روز ملی ایران، همزمان با سال‌روز بنیانگذاری ژاپن

در داخل و خارج از کشور، ایرانیان از یک سو و همراهان و علاقه‌­مندان به عدالت و آزادی از سوی دیگر، جشن پیروزی انقلاب را به پا داشتند و به طور طبیعی در شرایط کرونایی باید ملاحظات بهداشتی و توصیه‌­های پروتکلی را هم مورد توجه قرار می­‌دادند و متناسب با این شرایط نیز به گونه‌­ای دیگر و متفاوت­‌تر از سال‌­های قبل، چهل و دومین سالگرد در ایران برگزار شد.

این روزها، ایرانیان خارج از کشور هم برنامه‌های مختلفی را در گرامیداشت سالگرد پیروزی انقلاب اجرا کردند و در ژاپن نیز چون سال­‌های قبل، برنامه‌­های مختلفی از طرف رایزنی فرهنگی پیش­بینی گردید با این تفاوت که قبلا بسیاری از برنامه‌­ها به صورت حضوری برگزار می­شد و این ­بار می‌­بایست شیوه‌­ای دیگر متناسب با شرایط تحمیلی کرونا به اجرا در می‌­آمد.

فضای مجازی در این دوره همه‌­گیری و شیوع کرونا، بستر مناسبی برای اجرای برنامه­‌ها فراهم نموده و البته علیرغم همه نابسامانی­‌ها و غم‌­هایی که ایجاد کرد و بر دل نشاند، این یک مورد یعنی گستردگی بیشتر فعالیت­‌ها در فضای مجازی را به عنوان نکته مثبت آن می توان تلقی کرد و برنامه­‌ها با حضور افرادی از شهرها و حتی کشورهای مختلف اجرا می­‌شوند و این تجربه‌­ای است که در این حدود یک‌سال هر روز بر گستره آن افزوده می­شد و هم کیفیت و هم کمیت برنامه­‌ها ارتقاء می­‌یافت.

در چهل‌ودومین سالگرد پیروزی انقلاب هم پیش‌­بینی اجرای برنامه­‌هایی از سوی رایزنی فرهنگی سفارت ایران در ژاپن از جمله برگزاری سمینار مجازی ایران امروز، تهیه نماهنگ­‌هایی از دستاوردهای ایران پس از انقلاب با زیرنویس ژاپنی برای انتشار در فضای مجازی و ... پیش‌بینی شد.

اما به این بهانه و در این روزهای کرونایی که دولت ژاپن با پایان یافتن شرایط یک ماهه اضطراری، برای بار دیگر این وضعیت را تمدید کرده است، مناسبت مهمی هم در ژاپن در این روزها به ثبت رسیده که همه ساله یا همزمان و یا یکی دو روز بعد از روز ملی جمهوری اسلامی ایران قرار می‌­گیرد و آن هم روز ملی و یا روز تاسیس و بنیان­گذاری سرزمین آفتاب تابان است که تعطیل رسمی است و در ۱۳۹۹ با روز ۲۳ بهمن همراه شد و سال آینده در ۱۴۰۰ دقیقا با روز ۲۲ بهمن هم­زمان خواهد بود.

جالب این که مناسبت نوروز ایرانی نیز با روز طبیعت ژاپن در ماه مارس همزمان است که فصل زیبای ساکورا و شکوفه‌های گیلاس در سرزمین آفتاب است و یا شب یلدا که هم­زمان با انقلاب زمستانی در ژاپن (۱) قرار دارد و این اشتراکات در روابط دو کشور می­‌تواند بسیار تاثیرگذار و قابل بهره‌­­برداری باشد چنان­چه در طول ۳ سال گذشته هم به مناسبت یلدا و هم نوروز از سوی رایزنی فرهنگی برنامه­‌های مختلف و متعددی برپا شد و بسیاری از ژاپنی­‌ها نیز در کنار ایرانیان عزیز مقیم در این برنامه حضور یافتند که در یادداشت­‌های جداگانه دیگر در مورد این موضوعات و اشتراک آن با برخی سنن ژاپنی بیشتر خواهیم گفت.

بنابراین در سال ۲۰۲۱ و روز پنجشنبه ۱۱ فوریه مصادف با ۲۳ بهمن ۱۳۹۹ سالروز بنیانگذاری کشور ژاپن با عنوان کن کوکو کینن بی است و تعطیل رسمی در کشور می باشد.

۱۱ فوریه سال ۶۶۰ پیش از میلاد روز تاج­گذاری اولین امپراتور بود و ژاپنی‌­ها معتقدند در این روز ژاپن تاسیس شده است، زنجیره­ای طولانی از مجموعه جزایری در غرب اقیانوس آرام در منطقه‌­ای معتدل در سواحل شرق آسیا که دریای چین آن را از قاره جدا کرده است.

از اولین امپراتور تا سال ۲۰۱۹، یک­صدوبیست‌وپنج امپراتور در ژاپن بر تخت سلطنت نشستند و در این سال با کناره گیری داوطلبانه تنها امپراتور جهان عالیجناب آکی­هیتو (۲) به دلیل سن بالا و در ۸۵ سالگی، دوره ۳۰ ساله هی­سی به معنای دستیابی به صلح در ساعت ۱۲ شب روز سه‌­شنبه ۳۰ آوریل (۱۰ اردیبهشت ۱۳۹۸) که به نام او بود به پایان رسید و دوره جدید ری­وا با عنوان نظم متوازن از چهار­شنبه اول می ۲۰۱۹ و اولین روز تقویم جدید ژاپنی (۳) (۱۱ اردیبهشت ۱۳۹۸) با تاج­گذاری یک­صد و بیست و ششمین امپراتور، عالیجناب ناروهیتو (۴) آغاز گردید.

من که امپراتور آکی­هیتو را از نزدیک ملاقات کرده بودم، این بار در وسط یک دوره مهم تاریخی و این جابه‌جایی در ژاپن ایستاده و شاهد بر تخت نشستن امپراتور جدید ژاپن همراه با اجرای برنامه­‌های مختلف و متعددی همچون آخرین نطق امپراتور، سفر امپراتور به شهر مقدس ایسه برای تقدیم استعفا به خدای خورشید در معبد ایسه که رایزنی فرهنگی نیز اولین دور گفت‌وگوهای دینی ایران و ژاپن با عنوان خانواده در اسلام و شینتو (۵) را در ۲۰ بهمن ۱۳۹۷ با حضور دکتر ابوذر ابراهیمی ترکمان رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و با همکاری معبد ایسه مهم­ترین و مقدس‌­ترین معبد شینتوئی در ژاپن، دانشگاه کوگاکان و مرکز گفت‌وگوی ادیان و فرهنگ‌­های سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در این شهر برگزار کرده بود، اجرای مراسم‌­های مختلف شینتوئی توسط امپراتور برای اعلام کناره­‌گیری به اجداد و خدای آماتراسو–اومیکامی، برگزاری آخرین مراسم به نام تای‌ایرِی (Tai’irei) در سالن ماتسونوما مهم­ترین و رسمی‌ترین سالن کاخ امپراتوری و ... بودم.

از ایران در مراسم تاج­گذاری امپراتور جدید، دکتر لعیا جنیدی معاون حقوقی رئیس­‌جمهوری شرکت کرده بود که در تاریخ سه شنبه ۲۰ مهرماه ۱۳۹۸ (۲۲ اکتبر ۲۰۱۹) به طور رسمی برگزار شد.

ژاپن که به آن نیهون یا نیپون هم می‌­گویند با ۳۷۷هزار و ۸۳۵ کیلومترمربع (حدود یک پنجم ایران) در جهت جنوب غربی–شمال شرقی قرار گرفته و جریان عمده آب‌وهوایی آن هم به صورت عمده در محور عمودی شمال غربی - جنوب شرقی قرار دارد.

این کشور با هدایت خانواده سلطنتی که به نوعی کامی به معنای خدا قلمداد می‌شود، یک­پارچه شده و تاریخ اولیه آن با داستان دو اولوهیت یعنی ایزاناگی و ایزانامی آغاز می‌شود که به عنوان سپاهیان خدایی ساکن آسمان بلند، نازل شده و ژاپن را خلق کرده‌­اند چرا که ژاپنی­‌ها عالم فیزیک را سه بخش آسمان اثیری در بالا، جهان در سطح زمین و مناطق پست سایه گون در بطن خاک می‌­دانند. (۶)

آنان بر فراز پل معلق رنگین کمان ایستادند و نیزه‌­ای را در اقیانوس زیر پای خود فرو بردند و از چکیدن قطره آب بر روی اقیانوس، جزایر ژاپن تشکیل شد و آنان پا بر روی زمین نهادند، سپس آن دو به زمین می­‌آیند و شروع به خلق دیگر کامی­‌ها و جهان می‌کنند.

آماتراسو اومیکاکی الهه خورشید را به همراه طبقاتی از خدایان کوچک­تر و بعد آماتراسو نوه پسری خود نی‌نی‌گی–نو-میکوتو را برای حکومت به ژاپن فرستاد و سپس نبیره پسری او جیموتنو اولین فرمانروای یاماتو شد که میراث آنان سه گنجینه مهم جواهر، شمشیر و آئینه بود که هنوز هم از یک امپراتور به امپراتور بعدی طی تشریفات ویژه­‌ای منتقل می شود و از همین زمان هم پرستش امپرتور از قدیمی­‌ترین سنت­‌های مردم ژاپن شد.

در واقع در افسانه‌­های ژاپنی مانند نیهون شوکی، کوجی­کی، تن­شوکی، اوتسوفومی و اسناد میاشیتا هم ذکر شده که آماتراسو، بانو و یا خدای خورشید یک آئینه، یک شمشیر و یک قطعه جواهر به نوه‌اش نینیگینو میکوتو داد تا از طرف او روی زمین برنج بکارد و ژاپن را آباد کند. او جد بزرگ امپراتور جین‌موتن، اولین امپراتور افسانه‌­ای ژاپن بود و از آن پس، مالکیت این گنجینه‌­ها در اختیار امپراتوران ژاپن است. فارغ از افسانه­‌ها، روایت­‌های تاریخی نشان از وجود این سه گنجینه حداقل از هزار سال پیش دارد و امپراتور آنان را در زمان مناسب به جانشین خود می‌­سپارد.

پس از جنگ جهانی دوم شمشیر و جواهر در مراسم تخت­‌نشینی امپراتور آکی­‌هی‌تو در ۷ ژانویه ۱۹۸۹ و بعد در اول می ۲۰۱۹ به امپراتور جدید تحویل شد. طبق قانون، سه گنجینه در تملک امپراتور است اما مشمول ارث و قابل انتقال به غیر نیست. گفته می‌شود به غیر از امپراتور و چند نفر خاص کسی اجازه دیدن آنان را ندارد و هیچ تصویر واقعی از آنان وجود ندارد و فقط وصف آنان شنیده شده و آثار هنری خلق شده است.

بانو خورشید یا همان آماتراسو بر صحنه خدایی تسلط یافت و تا امروز مهم­ترین چهره مجموعه خدایان که امپراتوران هم از نسل او هستند شناخته می­‌شود و سرانجام نی‌نی­‌گی‌­میکونو به نام جین­مو­تن به عنوان نخستین امپراتور ژاپن بر تخت نشست و از آن دوره تا­کنون بیش از دو هزار سال می‌­گذرد و سلسله‌­ای که او بنیان نهاد تا امروز باقی است و به همین دلیل امپراتوران ژاپن برای حکومت خود منشاء الهی قائل هستند و تجسم کامی یا راه خدایان محسوب می­‌شوند.

اولین قانون اساسی ژاپن، قانون ۷ ماده­‌ای شاهزاده شوتوکو در سال ۶۰۴ به زبان چینی و تحت تاثیر بودیسم نوشته شد و بنابراین می­‌توان او را بنیانگذار قانون­‌گرایی و تمدن‌­سازی ژاپنی در ایجاد دولت متمرکز دانست و بر گرامی­داشت سه گوهر یعنی بودا، آئین و رهروان تاکید داشت.

در سال ۶۷۱ قانون دیگری در ۷۲ مجلد ارائه شد و در سال ۷۰۱ تکمیل شد و همین قانون با عنوان جدید تای‌هو در سال ۷۱۸ بازبینی شد و تا سال ۱۱۹۰ برای حدود پانصد سال تا دوره فئودالی و استقرار شوگون‌­ها و فرماندهان نظامی مبنای قانونی کشور محسوب می­گردید.

پس از آن در ۱۸۸۲ و دوره امپراتور میجی، قوانین جزائی از سوی وی اعلام شد و پس از آن در ۱۸۸۹ قانون اساسی و در ۱۹۰۰ قوانین مدنی ارائه شد که دو مشخصه اصلی یعنی احترام به نظام خانوادگی پدرسالار و سلطنت امپراتور از مشخصات ویژه آن محسوب می­شد و نهایتا با تسلیم ژاپن در سال ۱۹۴۶ و پایان جنگ جهانی دوم، قانون اساسی جدید اعلام و تقریبا این دو مشخصه نادیده گرفته شد.

نگاهی کوتاه به تاریخ جغرافیایی این کشور مشخص می­‌کند که تا پایان عصر یخبندان، ژاپن از طریق خشکی به قاره اوراسیا متصل بود، اما پس از آن با قطع این ارتباط، به صورت جزیره‌­ای جدا از خشکی در­آمد و اندک‌اندک از حدود ۵۰۰ پیش از میلاد هم تعدادی از شبه جزیره کره که با خود آموزه‌­های بودیسم را همراه داشتند به سرزمین‌های ژاپن مهاجرت کردند.

بر تخت نشستن امپراتور میجی با آغاز اصلاحات و عصر مدرنیته در سال­های ۱۸۶۸ تا ۱۹۱۲ را باید نقطه عطف و عصر تاریخی در این کشور دانست که مبنای تحولات چشم­گیر برای رشد و توسعه شد و ادو یا پایتخت شرقی به عنوان مظهر مدرنیته و صنعتی شدن در این کشور به توکیو تغییر یافت و به مرکز این تحولات بدل گردید.

*حسین دیوسالار - دکتر جامعه شناسی سیاسی و رایزن فرهنگی ایران در ژاپن

پی‌نوشت‌ها:

۱- یکی از مناسبت‌­های قابل توجه و سنتی در ژاپن، همزمان با یلدای ایرانی در ابتدای آغاز زمستان، یلدای ژاپنی یا همان انقلاب زمستانی توئوجی (تو به معنای زمستان و جی به معنای انقلاب) است و حدود ۲۲ دسامبر (دی ماه) هر سال است. در حال حاضر و با ورود مدرنیته این گونه سنت­ها کمرنگ­تر شده و مخصوصا در قشر جوان کمتر مورد توجه می­باشد اما در میان افراد مسن هنوز مرسوم است به ویژه حمام گرم با نارنج به منظور گرم کردن بدن و استنشاق بخار گرم برای گرم شدن بدن و جلوگیری از سرماخوردگی و یا آماده سازی خوراکی­هایی از مشتقات کدو اعم از کیک، خورشت و .... .

۲- وی پس از فوت پدرش عالیجناب امپراتور هی­روهیتو (امپراتور شووآ) و نوه امپراتور میجی که دوره اصلاحات و مدرنیته را در این کشور آغاز کرد، در سال ۱۹۸۹به عنوان یک­صد و بیست و پنجمین امپراتور به سلطنت رسید و از خاندان 'یاماتو' است که نوزدهمین فرمانروا یا رهبر دارای دوره حکومت بلند بوده و تنها حاکم در زمان خود در جهان بود که عنوانش به انگلیسی امپراتور ترجمه می­شده است. در مقایسه با دوران قبلی یعنی «شوآ» تحت امپراتور پدر یعنی هیرو هیتو، که در آن ژاپن به نام امپراتور وارد جنگ های متعددی شد. از هی­سی - به معنای "دستیابی به صلح" - به عنوان یک دوره از صلح یاد می­شود زیرا ژاپن در هیچ جنگی دخالت نداشته است. در این دوره، ۱۷ نخست وزیر در ژاپن، دولت را اداره کردند.

۳- ژاپنی­ها قبل از این که تقویم میلادی مرسوم شود، از تقویم ژاپنی استفاده می­‌کردند که متناسب با هر دوره امپراتوری مانند شوا، هی­سی و امروز ری وا برنامه­ریزی می­شود. البته هنوز هم در بانک­ها، ادارات دولتی و ... از این تاریخ استفاده می­شود و در واقع روز و ماه بر اساس میلادی است اما سال بر اساس دوره امپراتوری در نظر گرفته می­شود. در حال حاضر سال سوم ری وا و پنجشنبه ۱۱ فوریه از سال سوم ری وا می­باشد.

۴- امپراتور نارو­هیتو فرزند بزرگ امپراتور آکی­هیتو و ۶۱ ساله است که به عنوان آبزی‌شناس معروف شناخته می­شود و تاکنون ۲۸ مقاله علمی را تالیف نموده و در ماه اکتبر ۱۹۹۲ (۱۳۷۱) مجلهScience شماره ۲۵۸:۵۷۸ نشریه هفتگی جامع علمی آمریکا، مقاله ایشان را به عنوان "پیشقدمان علمی در ژاپن"Early Cultivators of Science in Japan معرفی کرد.

۵- در شینتو آداب و سنن مرتبط در دو کتاب تاریخی با نام های کوجیکی و نیهون شوکی جمع­آوری شده است.

۶- جان ژاپنی، "بنیادهای فلسفه و فرهنگ ژاپن"، چالز.ا.مور، ترجمه: ع. پاشایی