هَووهایی که در تئاتر درخشیدند/ ماجرای گروهی که 7 ماه تمرین کرد

خبرگزاری مهر-گروه هنر-فریبرز دارایی؛ ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی و با سپری کردن بیش از ۴ دهه پا به قرنی تازه گذاشت؛ در این عمر سپری شده ۴۳ ساله، آثار مختلفی با موضوعاتی متنوع از دفاع مقدسی، دینی، کمدی، اجتماعی و … تولید و در سالن‌های تئاتر به صحنه رفتند. برخی از این آثار بسیار جریان ساز بودند و برخی آثار خاطره‌انگیز و پرمخاطب.

شاید خالی از لطف نباشد مروری داشته باشیم بر آثاری که طی دهه‌های ۶۰، ۷۰، ۸۰ و ۹۰ تولید و اجرا شدند، روندی که این آثار برای تمرین و تولید طی کردند، گروهی که در تولید و اجرای اثر حضور داشتند و دیدن تصاویر این اجراها اعم از عکس یا فیلم.

از این رو در گروه هنر تصمیم بر این شد که از آغاز سال ۱۴۰۰ با جمع‌آوری اطلاعات مختلف اجراهای ۴ دهه گذشته، مروری‌بر تولیدات تئاتر ایران در این بازه زمانی داشته باشیم.

در چهلمین گام از مرور «چهار دهه خاطرات صحنه» سراغ نمایش «بیوه‌های غمگین سالار جنگ» نوشته محمد امیریاراحمدی و کارگردانی شهاب‌الدین حسین‌پور رفته‌ایم.

سال ۹۱ شهاب‌الدین حسین‌پور با نمایش «بیوه‌های غمگین سالار جنگ» به نویسندگی محمد امیر یاراحمدی در بخش تئاتر ایران سی و یکمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر اجرا شد. این نمایش که داستان آن بازگویی سه هوو است که به دلیل حسادت و طمع، گرفتار بلاهایی می‌شوند، با حضور گلاب آدینه بازیگر با سابقه سینما، تئاتر و تلویزیون اجرا شد.

جلال تهرانی کارگردان شناخته شده تئاتر ایران نیز به عنوان طراح صحنه و نور «بیوه‌های غمگین سالار جنگ» حضور داشت. این اثر نمایشی بعد از اجرا در جشنواره، نیمه دوم سال ۹۲ در سالن چهارسوی مجموعه تئاتر شهر اجرای عمومی خود را سپری کرد و پس از آن در شهرهای مختلفی از کشور نیز به صحنه رفت و با استقبال مخاطبان تئاتری همراه شد.

شهاب‌الدین حسین‌پور درباره نحوه تولید نمایش «بیوه‌های غمگین سالار جنگ» و اجرای آن به خبرنگار مهر گفت: در مقطع کارشناسی ارشد دنبال این بودم هم پایان‌نامه فوق لیسانس‌ام را به پایان برسانم و هم برای اولین بار در جشنواره تئاتر فجر شرکت و نمایشی را آماده و اجرا کنم. موضوع پایان‌نامه نظری‌ام بحث تبلیغات در تئاتر ایران بود و قصد داشتم روی پروژه‌ای هم این موضوع را بررسی کنم. تصمیم گرفتم یک نمایش ایرانی را تولید و اجرا کنم تا هم بحث پروژه پایان‌نامه‌ام را روی آن اجرا کنم و هم آن را برای اجرا به جشنواره تئاتر فجر ارائه دهم. در دوران دانشجویی متنی را یکی از دوستانم نوشته بود که نیاز به دراماتورژی داشت. از این رو با آقای محمد امیر یاراحمدی تماس گرفتم و ایشان هم لطف داشت و چند جلسه‌ای به من مشاوره داد و آن جلسات آغازگر ارادت من به آقای یاراحمدی بود و دوستی من با ایشان آغاز شد.

وی ادامه داد: بعد از آن در گفتگویی با آقای یاراحمدی از ایشان خواهش کردم که امکانش هست نمایشنامه‌ای از آثار خودشان را در اختیار من قرار دهند تا آن را تمرین و اجرا کنم و به جشنواره تئاتر فجر ارائه دهم. ایشان هم لطف داشت و نمایشنامه «بیوه‌های غمگین سالار جنگ» را به من پیشنهاد داد. من نمایش را خواندم و خیلی آن را دوست داشتم. قرار بر این شد که آقای یاراحمدی نمایشنامه را به دلیل اینکه چند سال پیش‌تر از آن زمان نوشته شده بود، بازنویسی کند.

حسین‌پور با اشاره به اینکه از زمان دانشجویی گروه تئاتر «پارکینگ» را داشتیم و تمرین‌های «بیوه‌های غمگین سالار جنگ» را با دعوت از عوامل پشت صحنه شروع کردیم، اظهار کرد: دوست داشتم از استادهای بازیگری به عنوان بازیگر مهمان و همچنین استادهای طراحی برای حضور در این اثر دعوت کنم. از این رو شانس خودم را امتحان کردم و به عنوان یک جوان تئاتری با خانم گلاب آدینه تماس گرفتم و متن را به ایشان ارائه دادم، خوشبختانه ایشان هم به من دلگرمی داد و قرار شد پس از خوانش متن نظرش را بگوید. پس از گذشت چند روز خانم گلاب آدینه به من گفت که متن را خوانده و آن را دوست دارد و جلسه‌ای را برای صحبت برگزار کنیم. آنقدر که من ذوق کردم و از این بابت خوشحال شدم حد و اندازه نداشت. با آقای یاراحمدی تماس گرفتم و به ایشان خبر را دادم و از ایشان خواهش کردم تا در جلسه صحبت با خانم گلاب آدینه من را همراهی کند. در جلسه با خانم آدینه درباره کار، فضای مدنظر من، متن و اجرا صحبت شد و تعاملی ۳ نفره شکل گرفت و خانم آدینه حضور در نمایش را پذیرفت.

کارگردان «بیوه‌های غمگین سالار جنگ» توضیح داد: در جلساتی که با آقای یاراحمدی و خانم گلاب آدینه برگزار کردیم نقطه نظراتی مطرح و قرار بر بازنویسی مجدد نمایشنامه «بیوه‌های غمگین سالار جنگ» شد و بعد از بازنویسی انتخاب دیگر بازیگران نمایش انجام و در جشنواره فجر خانم‌ها گلاب آدینه، نورا هاشمی، مهسا مهجور، حمید رحیمی و محمد صدیقی‌مهر به عنوان بازیگران نمایش حضور پیدا کردند.

این هنرمند تئاتر با بیان اینکه برای من خیلی جذاب بود که خانم آدینه به تمرین تئاتر اعتقاد دارد و ما بیش از ۷ ماه تمرین کردیم؛ تمرین‌های مداوم، پویا و خیلی جذاب، یادآور شد: همیشه معتقدم که در تئاتر باید از نظرات اعضای گروه و همچنین مشاوره از دیگر هنرمندان استفاده کرد زیرا تئاتر کاری گروهی است نه تک نفره. در تمرین‌ها با زنده‌یاد حمیده مستعان خواهر خانم آدینه که فردی با توانایی‌های دیگر بود آشنا شدم و دیدم که چقدر علاقه‌مند به بازیگری است. روزی خانم آدینه پیشنهاد اضافه شدن نقش دایه و ایفای آن توسط خانم مستعان را داد. من از ایشان خواستم که اجازه دهند در این باره فکر کنم زیرا در آن مقطع فکر می‌کردم ریسک بالایی دارد. با آقای یاراحمدی هم در این خصوص گفتگو کردم و ایشان گفت پیشنهاد خوبی است به شرط اینکه خانم مستعان بتواند نقش را ایفا کند. در نهایت با حضور زنده‌یاد حمیده مستعان در گروه بازیگری «بیوه‌های غمگین سالار جنگ» نقش دایه که در متن نبود، به اثر اضافه شد.

حسین‌پور افزود: در تیم طراحان هم به مانند گروه بازیگری تلاش کردم که تا از هنرمندان با سابقه و مطرح بهره‌مند شویم از این رو از خانم پریدخت عابدین‌نژاد برای طراحی لباس دعوت کردم و ایشان پذیرفت. همچنین از آقای جلال تهرانی نیز به عنوان طراح صحنه و نور دعوت کردم و خوشبختانه ایشان هم این دعوت را پذیرفت.

وی درباره روند حضور «بیوه‌های غمگین سالار جنگ» در سی و یکمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر گفت: خوشبختانه نمایش در مراحل بازبینی جشنواره تئاتر فجر پذیرفته شد ولی بعد اعلام شد که شورای سیاستگذاری جشنواره تصمیم گرفته این نمایش به جایی حضور در بخش رقابتی در بخش مهمان حضور دارد. این برای من ناراحت کننده بود و دلیل این انتخاب را به من نگفتند. گروه تصمیم گرفت به دلیل زحماتی که برای تمرین متحمل شده بود در جشنواره و برای مخاطب، نمایش را اجرا کنیم. ۲ اجرای «بیوه‌های غمگین سالار جنگ» در سالن چهارسوی تئاتر شهر در جشنواره تئاتر فجر فوق‌العاده بود و مخاطبان استقبال قابل توجهی از آن کردند.

این کارگردان تئاتر با بیان اینکه با توجه به حواشی مثبتی که اجرای «بیوه‌های غمگین سالار جنگ» در جشنواره تئاتر فجر داشت مجموعه تئاتر شهر از من دعوت کرد تا اجرای عمومی نمایش را در سالن چهارسوی مجموعه به صحنه ببرم، درباره هزینه تولید و اجرای نمایش یادآور شد: در آن زمان حدود ۶۰ میلیون تومان هزینه تولید نمایش برای اجرای عمومی بود و من با یک میلیون تومانی که در حسابم داشتم کار را شروع و ریسک را کردم که البته با لطف خدا و همراهی تمامی عزیزان، تمام هزینه‌ها را از طریق فروش گیشه اجرای عمومی تأمین و پرداخت کردم.

حسین‌پور با اشاره به اینکه خیلی دوست داشتم نمایش «بیوه‌های غمگین سالار جنگ» در زادگاهم شاهرود اجرا کنم و سعی کردم شرایطی را برای اجرای اثر در آن شهر فراهم کنم، گفت: با حمایتی که صورت گرفت «بیوه‌های غمگین سالار جنگ» در شاهرود یک هفته روی صحنه بردیم که خاطره سفر و اجرای بسیار خوبی است و بسیار از نمایش و گروه در آن شهر استقبال شد. این استقبال باعث شد از مشهد، گرگان، ساری، رشت، اصفهان، یزد، شهرکرد، شیراز و از تبریز نیز برای اجرای نمایش در آن شهرها دعوت به عمل آید که تقریباً طی ۲ سال نمایش را در آن شهرها اجرا کردیم. «بیوه‌های غمگین سالار جنگ» در بیش از ۱۲ استان به صحنه رفت و اجراهای نمایش با استقبال بسیار خوبی همراه شد.

وی درباره اجرای مجدد نمایش «بیوه‌های غمگین سالار جنگ» یادآور شد: ما در سال ۹۱ در جشنواره تئاتر فجر و سال ۹۲ نمایش را در تئاتر شهر اجرا کردیم و سال ۹۵ با توجه به استقبالی که از نمایش شده بود، از طرف تماشاخانه ایرانشهر دعوت شدیم تا «بیوه‌های غمگین سالار جنگ» مجدداً روی صحنه ببریم. با تغییراتی در گروه بازیگری نمایش را مجدداً روی صحنه بردیم و خانم شیرین بینا به جای مهسا مهجور به ایفای نقش پرداخت. نورا هاشمی نیز به دلیل اینکه در آن ایام باردار بود نتوانست گروه را همراهی کند و مونا فرجاد به جای ایشان در اجرا حضور پیدا کرد. در میزانسن‌ها، دیالوگ‌ها و طراحی صحنه تفاوت‌هایی ایجاد شد و «بیوه‌های غمگین سالار جنگ» را در سالن سمندریان تماشاخانه ایرانشهر روی صحنه بردیم و باز هم از اجرای نمایش استقبال شد.

کارگردان «بیوه‌های غمگین سالار جنگ» اظهار کرد: چند بار تصمیم گرفتیم تا نمایش را مجدداً روی صحنه ببریم ولی اعضای گروه درگیر پروژه‌های دیگر نیز بودند و در عین حال خانم حمیده مستعان چشم از جهان فروبست و خانم آدینه از این اتفاق دلشکسته بود و اجرای «بیوه‌های غمگین سالار جنگ» بدون خواهرشان بسیار دردناک بود.

حسین‌پور با اشاره به نام‌هایی چون احمد نگهبان، حسین اردستانی، جواد نوری، مجید فشخامی، مرتضی میرمنتظمی و مهدی آشنا به عنوان دیگر عواملی که در نمایش «بیوه‌های غمگین سالار جنگ» همکاری کردند، یادآور شد: در آن زمان فیلم‌تئاتر زیاد مرسوم نبود ولی با هر سختی که بود با کمک یکی از دوستان ۴ هزار نسخه دی وی دی اجرا را تهیه و در تهران و شهرهای مختلف ارائه دادیم. نمایش «بیوه‌های غمگین سالار جنگ» بیش از ۲۱۰ سانس در تهران و شهرهای دیگر به صحنه رفت و بیش از ۵۰ هزار نفر نمایش را دیدند و استقبال کردند که این امر باعث افتخار من است.

وی درباره دلایل موفقیت نمایش «بیوه‌های غمگین سالار جنگ» تأکید کرد: دلایل موفقیت نمایش به عقیده من همدلی و اتحاد گروه، اخلاق و منش حرفه‌ای اعضای گروه، اولویت و عشق به کار و تولید اثر هنری، اهمیت ویژه دادن به مقوله هنری و پویا بودن یک گروه و تلاش و همفکری برای خلقی بهتر و توجه ویژه به تبلیغات، بخش رسانه و روابط عمومی نمایش. من هر چه دارم از شاگردی استاد حمید سمندریان دارم و بعد از استاد سمندریان، خانم گلاب آدینه و آقای محمد امیر یاراحمدی بیشترین تأثیر را در روند کاری و یادگیری من داشتند.

این هنرمند تئاتر در پایان سخنان خود اظهار کرد: با بهای بلیت آن موقع، نمایش «بیوه‌های غمگین سالار جنگ» از پرمخاطب‌ترین نمایش‌های سال ۹۲ مجموعه تئاتر شهر بود.