یک درخت با 3 محصول

مهدی ابراهیمی در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: بنه با نام علمی Pistacia atlantica Desf نوعی پسته وحشی است که در طب سنتی به میوه آن حبه الخضراء می‌گویند.

وی با بیان اینکه این گیاه متعلق به خانواده پسته (Anacardiaceae) است، افزود: بنه از جمله گیاهان درختی و باارزش در مناطق خشک و کم باران مانند خراسان جنوبی است.

این پژوهشگر گیاهان دارویی بیان کرد: در پهنه‌های کوهستانی درخت‌هایی پیر و کهن با قدمت چند صد سال نظاره‌گر فراز و نشیب‌های اقلیمی این منطقه خشک هستند و بر شاخه‌های کهن بسیاری از آن‌ها پارچه‌هایی دیده می‌شوند که مردم بر اساس اعتقادات خود به امید گره‌گشایی از مشکلات زندگی بر شاخسار این درختان گره زده‌اند.

ابراهیمی ادامه داد: در فصل بهار میوه نارس بنه که در گویش محلی بنه هور نام دارد از درخت جدا شده و به‌ صورت تازه یا به شکل ترشی مصرف می‌شود و مردم منطقه معتقدند که بنه هور تسکین‌دهنده سردرد بوده و باعث بهبود نارسایی‌های کبدی می‌شود.

وی با بیان اینکه از میوه رسیده بنه نوعی غذا تهیه می‌شود که به ‌صورت مجزا یا به همراه کشک (قروت) استفاده می‌شود، تصریح کرد: تنه این گیاه قطور و ناصاف بوده و برگ‌هایی شبیه پسته و به‌صورت فرد شانه‌ای دارد.

این پژوهشگر گیاهان دارویی ادامه داد: برگچه‌های آن که به تعداد ۲ تا ۵ عدد هستند بیضوی شکل بوده و نوک‌دار هستند، گل‌ها به‌صورت خوشه‌ای بوده و میوه آن کمی بزرگ‌تر از نخود است.

ابراهیمی با بیان اینکه درون میوه این گیاه دانه‌ای سخت وجود دارد و پوست سبز آن معطر و حاوی مقادیر نسبتاً بالایی روغن است، اظهار کرد: در خراسان جنوبی از میوه بنه برای تهیه نوعی غذا بنام کشک بنه استفاده می‌شود.

وی بیان کرد: از ساقه درخت بنه صمغی استحصال می‌شود که پس از فرآوری به رنگ سفید درآمده و قابل ‌مصرف خوراکی است، این صمغ در خراسان جنوبی بنام جک یا جک بنه معروف است، اما در بافت‌های داخلی شاخه‌ها و اندام‌های هوایی درخت بنه نیز شیرابه‌ای وجود دارد که در ماه‌های گرم سال از روزنه‌های پوست گیاه تراوش کرده و پس از سفت شدن بر زمین می‌ریزد.

عضو مجتمع تحقیقات گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی خراسان‌ جنوبی تصریح کرد: به این نوع صمغ گیاه بنه مصطکی می‌گویند؛ درخت بنه در خراسان جنوبی در برخی مناطق مثل احمدشاهی در شهرستان نهبندان و النگ گزیک به‌صورت نیمه انبوه و به‌صورت پراکنده در نقاطی مثل مزارشاه در جلگه ماژان، مزار کاهی، آرک، سد چهکند، بند دره، چنشت، ارتفاعات درمیان و سرایان مشاهده می‌شود.

ابراهیمی ادامه داد: به لحاظ فیتوشیمیایی، قسمت عمده صمغ مصطکی را اسیدهایی مانند ماستیسیکاسید، ماستیکولیکاسید و ماستیکو رزن تشکیل می‌دهند، مصطکی همچنین حاوی اسانس نیز است.

وی بیان کرد: بنه تازه به لحاظ طبیعت کمی گرم و خشک است و چنانچه خشک شود، طبیعت آن خیلی گرم و خشک خواهد بود.

عضو مجتمع تحقیقات گیاهان دارویی جهاددانشگاهی خراسان‌ جنوبی با بیان اینکه این گیاه مدر و قاعده آور است، اظهار کرد: بنه باعث گرم شده معده و کلیه شده و نفخ و گاز را از بین می‌برد.

ابراهیمی با بیان اینکه همچنین از این گیاه برای درمان سرفه، فلج، لقوه و استسقا استفاده می‌شود، تصریح کرد: چنانچه ضماد سوخته آن به پوست سر زده شود باعث جلوگیری از ریزش مو می‌شود.

وی با اشاره به اینکه روغن بنه نیز که از میوه این گیاه به دست می‌آید طبیعتی گرم و خشک دارد و برای تقویت اعصاب مفید است، اظهار کرد: مصرف این روغن باعث باز شدن گرفتگی عروق شده و درصورتی‌که به همراه سرکه مصرف شود باعث دفع سموم می‌شود.

از تقویت حافظه تا تسکین درد دندان

ابراهیمی با بیان اینکه استعمال خارجی روغن بنه باعث بهبود درد مفاصل و عضلات می‌شود، افزود: صمغ مصطکی نیز ازنظر طب سنتی نسبتاً گرم و خشک بوده و برای تقویت معده، کبد، قلب، کلیه، مغز، سینه و ریه‌ها مفید است.

وی با اشاره به اینکه مصرف آن باعث درمان سردردهای سرد شده و به همراه کندر برای تقویت حافظه مفید است، افزود: جویدن آن برای تقویت لثه و دندان و رویاندن گوشت تازه لثه و نیز تسکین درد دندان و خوشبو کردن دهان مفید است.

عضو مجتمع تحقیقات گیاهان دارویی جهاددانشگاهی خراسان‌ جنوبی بیان کرد: چنانچه مصطکی تحت نظر پزشک در موارد اسهال اطفال استفاده شود در درمان این مشکل بخصوص در مواقعی که کودک دندان درمی‌آورد، تأثیرگذار است.

ابراهیمی ادامه داد: گرد مصطکی برای از بین بردن ورم‌های ناشی از شکستگی یا جابجایی استخوان بسیار مفید بوده و از صمغ گیاه همراه با روغن‌زیتون برای بهبود درد ماهیچه‌ای استفاده می‌شود.

وی افزود: سقز نیز به‌عنوان یکی دیگر از محصولات گیاه بنه، صمغی است که از تنه و شاخه‌های گونه‌های این گیاه استحصال می‌شود؛ این شیره در ابتدا حالت خمیری دارد و شبیه تربانتین است و نوعی رزین روغنی است.

این پژوهشگر گیاهان دارویی با بیان اینکه طبیعت آن گرم و خشک بوده و ازنظر خواص شبیه مصطکی است، تصریح کرد: از سقز همراه با سندروس برای ترمیم اعضاء شکسته استفاده می‌شود و جویدن آن برای تقویت معده و لثه‌ها مفید است.

ابراهیمی با اشاره به اینکه برای رویاندن گوشت تازه در محل زخم‌ها نیز کاربرد دارد و از این نظر شبیه کلوفان عمل می‌کند، تصریح کرد: افراد گرم‌مزاج باید در خوردن بنه احتیاط کنند و در صورت لزوم آن را به همراه سرکه یا کتیرا یا سکنجبین مصرف کنند.

وی یادآور شد: حداکثر میزان مصرف روزانه روغن بنه حدود ۱۰ گرم است و به علاوه مصرف آن ممکن است باعث بروز تشنگی شود که در این صورت بهتر است با تباشیر خورده شود.

گیاهان دارویی ذخایر ارزشمند خراسان جنوبی بشمار می‌روند که علاوه بر حفاظت و احیاء، بهره‌برداری صحیح از آن در عرصه‌های منابع طبیعی، سبب بهبود سطح سلامت و ارتقاء کیفیت زندگی مردم می‌شود. در حال حاضر در خراسان جنوبی ۱۵۰۰ گونه گیاهی شناسایی شده که از این تعداد ۸۰۰ گونه گیاهی مفید تولید می‌شود که باید در زمینه فراوری این گیاهان سرمایه‌گذاری شود.

انتهای پیام