملاتی استفاده می‌شود؛ اما در ربات‌های معاملاتی نوین طراحی شده بر اساس هوش مصنوعی، امکان بهره‌گیری از عوامل بنیادی و اخباری نیز در تعیین زمان ورود و خروج از بازار وجود دارد. اسکریپت نیز نوعی ربات معاملاتی است؛ با این تفاوت که تنها یک‌بار و به منظور اجرای دستورات معاملاتی مشخصی اجرا شده و قابلیت انجام معاملات خودکار ندارد.

انواع ربات‌های معاملاتی

همان‌طور که اشاره شد، ربات‌های معاملاتی بر حسب نوع کاربرد به دو دسته کلی اکسپرت و اسکریپت تقسیم می‌شوند. به زبان ساده، اگر هدف پیاده‌سازی یک استراتژی معاملاتی کامل باشد، اکسپرت لازم است؛ اما در مواقع نیاز به اجرای سریع و غیرمداوم یک دستور معاملاتی، از اسکریپت استفاده می‌شود.

ذکر این نکته ضروری است، که خود اکسپرت‌ها بر اساس نحوه عملکرد به دو دسته تمام و نیمه‌خودکار تقسیم می‌شوند. اکسپرت تمام‌خودکار (اتوماتیک) تمام فرآیند ورود و خروج از موقعیت‌های معاملاتی را بدون دخالت انسان انجام می‌دهد. در طرف مقابل، برخی معامله‌گران ترجیح می‌دهند؛ بخشی از شرایط ورود یا خروج استراتژی توسط ربات بررسی شده و تصمیم نهایی در مورد جزئیات حساس روش معاملاتی که نیازمند درک و بینش انسانی است، توسط خود آن‌ها بررسی شود. در چنین شرایطی، یک اکسپرت نیمه‌خودکار مورد نیاز است.

چرا به اکسپرت معاملاتی نیازداریم؟

از زمان پیدایش این ربات‌ها، فعالیت‌های گسترده‌ای در این زمینه انجام شده و بسیاری از فعالان بازارهای بورس به استفاده از این ابزار روی آورده‌‌اند. به طور کلی، دلایل متعددی برای استفاده از اکسپرت‌ها وجود دارد و هر کدام از سرمایه‌گذاران بر حسب نیاز و فلسفه معاملاتی خود، از این ابزار معاملاتی نوین بهره می‌برند. عمده دلایل استفاده از ربات در امور معاملاتی شامل موارد زیر است:

مدیریت چندین معامله به صورت هم‌زماننیاز به بررسی عملکرد استراتژی در گذشته بازارفقدان زمان برای تحلیل بازار و سفارش‌گذاری وجود محاسبات پیچیده در شرایط ورود و خروج

آیا ربات های معاملاتی معجزه می کنند؟

زمانی که موضوع اکسپرت یا ربات معاملاتی مطرح می‌شود، بسیاری از سرمایه‌گذاران گمان می‌کنند؛ استفاده از اکسپرت لزوماً منجر به کسب سود خواهد شد! در واقع طرز تفکر آن‌ها این است، که ربات معامله‌گر معایب استراتژی و مشکلات معامله‌گری آن‌ها را به صورت خودکار برطرف نموده و معاملات در بهترین شرایط و زمان ممکن معاملات انجام خواهند شد.

اما باید بدانیم، که ماهیت اکسپرت‌ها صرفاً اجرای مکانیکی و خودکار یک استراتژی معاملاتی است. به عبارت دیگر، همانند سایر ربات‌هایی که بر اساس دستورات و جزئیات تدوین شده توسط انسان امور مختلفی را انجام می‌دهند؛ اکسپرت‌ها نیز فقط بر اساس مؤلفه‌های یک روش معاملاتی که در قالب کدهای برنامه‌نویسی تعریف شده‌اند، اقدام به معامله خواهند نمود.

بنابراین باید همواره به این نکته توجه داشته باشیم، که اکسپرت صرفاً در امر پیاده‌سازی استراتژی معاملاتی برای سرمایه‌گذاران مفید واقع شده و فرآیند بهینه‌سازی باید بر اساس تجزیه و تحلیل نتایج معاملاتی اکسپرت توسط خود معامله‌گر انجام شود.

مزایای استفاده از اکسپرت در معاملات

۱- صرفه‌جویی در زمان

معضل عدم وجود زمان کافی برای تحلیل و معامله‌گری در بازار مالی، همواره برای بسیاری از سرمایه‌گذاران پاره‌وقت مطرح بوده است. این افراد معمولاً دارای شغل‌ دیگری بوده و علی‌رغم تمایل بالا، فرصت کافی برای انجام امور معاملاتی خود را ندارند. بنابراین استفاده از اکسپرت برای آن‌ها مناسب ارزیابی می‌شود؛ زیرا با تعریف شرایط ورود و خروج، ربات به جای آن‌ها و چه بسا با کیفیت بالاتری معامله می‌کند.

۲- معاملات غیراحساسی

طبق اذعان اکثر مربیان معامله‌گری، تأثیرپذیری از احساسات و تعصبات دلیل اصلی شکست بسیاری از سرمایه‌گذاران در بازار بورس است. در واقع حتی اگر استراتژی قدرتمندی نیز در اختیار داشته باشید، هیجانات معامله‌گری به راحتی زمینه شکست شما را فراهم می‌کنند. از فواید اکسپرت این است، که شروط استراتژی را بدون هیچ ترس یا تعصب خاصی اجرا می‌کند!

۳- اجرای دقیق استراتژی معاملاتی

برخی از معامله‌گران روش‌های معاملاتی پیچیده‌ای دارند. در واقع تعدد مؤلفه‌های تحلیل و نحوه استفاده از آن‌ها موجب می‌شود، عملاً زمان طولانی برای ارزیابی شرایط ورود و خروج از معامله مورد نیاز باشد. همین پیچیدگی بیش از حد می‌تواند، مسبب بروز اشتباه یا تصمیم‌ دیرهنگام و در نتیجه تحمل زیان شود. اکسپرت‌ها با بررسی دقیق جزئیات و شرایط، گزینه مناسبی برای پیاده‌سازی این‌گونه استراتژی‌ها می‌باشند.

معایب استفاده از اکسپرت در معاملات

۱- عدم تمایز میان شرایط مختلف بازار

وقوع اتفاقات ناگهانی و بالطبع بروز تغییرات سریع در شرایط، یک امر طبیعی و پرتکرار در بازار مالی است. در چنین مواقعی لازم است، تدابیر تدافعی ویژه‌ای در مدیریت سرمایه، شرایط ورود و خروج استراتژی معاملاتی خود اتخاذ نمایید؛ تا پس از بازگشت به حالت عادی امور معاملاتی خود را از سر بگیرید. تشخیص این شرایط و تطبیق جزئیات برای اکسپرت‌ها دشوار است، زیرا از قوانین ثابت و محدودی پیروی می‌کنند!

۲- محدودیت استفاده از برخی ابزار تحلیل

طراحی اکسپرت بر مبنای ابزار تحلیل تکنیکال دارای محدودیت‌هایی است. در واقع برخی ابزار یا روش‌های تحلیلی نظیر سطوح حمایت و مقاومت، تا حد زیادی نیازمند درک انسانی به منظور بررسی دقیق تمام سطوح نمودار در تایم‌فریم‌ها و بازه‌های زمانی گوناگون می‌باشد. در نتیجه طراحی اکسپرت با کارایی و دقت بالا، معمولاً بر مبنای ابزار تحلیلی محدودی نظیر الگوهای شمعی یا اندیکاتورها امکان‌پذیر است.

۳- عدم تشخیص و اصلاح اشتباهات استراتژی

بسیاری از معامله‌گران پس از گذشت مدت مشخصی از سرمایه‌گذاری بر اساس یک استراتژی معاملاتی، نقاط ضعف آن را متوجه می‌شوند. در این شرایط اصلاح رویکرد معاملاتی کار ساده‌ای است. اما زمانی که از اکسپرت استفاده می‌کنید، تشخیص و رفع عوامل شکست استراتژی کار چندان آسانی نیست؛ زیرا باید با صرف زمان طولانی، جزئیات معاملات توسط طراح اکسپرت به دقت بررسی شده و مؤلفه‌ها بهینه‌سازی شوند.

چگونه یک ربات معامله گر داشته باشیم؟

شرایط افرادی که خواهان استفاده از اکسپرت یا ربات معاملاتی در فرآیند سرمایه‌گذاری خود باشند، شامل چهار حالت کلی زیر است:

شخص «الف» فاقد هرگونه تخصص تحلیل مالی و برنامه نویسی است:

چنین افرادی به ناچار از اکسپرت های آماده موجود در پلتفرم‌هایی نظیر «mql4.com» یا «mql5.com» استفاده می‌کنند. ربات‌های عرضه شده در این پلتفرم‌ها به صورت رایگان و پولی در دسترس می‌باشند؛ که معمولاً به دلیل تعداد کاربران بالا، عدم بهینه‌سازی یا ضعف خود استراتژی معاملاتی، کارایی مناسبی ندارند.

حتما پیش از سرمایه گذاری بر اساس اکسپرت های معاملاتی آماده، مراحل تست (بر مبنای داده‌های قیمتی گذشته و حال) را به صورت کامل و با دقت انجام دهید، تا از کارایی اکسپرت مورد نظر اطمینان حاصل کنید.

شخص «ب» دارای تخصص در تحلیل و تدوین استراتژی معاملاتی مشخصی است، اما با علوم برنامه‌نویسی آشنایی ندارد.

در این وضعیت استراتژی معاملاتی اولیه بر اساس روش تحلیلی سرمایه‌گذار آماده است و صرفاً با همکاری یک برنامه‌نویس حرفه‌ای (در زمینه بورس و مالی) امکان تدوین اکسپرت فراهم می‌آید. هنگام سفارش طراحی اکسپرت باید توجه داشته باشید؛ که با یک‌بار کدنویسی جزئیات استراتژی و طراحی ربات معاملاتی، اکسپرت ایده‌آل شما ساخته نمی‌شود. بنابراین باید پس از تحویل نسخه اولیه اکسپرت، با تست‌های متعدد و گوناگون در شرایط مختلف بازار از صحت عملکرد اکسپرت مربوطه مطمئن شوید.

شخص «ج» متخصص امور برنامه‌نویسی است، اما با تحلیل بازار مالی آشنایی ندارد.

شرایط شخص «ج» بالعکس شخص «ب» است. در واقع این فرد توانایی تبدیل مؤلفه‌های تحلیلی به کدهای برنامه‌نویسی را دارد؛ اما بنیان اصلی اکسپرت، یعنی استراتژی معاملاتی در دسترس او نیست. این فرد برای تهیه یک استراتژی معاملاتی می‌تواند، از شیوه‌های مختلفی نظیر یادگیری روش‌های تحلیل بازار مالی (نیازمند طرف زمان طولانی)، مراجعه به معامله‌گران حرفه‌ای برای سفارش استراتژی یا روش‌های معاملاتی آماده موجود در منابع آموزشی مالی مختلف، اقدام نماید.

شخص «د» یک استراتژیست معاملاتی و برنامه‌نویس حرفه‌ای است!

بهترین شرایط استفاده از اکسپرت معاملاتی می‌باشد؛ زیرا در این صورت شخص بر اساس تجربیات معاملاتی خود اقدام به طراحی مدل اولیه یک استراتژی معاملاتی نموده و سپس با کدنویسی آن، ربات معاملاتی آماده تست و بهینه‌سازی بر اساس داده‌های قیمتی گذشته بازار (بک‌تست) است.

پس از طراحی کامل استراتژی و تست نهایی آن در حساب‌های تمرینی یا واقعی (فوروارد تست)، امکان شروع سرمایه‌گذاری با سرمایه اصلی بر اساس اکسپرت فراهم می‌باشد. هم‌چنین این شخص به دلیل تخصص چندجانبه (معامله‌گری و برنامه‌نویسی) می‌تواند، مؤلفه‌های استراتژی و اکسپرت را طی دوره‌های مشخصی (مثلاً ۶ ماهه) بهبود بخشیده و به‌روزرسانی کند.

توجه

بر اساس قوانین سازمان بورس، در حال حاضر امکان استفاده از اکسپرت یا ربات معاملاتی (اتوتریدینگ) در بازار سرمایه ایران فراهم نیست و پلتفرم‌های طراحی استراتژی‌های معاملاتی بورس، صرفاً به منظور تدوین، تست و بهینه‌سازی استراتژی‌های معاملاتی خودکار بر اساس داده‌های قیمتی بازار سهام استفاده می‌شوند.